Gregorius ? Quomodo, inquam, indignationem fuam tarn longo tempore preffiffent mo-*
IL - j j a ” achi > quos ipfefervemiorem Ecclefia partem appellai? Qui,m idem Gregorius ait in alja
' Oratione , tametfi alioqui pacati ac moderati firn , hoc tomai in re lenes D fadles effe
non ftuftinent, cùm per filentium & quietem Dei caufaproditur ; verùm hie admoium
bellaces fu n t , atque in confligendo acres & feroces I hujujmodi enim ' " j ceftus eft , citiùf-
queahquid, quod non oporteat, tentaverint, qudm quod e x officio Jit pratermiferint.
Videant, qui Gregorium patrem ■, *fub Conftantio, Ariminenfi formulae fubferipfiffe arbi-
trantur, ex quo fequeretiir monachos per duos aut eriam tres annos indignationem fuam
Or..8.a«.is. “ “ 'mulaffe , quomodo hac conciliare valeant; maximè vero cùm ex Gregorio
breve fùerit diffidium. Eos enim , qui ob pietatis qelum diffidebant , inquit, & fib i &
ly y v t t t “ tm? J econ(? li°-vitNGregorius pater ) poftremos a nobis Jejunaos, & primos reverfos.
Brevis ¿it ?.VI™!?a.> lnquam ; S | fùit divifio, tefte Gregorio, qui eam calamìtatem haclenus du-
hxcii&mia. raffe icn b it, ut per hoc diffidium , quantum pads bonum ejfet, qui divi/i fuerant intei-
Or. 6. n". ligerent, Jlatimque odium illud odio haberent ac deieftationi. Quapacis celeritate fubrep-
8 & i*. tum pene fu it &■- obfcuratum , quod in medio contigit. Ecquis autem refarcitum tam
celenter & redintegratum, vix ut extitiffe credatur, atque edam breve diffidium putet
quod annis tribus ad minimum aut quatuor perfeveraverit ? Quis credat tot annis indi-
Or.n.nVj. gnationem fuam predille monachos, quos admodum bellaces atque in confligendo acres
& ferocesfòribit Gregorius nofter ?
Quid plura? Quandiu difeiffa fùit Nazianzena Ec clefia, Gregorius obmutuit, ut
tpfe teftatur. Nondum ergo difeiffa erat, cùm primos tres ad populum fermones habuit
anno 3Sa. Idque edam inde patet, quòd non modo nihil in his Orationibus contra dif-
fidrum, nihil de pace dicat Gregorius, quod profe&ò pon omififfet Orator pads aman-
Or. J. n’ J-6. tiffimus ; verùm edam Nazianzenam Ecclefiam uno eodemque animo unum idemaue
Jentientem laudet.
f | B S | . , ^fon *gù“ r u Conftantio , fed vergente ad finem Juliani imperio , formulae minus or-
finem ab”“ ™°“ 0X!E ™ietur fubfcripfiffe Gregorius , deceptus Arianorum d o lis , qui abfente f i l io ,
ftripfic ìmpix naeu opportunam fenem circumveniendi occafionem , fpecie pacificationis eum in
n abfente f i l io , qui interdum paterna domSs.
fervavit. ìoiiicitudmi l e fubftrahens, in amicam Ponti folitudinem àd Bafilium evolare folebat *
nunquam enim eo praefente patri infidias llruere aulì fùiflent. Magnas in ecclefia
Nazianzena turbas excitavit Gregorii fubfcriptio, & ftatim monachi ab ejus com-
mumone dilceiTerunt ; quod anno 3 63 contigit , fi quidem nondum difeeflerant, cùm
anno 3^2 Nazianzena: ecclefia concordiam laudaret Gregorius ; recens autem erat dif-
ceflìo, cùm primam contra Julianum jam extin&um inve&ivam fcriberet. Denique diifidio
diuturnum non fiierat, fedato, compofito , &c. inftaurata eft concordia anno
304. Monachos enim a fé ob pietatis Mtoà diflidentes fibi & ceteris recònciliavit
Or. i8,n°.i8. Gregorius, turn ob ipfius reverentiam J turn ob dogmatis puritatem. Solus namque ,
ut ait Gregorius n o fte r , illcefam mentem J minimèque fimul curn atramento in/edam
ammam habere creditus efi ^ tametfi per animi fimplicitatem abreptus fuijjet 3 dolumque
ob animi Jmceritatem ab omni dolo alienam minimè cavijjet. Ita gravis ecclefia Nazianzena
tempeftas fedata eft: Gregorii epifeopi precibus & admonitionibus, nato interim
pietatis & opera fo cio ; qui cum patri ad omne bonum comes & adjiitor effet ac
contufi t6re curreret i D e i beneficio multo maximam laboris lhidiique partem
_ L X X X . Miretur forfitan quifpiam cur Gregorius, de feditione adversùs patrem fuum exciiòadt°
ur0gp e r - ^ a ferventiore ecclefia parte verba faciens , perinde loquatur ac fi ipfe reus
inde ac fi reus P a t r e pravam iocietatem pertra£lus fuiflet : Nam ehm 3 inquit, aferven-
B tóoà-’ P “™ °j> eam caufam feditio in nos excitata effet ; quòd Jcriptp quodam 6-
erga patrem artlJlclfiJls verbis circumfcripti 3 in pravam focietatem pertracti juijjemus. Verùm abfit
tnbuendum ut arbitremur Gregorium noftrum , doéìrina catholica pugilem egregium, fimul
Or! 18.0" »8 S'1” 1 pati ab. ^ nanis deceptum fuiffe. Id enim pietati erga parentem & humanitati
atum videri d ebet, quòd de culpa velut communi loquatur. Cùm autem non ièipiùm ,
e o um patrem ex cu lè t, qui Jblus illtefum cor habere , nec fimul animam cum
atramento fledaffe creditus e f l, indlcat feiplum non lùblcripfiffe, adeoque nec externà
Boll-sMan , a tione erraffe. Prarterea obfervandum, culparn iiibfcriptionis paterna; prarcipuè deri-
vatam m nlium, quòd cum patre , ut videbatur , lapfo communionem retineret.
nec ab eo fe fe , uti ferventiores, fepararet.
L X X X I . _ Huic noflrse de diffidio Nazianzena: ecclefia; & inftaurata pace difquifitioni finem
Gregorir1 in !mP?na“ us preclara in hanc rem Gregorii fententià ; N ih il, ut obfervat vir fanfius
fcanc rem m rauone quam de pace habuit, eos , qui fìncero animi affectu Deum colunt, aquè
ententia. inter f e conciliai j atque . confentiens de Deo dottrina ; quemadmodum contra nihil ad
Or. s. n°. is. ifjidium ita promtum ac paratum e ft, ut diverfa in hoc re animorum fententià. Hlc
emm , ettam qui aliis in rebus aqutfflmus & facillimus e f t , ferventiffimus exiftit;. oc
manfuetus
manfuetus veri pugnax efficitur, cùm fe per lenitatem Dei jaffuram facere, ìmò, ut
reffiùs loquar, per prolapfionem fuam, Deum , qui nos & pro divitiis habet & divites
reddit, danno afficere confpicit. Sic igitur, tws in ipfa quoque contendane moderatiùs
nos ipfos geffimus ; adeò ut concordia disjunBione,, ipsa clarior .fiierit , ac per ea ,
qua utrinque lata & commoda extiterunt, i d , quod in medio contigit, pene fur/eptunt
& Qucrrempore difeiffa erat Nazianzena ecclefia, aìiud fchifina non minùs exitiale l x x x i i .
Csìarienfi ecclefia impendebat, & jamjam erat oriturum ex fimultaribus, quas Euiè*- cc“e*fir‘ “ ,iÌ'i
bius Cafarienfis epifeopus , praful licèt. morum honeftate clarus & pietate Infignis ricmg adir“ -
adversùs Bafilium exercebat; cujus rei causa optimorum quorumque., pràcipuè vero
m o n a c h o r u m , in fe odium concitavit. Hi namque, iniquo animo ferentes ducem fuum Jf“ “ r^° ;
Bafilium ab ecclefia adminiftratione removeri atque injurià affici , ftatim audaci faci- tiones in Ju-
nore ab epifeopi communione recedere ftatuunt, fecumque partem plebis & honora-
corum non exiguam abftrahunt. A t Bafilius, filius pacis, non is e ra t, qui fuà causa
ecclefiam lacerari pateretur ; confiliario & hortatore Gregorio utens , una cum ilio
in Ponticam folitudinem feceffit : Nobis , inquit Gregorius, hac in re confultonbus ac Or.43.1A.:>,
fmeeris monitoribus ufus, nobifeum in Pontum profiigit. Seceffionem illam anno 364
exeunte - aut ineunte j i j , collocandam effe probat auftor v ita fanfli B a filii, cap.
ix. n°. v i : itaqùe jam extinfto fchifmate Nazianzeno contigit.
Bafilium autem prefbyterio nondum initiatum, & infolitudine agentem, anno 3 63;
Gregorius convenerat ; fublato feilieer è viyis Juliano Apoftatà , & adhuc flagrante
Nazianzeno fchifmate ; ibique ambas in Apoftatam Orationes fcripferat, adjuvante
feu confinante Bafiiio , ut ex his fecunda Steleutica (fic enim illa nuncupantur) verbis
colligunt eruditi : Hac tibi Bafilius ù Gregorius, ù c . Non imprudenter, ut Petto
Cuneo videtur, Julianum, tanquam in fcèna,palam omnibus ludibrium fecit ; fedmultis
& magni momenti rationibus Apoftatam publicè profeindere compulfus eft. Pracipuas
tantùm , ceteris, brevitatis ca u s i, pratermiffis, exhibemus. Primo igitur oportebat, Or.4. n”. 8.
hoc exemplo eos in ventate confirmari, qui cùm univerfarum quidem rerum Deum
confiteantur, tamen ob anima fua levitatem, fuperbiente impio, cogitationibus incen-
duntur, peccatorum paqem non ferunt, nec D e i confilium expeflare fuftinent. Deinde
Juliani facinorum enarratione gentilibus oftendendum erat, quidillos damones doceant. Or.;.«°.3<.
Tandem ipfi fideles, eorum qua paffi fuerant expofitione, commonendi fuerunt, ne B it «*• si-
tempeftatis in tranquillitate oblivifcerentut , nec morbi in fatiitate , nec captivitatis,
incolumes in Jerufalem reverfi , nec JEgypti poft Mgyptum. E x his Orationibus duo
praterea difciiiius, quorum prius ad hiftoriam Gregorii 6c Bafilii -pertinet ; alterum
fidelibus, qui fub impio rege v ivu n t, erudiendis idoneum eft. Itaque Gregorius fe &
Bafilium poftremos ad periecutionem a Juliano. refervatos effe d o ce t, fic eum com-
pellans : Hac tibi Bafilius & Gregorius... quos cùm Sr vita & fe rmone .b mutui concordia O r . s.n°. 35.
claros & celebres jam inde a Grada noffes.. .poftremos adperfecutionem refervabas. Fortuna
templum a Cafarienfibus Cappadocia fub Juliano everfum, pcenas faflum ob illud
ab eis fumtas memorat, & propriam eo de negotio fententiam in prima Steleuricà
Gregorius aperit hoc modo : Qua Julianus in Cafarienfes noftros admifit, h o s , Or. 4. n0. g . .
inquam, animi magnitudine ptaditos , ac pietatis Jludio ferventes , ita ab eo exagitatos ,
ac per contumeliam vexatos ffortafft neobjicere quidem aquum fùerit. Etenipi ob Fortunata,
fòrtunatiori tempore infortunio affeclam , juftà itidignatione commotus , ad hanc ultionem
progreffus effe videbatur. : quandoquidem injuftitia dominanti nonnihil concedendum efi.
Ceterum in profondendo Apoftata Gregorium nullatenus modum exceffiffe , & in
Monitis jam demonftratum fù it , & fi quid fupereft dicendum in prolegomenis tomi
fecundi addetur.
• Orationibus ilìis ad finem perductis, cùm Bafilius Caffamarti v enìffe t, atque ab V i ta Bafi.
Eufebio'civitatis epifeopo , menfe Septembri anni 3 64., Preibyter creatus effet, dolo- C‘ IX‘ n - 1!*
rem inde conceptum, datis ad Gregorium literis, fignificavit ; cui Gregorius ita ref-
pondit : Epiftola tua procemium laudo. Quid autem tuorum non eft lauddndum? A c Epift.al, 11.
tu captus e s , quemadmodum nos quoque circumfcr'mti : quandoquidem- ad Prefbyteri
gradum perir affi fumus . . . Hoc non fieri fòrtaffe quidem praftìtijfet. . . Quoniam autem
factum e ft, ferre neceffe eft, ut mihì quidem videtur, ac prafertim db tempus iftud, quod
multas nobis hareticorum lìnguas invehit. Hoc tempus aa Valentis Imperatoris initia referendum
e ffe , cùm feilieet Ariani ejus patrocinio fieri omnia ex arbitrio fuo fuccef-
fura fperarent, auftof vita; fanfti Bafilii certiffimis argumentis comprobavit. Non multò C2p.1v. n°.i;
poft evenere Bafilii cum Eufebio epifeopo fuo fimultates ,, antea memorata ; quarum
quidem componendarum hac fùit occafio.
Gregorius ab Eufebio ad aliquem conventum fpiritualem, five diem feftum , perhono- Lxxxitr.
rificè vocatus refcripfit, & de illata Bafiiio injuria liberò conqueftus eft. Honoré quidem me
abs te affici, la to r. . . Verùm contumeliam carifftmo .fratti Bafiiio a tua pietate illatam effe, tun. five si Toni. /. bb