¡c P RAE F A T I O .
olim appofiiit dottiflimus de Barcos Abbas Sancygiranus, defcribi & ad fe
mirti , emendationes quoque ac notas à dottiílimo Tillemondo ad oram
Parifienfis Editionis fcriptas, & à domino Tronchai oblatas exfcribi curavit.
Tandem copiofiffimas lettiones, quas è Regiis, Colbertinis Mazarinsifque
manufcriptis colleftas, ad oram graco-latin* Editionis Parifienfis anni 1630
manu propria appinxit vir dottiflimus, ac de literis gracis optimè meritus
R. P. Combefifius, Dominieanus, ipfe íúá exfcripfit nofter Louvardus : cui
prstereà R. P. le Quien dottrina, eruditione, fcripris clariffimus, è Dominicana
familia, Parifiis ad vicum fantti Honorati, fifi decus maximum Ordinis ,
emendationes & notas cenforias in Billianam omnem operimi Gregorii interpretationem,
ab eodem Patte Combefifio elaboratas benigne tradidit; & quidem
eo majori benignitate, quòd ipfe pene ftatuerat edere Gregorium, propter
fingularem Theologiaffinitàtem cum Damaíceno, cujus tum editionem
adornabat.
Primum autem noftro Louvardo ftudiumfúit ícrinia Bibliothecarum revolvere,
& quidquid è re iba erat deícribere. Scriptorum manu codicum tantam
reperti copiam, ut in his deligendis opera plus infiuntum, quàm in invenien-
dis fateatur, átque ex iis immeníám variarum lettionum copiam five propria,
five aliena manu collegit.
His omnibus comparatis, prafetiones, vitam auttoris, prafigendas fingu-
lis orationibus admonitiones , quidquid demum accuratam lolet atque etiam
debet editionem comitati, fiimmà diligentia ac celeritate parabat, atque eo
progreffu, ut faftigium operi impofùiflet, ni continuis moleftiis & impedi-
mentis conflittatus fùiflèt. Demum incoepto defiliere coattus , nihil ablolvit.
Turn pependit interrupta Gregorii operum editio, minsque ingentes operum.
Min*, inquam, ingentes operum ; nam prater Gregorii opera, Elbe
in novemdecim orationes, ealque infigniores ac theologicas; Nicera item
in fexdecim alias orationes commentaria ; Bafilii, medio fieculo decimo Eccle-
fia Ctelaricnfis Epilcopi longè optimi ícholiafta, in duas fixpra quadraginta
orationes Icholia; demum fimul cum operibus Gregorii, plus feptem fcripto-
rum, quorum ne quidem nota Hint nomina, fetus edere, imo pramittere ftatuerat.
Pleraque parata erant, & quidem prado maturiora quàmipfà Gregorii
opera.
Intermiffum diu opus, tandem longo poft tempore in noftri Prudentii
manus pervenit, viri eruditione & laboribus Ecclefi® militati impenfis, nem-
pe edendis fanttorum Patrum fcriptis , clariffimi. Nemo certè è noftris ad
Gregorii editionem concinnandam, & ad incoeptum opus iftud perficiendum
magis idoneus. Verùm fùfcepto operi lèriùs manum admovit, nec multùm
acceleravit, Delettum quemdam variarum lettionum, quarum florem liba-
verat, ejus manu fcriptum , & plurima Carmina, qua ftrittà oratione verte-
rat Billius, ab ipfo lolutà oratione reddita reperimus.
Multum adhuc opera & laboris impendendum fùpererat, ad perficiendam
operum Gregorii editionem. Collati quidem erant manu exarati codices ora-
tionum, epiftolarum & carminum ; led vari* lettiones adhuc diffipara, in
chartis tantùm defcripta, necdum ad oram exemplaris edendi appitts. Quem-
admodum priufquam domus adificetur, res ad aedificandum neceflària, materia,
calx, cementa , ligna, & quscumque sedificanti lùnt neceflària, prapa-
rantur; fic qua ad editionem Gregorii neceflària, preparata quidem lèd non-
dum trattata & elaborata : vari* lettiones lànandis graci textùs locis depra-
vatis prafto erant, fed nondum adhibit* ; adeoque emendandus lupererat
textus, emendanda quoque Billii interpretado. Concinnanda erat vita Gregorii;
ad quod opus fragmenta Gallica Tillemontii commentariorum, qu*
P R JE F A T I O. xj
omnes vit* ipfius annos minimè complettuntur, pracipuè lùppetebant. Not*
five obfervationes , aliaque plurima qu* requiruntur ad editionem, nondum
elaborata: h*c omnia pro viribus praftare conati fumus.
Primum id nobis ftudium fùit varias lettiones cum edito Gregorii textu
graco eonferre, loca corrupta fanare, ut lùa textui puritas reftitueretur ,
lùufque nitor redderetur.Ad interpretationem quod-lpettat, Billius vir utriuf-
que lingu* peritiflimus, Gregorii opera tam felici lùcceffu latinè redidit,
tantoque apud omnes in honore eft ejus interpretatio, ut temerarius certè
auditurus fit, quifquis novam adornare tentaverit. Nihil tarnen eo de Bil-
liarta interpretatione judicio deterritus nofter Louvardus, aliam fibi elaboran-
dam putaverat, & in vertendis duabus orationibus, nempe primä & fecundä,
al. i*. & 4 1 * .rei periculum fecerat: verùm mutatafententiaincoepto deftitit,
& Billianam interpretationem lèrvare decrevit. Idem fùit confilium noftro
Prudentio. Utriufque veftigiis inhärentes, earn è regione greci contextüs
fàrtam tettam fervavimus; & fi quando à mente Gregorii Billiana interpretatio
aberrare aut earn non fatis adequi vilk eft, aliam textui inlèrere non du-
bitavimus, vel in notis fiibjicere, lettorem monendo. Id autem de orationibus
tantùm & epiftolis intelligendum ; nam de carminibus aliud fùit confilium.
Cùm enim latina Billii carmina gracis Gregorii carminibus non fatis
refpondeant, vilùm eft graca pedeftri fermone reddere , latinis Billii ver-
fibus ad marginem inferiorem rejettis.
Priufquam autem ulteriùs progrediamur, hlc obiter exponendum qui-
nam fint manu exarati codices, excufli a D. Louvardo, quibus ufi lùmus.
§• I H .
Notitia veterum Codicum, ad quos Gregorii Orationes emendavimus.
P l u r i m o s & quidem probatiflìm* not* codices in confilium adhibui-
mus. Hos inter iinus eft Regius, olim num. 1 8 0 9 , nunc autem num. 5 1 0 .
tota republics litterarià famofiflimus, qui folus è Gallicanis omnibus cunttas
Gregorii.orationes continet. De. quo Billius : « Tuli, inquit, ampliflùnum
» codicem capitalibus litteris exaratum, tantum antiquitatis pr* fé ferentem,
» ut ipfius Gregorii propemodum state fcriptus effe videretur, qui prater
» epiftolas & verfùs, omnia ipfius opera continebat. Quem cum pauciffimis
» diebus incredibili celeritate perlegiflèm, ex eoque innumera loca, qu* in
» impreflo vitiosè legebantur, integritati fii* reftitufilèm, ftatim eum Athe-
» nas ( quo enim alio nomine incomparabile illud bonarum omnium littera-
» rum gazophilacium appeliem ) , referendum habui ». Quantùm feftinaret
Billius, hlc ex ipfo difcimus , ac de gracis integritati fuot reflituendis eum
non cogitaflè, nifi quoad verfioni fùs fatis haberet.
Famofi illius codicis , omnium quotquotin Regia Bibliotheca graci aflèr-
vantur ornatiflimi, formam ex catalogo Bibliothec* Regi* expreflàm oculis
fùbjicere, nec moleftum nobis, nec foriàn ipfi ingratum lettori. Membrana;
ceus codex eft, totus a capite ad calcem uncialibus litteris oblongis & ad
finiftram paululum deflexis elegantiflìmè deicriptus, cum accentibus prima
manu. Columnis duabus pagin* diftintt* : tituli orationum in membrana
aurea exarati : finguls fermè diftmttiones majores, aut periodi, literis aureis,
pittifve figuris incipiunt. Inido imagines quinque paginas fingulas occupant :
prim*, tertis & quart* membrana csrulea; fecund* vero & quint*, aurea.
I*. Chriftus in cathedra fedens, & finiftrà manu librum refignatum tenens.
In libro h*c leguntur: ùpnvnv rììv fatìv .i-JVuj, id eft , pacem meam do vobts.
Cetera deleta.