nove Dathatt & Abiron ? Unde nobis dogmapum promulgator venis ? Siccine tantarum
rerum judicem teipfitm efficies? Tum ille : ex Eupfychii martyris Jyrwdo nunc venio ,
eamque _di3i m i teflem habeo, ( fic. enim res fe habebat ) , atque illic Bafilium
magnum ondivi, de Patre quidem & Filio optimi & perjeäiffimi, atque ut v ix quifquam
alius fa c ili qweat, differentem : Spiritum Sanäum autem convellentem ac difiorquentem ,
& c . Igitur Philofophus ille Balilium vituperabat eo quod Spiritum Sanitum Deum
non appellaffet concionando ; ac veluti a veritate declinaret, eamque poUticè magis
quam piè pr»dicaret. Bafilii partes ftrenuè defend« Gregorius , caufafque reddidit
cur Spiritum Sanäum exprefsè & palam Deum non diceret ; quamvis eum effe Deum ■
non fecus ac F ilium , crederet, ac verbis etiam oftenderet, nimirum in inlidiis effe
Hasreticos, obfervantes fi quam ex ejus ore nudam vocem poffent arripere, ut eo
ejeflo ecclefiam occuparent, ceterafque ecclefiàs popularentur ; itaque fatius effe
unam v o c em , fententia in tuto pofitä , pretermittere , quàm ecclefiam in tantum
difcrimen adducere. Temperamentum iftud , quod probavit poftea magnus Athanafius
iis qui aderant difplicuit, ipfumque Gregorium clamoribus infeäati funt, ut ignavi»
magis quàm iana do&rina coniiilentem.
GraMius • Bafilium literis, rem totam narravit Gregorius, rogans u t doceret quoufque
Bafiiio con- m difputatione de Spiritüs San äi divinitate progredì , quafque voces ufurpare &
povere™ e- quoufque oeconomià uti liceret ; haud equidem fu i causa, qui omnium effet miferrimus
ceptam figni- ^ ^olidiifimus, fi dubitaret de Bafilii fententia , fed ut contradicentibus relponderet,
i Heat, rogans Has Gregorii literas, tametfi adhibit! caudone quàm maxima, omnibufque honoris atque
H É M B i amons fignificationibus refertas, pejorem in partem accepit Bafilius ; qui etiam Gregorio
ceat nti osco- refpondens, mirari fe a it, non quod monachus hoc dixiffet, fed quòd germaniffimos fuos
¡ iä ’cem¿on" fratres I fuos. & am>cos auditores habuiffet ac difcipulos. His refpondere dedignatur, &
point repelle- *:um Gregorio expoftulat, quòd ad fe non veniat; aditum enim non habituras calumnias
le-c x i ipagnamanni partemfimul traducerent. Quanto in honore effet apud Bafilium G re-
Epiftoiam S?rlus. ex ^ac perhononfica eum invitandi ratione liquet : « S i enim tantum appareas j
Gregorii pe- »mquit, fupprimes ipfius impemm, eofque qui ad patri» res evertendas confpirant dif-
’t e i r ic d i r * fi£ al ,! > ?Pfis notum fuedt te D e i grada noftri coetüs dueem effe, & c . »
Bafilius. Bafiiio refcripfit Gregorius , ipfum immeritò offenlum fuiffe literis fuis , non maio &
Gregorius iu . ° fed “ ‘mo , & eà quä folebat benevolendä feriptis ; eumque admonuit
Bafiiio feribit “ «us fuiffe mcoitimodis medicinam aiferre, quam confilium danti feccenfere. Ceterum
enmimmeritò fe venturum promittit, & Bafiiio duce libenter dimicaturum : Quis enim, inquit, lan-
j S h T °~ lm° i uis non magno & fidenti animo fiiturus f i t , te duce ac focio de veritate
E p . a l. ¿ 7 . dijputans , atque cotitendens ?
Vita Bafi. p . Exiftimat vir clariffimus Tillemontius, quem fequitur nofter Prudentius Maranus
contentionem Gregorium inter & monachum Bafiiio crimen prodita veritatis inferen-
tem , contigifle anno 371 : fuam viri do£li opinionem confirmant his Bafilii verbis ,
quibus Gregorium rogat, ut veniat auxilium laturus contra hollem qui bellum inferebat :
O^iiiefi a ^P^e v e r® exorari te fine, ut nobifeum ad propofitum certamen allabores, ac nobiieum
Loftisfcontra 5)pccurras e i , qui bellum nobis:infert. S i enim tantùm appareas , fupprimes ipfius
quem rogac »impetuni » & c . Hoftem hunc non alium effe quàm Valentem contendunt. « Nullum enim
Bafiius*1^11 u t5> • temPus ocpufrlc ? inquit nofter Prudentius , in quo inftantem hoftem expe&averit
veniat auxi- Ä Bäfilms, & exilium aut aliquid gravius ex praelio iperaverit. Appropinquantem V a -
lium Jatutus. »lentis adventum defignat Gregorius cùm ait in convivio , ingens circa Bafilium effe
P 164. 71‘ »bdlu™->vicmis omnibus captis & fubjugatis. P r s te re à , fi jam Bafilius cum Valente pu-
Vìta Baf. p. I j 3 ’ num. ^§nav^ crimen futuri praelii promiflione refelleret f Quibus enim illius
96 i »fidem praeter ita certamina non approbaffent, multò minus nondum commiffa appro-
Eptft. al. a6. » barent. Aliam rationem addit Tillemontius, fcilicet Bafilium poll Safimenies moleftias
» dicere non potuiffe : fe nullius libi in Gregorium, neque p a rv i, neque magni deliäi
» ejfe confcium ». Veriim hanc rationem ipfe nofter Prudentius, quamvis idem fentiat ac
Tillemontius, refellit : « Sed non video , inquit, cur Bafilius etiam poll turbas Safi-
»menfes hanc amicitiae nunquam violatae laudem fibi vindicare non potuerit, ciim prx-
»iertim Gregorius pluribus locis dicat amicitiam hac in re Bafilium fbiritui pollha-
»buiffe ». Sic in Oratione de laudibus Bafilii loquens de turbis Safimenfibus, quas non-
w excuffcrat ; Nifi quis tarnen, inquit, hoc a me pro illius apologia accipiat,
quod fubliniiora 3 quàm pro hominis conditioner fentiens , atque hinc prius etiam quàm vita
excederet, digrejfus | omnia ad Spiritum referebat ; atque amicitiae officia > quae alioqui
fanàè colebat > hicfoliim ajpernabatur s ubi Deum anteponi oportebat. In altera Oratione
coram Bafiiio: Quandopuidem> inquit Gregorius, ut nos plurisfortaffie, quàm alios omnes
ducis ; ita rurfum Spiritum nobis longè anteponis. Non pajfus es talentimi in. terra de-
fojfum atque obrutum laterer & c . Potuit ergo Bafilius,etiam poll Safimenfes turbas,di-
* ? r5 - nUS ius. l i i Gr.e§ orium 5 necl ue parvi, neque magni deliäi ejfe confcium. E t certè-
id dicere licuit Gregorio , cui acerbiora in Bafilium verba excidére : quanto magis
Bafiiio? .
96.
Or.43.110.
O r . 10. n*. 3.
Nunc vero expendendum, an hoftis qui bellum inferebat Bafiiio , is Valerti Impe- c 1V
rator effet; an certamen, ad quod Bafilius Gregorium accerfebat, ut unà fecum pu- Hie h o ftis ,
gnaret, illud fuerit certamen , quod imminere fibi ex adventuro Caefaream Valente nonVaIens*
arbitrabatur. Id quidem volunt dodifiimus Tillemontius & nofter Prudentius, quos ob
egregias virtutes & fcientiam fingularem , obfervantià quàm maximà colimus, Hìc ta->
men ab eorum opinione difcedimus ; neque enim Gregorii & Bafilii verba de Valente
debere intelligi nobis videntur. Bafilius ad certamen contra hoftem advocans Gregorium,
his eum verbis compellat : «Si enim tantùm appareas, ipfius iupprimes impetum
» eofque qui ad patriae res evertendas confpirant, dilfipabis, ubi ipfis notum fuerit te
»D e i gratia noftri coetus ducem effe ». Ita-ne, amabo, fcribere, & hasc de Valentis impetu
dicere licuit Bafiiio ? An vero Bafilius urtquam exiftimavit Gregorium , v e l Imperatori,
v e l Praefe&o, v e l coquoriim Magiftro, adeò aut terribilem aut acceptum e ffe , ut vel auc-
toritate v e l gratià, imo fola luì praefentià, & cum Bafiiio focietate , tantos confefthn
impetus retardare, ne dicam diffipare penitus poffet ? Quin his certaminibus cum Praefeflis
ab Imperatore praemiflis, & cum ipfo Valente adfuit Gregorius: quid porro tale praff-
tit it , quale praftiturum confidit Bafilius ?
Non ergo de Valente intelligenda iùnt Bafilii verba , fed de ejus iìiffragàneis àliifque C X V .
epifeopis, inprimis Euftathio Sebafteno, qui Sabellii & Apollinaris errores Bafiiio affina Euiiathius
gebat. Pr^tereà ob earn , qua de Spiritu Sanilo verba faciens utebatur Bafilius , cecono- teiiigendusm'
miam, alii timiditatis, alii proditiE aut etiam innovata fidei notam inurebant; quam ad- » Bafiiio
ventu fuo Gregorius & communione cum Bafiiio abftergere penitus & eluere poterat, infenfus*
quippe quem divinitatis Spiritus Saniti liberrimum & pra ceteris omnes propugnato-
rem agnofeebant. Proptereà Bafilius Gregorium advocat, his verbis : « Si tantùm appa-
»reas , ipfius fupprimes impetum, eofque qui ad res patria evertendas confpirant, dilli-
pabis» , & c .
Nee vero ex fequentibus colligas Valentis impetum fignificari. Expeilare namque Bafilius
etiam turn potuit, ut ab ecclefia pàternifque adibus ejiceretur, non tantùm ab
Arianis, qui id anno 3 7 2 , iterumque anno 376' tentarunt ; verùm à Gatholicis etiam
pluribus, qui & ipfi caco zelo abrepti Bafiiio adverfabantur. Pratereà Euftathius Sebaf-
tenus, homo verfipellis, qui cum Arianis erat turn communione & in Bafilium odiò
conjun£tiiIìmus, Euftathianìque famofìs libellis Cafarienfem epifeopum lacerabant ; adeo
ut a multis malè audiret, etiam orthodoxis , atque ejus in fide dubia effet intégritasi
Quin etiam Gregorium noftrum tunc epifeopum fiiiffe, ex his ejufdem epiftola^quam c x v i .
ad éum icripfit Bafilius , verbis certo colligi poffe nobis videtur : e/ yàp kbit* tù? ¿pxcti*s Epifeopum
W vM z a i , Hctra t » / òtpetXofitvw vvv r a ìg lzy.Xiitria.ii Trap’ fi/zuv èmfxsXuecy , t et woAAct t 5 mc iu t.S / ja t ¿XXnXm Gregorium
¿dyopiv.j « Si enim ex veteri p aflo , ac juxta earn , quam nunc debemus ecclefiis, curam & co,lftac»
»follicitudinem,fepius per annum conveniffemus » , & c . Hìec certè verba Gregorium non EP-7,'P-i65,;
fecus ac Bafilium fuiffe epifeopum denotant, novamque ac parem jam nunc incum-
bentem ambobus ecclefiarum curam. Unde fequitur, tà. mxxa tS ìviavn ¡àìt axxixav S'dyo/j.iv 5
qua re£lè vetus interpres fic latinè reddidit : « Sapius per annum conveniffemus, quod
»epifcopos maxime ju v a t, probantque frequentes Synodi ». QuapropterBafilius malorum
cauxam inde repetit, quòd non unà conyeniant : Sì ¿tTtov h.tìvo. . . tÒ V*?*
Demum h xc ejufdem epiftolas v e rb a, epifeopum fuiffe tunc Gregorium confirmant :
àT/.a.VTOS- t» TK 6ta xdpiTi Ta zctti ovXXoyfs zarapxetiy Vel.Ut VetÙS editio zetTetp^etc J «Conventuì
» noftro, féu Synodo, praefidebis ; vel u t Tillemontius , Ecclefia noftra caput te prabeas
» ac commonftres » : quod epifeopis duntaxat propriè convenire nemo nefeìt.
His jam ad cumulum a c c e d a t (q u o d opinioni fua incommodare non diflìmulat T i l - c x V l i .
lemontius, ) Orationem Theologi habitam anno 372 , pofteaquam abje&is Safimis Na- In ^piftola,
zianzena ecclefia adminiftrationem , jubente patre, fufeepit Gregorius , laudari ìnepif- f i f n ,^ ^
tola x xvi, de qua agitur : Simulque, inquit; vocemquandammeamcommemoravi (monachus rationis
qui in Bafilium atrociter invehebatur,) càmegOr ut in frequentiffimo ca>tu3de diviniate verba c°nftai
faciens pervulgatum illud^ de Spiritu Saneto interfatus ejfem : Quoufque lucernam abfconde- nem fcriptam
musjub mocho. Q u a totidem verbis in Oratione habentur; E x quo fequiturhac contigiffe effe ePifto-
poli Orationem, quahabita e li anno 372 ; proindeque epiftolam xxvr non anno 3 7 1 , fed I^m’ 0 .
anno372 lcriptam e ffe , idque poliSeptembrem , quem inmenfern incidit beati marty-
ris tup ly ch n five memoria, five conventus, unde calumniandi Bafilium occafionem mo-
nachus ampuerat. Neque etiam citiùs hoc anno Hellenius, qui Gregorii literas Bafiiio
reddidit, exaquandis Nazìanzi tributis prapofitus, Cafaream profea'us eli.
Geterùm quo tempore Gregorius unà cum patre Naziànzenam ecclefiam adminiftra-
a t , hve an te, fìve poft exortam cum monacho de Bafiiio controverfiam, Cafaream fe
contu it ; ibique eximiam illam Orationem habuit qua de pauperum amore inferibitur. or 14«
£.orum causa potiifimum habita e li , qui in hofpitali domo., alendis pauperibus à Bafiiio
r' Gon ™^a’ 9 iàcrò* morbo làborabant. A d h o c etiam tempus pertinent O'rationes
qu n es ; videlicet decima-quinta in laudem Machabceorum, quorum paflìones non ex