P^agrari^hmbus Orientis atque Occidentis regionibus comparaverat : Unum mihi in
m'móòue , cmoribas f ia t j inquit, literamm decus, quas mihi compararmi Orient & Occident , &
Chrifto dimi- Gracia ornamentum, Athena. In hit diu viultumque laboravi ,• fed & illat pronat coram
Carm.dereb. Chrifto demifi, kumique affixi, cedentet magno Dei Verbo, quod omnem humana mentis
fuis,v. ?8t> varium & mutabìlem fermonem tonge fuperat. Cetera quidem omnia volentibus reliquit ,
fit- opes,generis nobilitatem, gloriam, & c at eloquentiam folam complexus eft, nec fufcepti,1
jiiVIàiia ut eam S S comPararet a laboris eum unquam poenituit. Ut enim vana & inutilis eft
alia eft utilis eloquentia , quae in verbis duntaxat fita eft, quam afpernatur & damnat Gregorius ; fie
g H alia eft cujus utilitatem agnofcit, & patrocinium adversùs Julianum fufcipit , quem in
Hanc ” bi.!s nu^a re magis iniquum & fceleratum fe prabuifle exiftimat, quàm cùm fermones erii-
amicis exop- pere Chriftianis tentavit. Unde igitur, inquit Julianum alloquens, homo omnium U-
Or ¿ S n viß me> hoc tibi in mentem venit, ut fermonet Chriftianis eriperet ? Sic Chriftianam
eloquentiam tuetur contra Apoftatam ; hanc fibi & amicis exoptat : Atque utinam mihi3
Or.4.n°.ioo. amicifque meis fermonum robur adfit. Hanc folam fe com p le ti , utpotè verbi fa-
com’ iedUtur" mu*am ) nec unquam libenter negleiturum hanc pofleflionem fatetur ; quin potiùs eam
hac quàm ma- & colere & exofculari, majoremque ex ea voluptatem capere, quàm ex omnibus aliis
ximè deiefla-rebus in unum co lle ilis , quibus plerique.deleäantur : banc fibi totius v i t i fociam
ut probum confiliarium,atque congerronem,& ducem vise in ccelum ferentis,ac promptum
commilitonem adfcifcere. E t quia jucunditatem omnem humi fitam afpernabatur, omnis
iliius amor poft Deum in eloquentiam Chriftianam effbfus e f t , v e l potiùs in Deum
quoque, quandoquidem ad Deum cum prudentia rapit, per quam etiam Deus fincerè
percipitur, & confervatur, atque in nobis adoleicit.
LViii. Sed quo nos rapit orario, de Gregorii efiufo in eloquentiam amore differentes ? A d
Def°“ o Ì 'S !Pfum Gregorium revertamur, quem Athenis reducem in domo paterna reliquimus, media
feilit Grègo- incedentem via quam inierat, ut fimul voti fponfionem, quà Deo obligatus erat, imple-
l U l n l ret’ ^ debita parenribus pietari fàceret faris, fic agendo, vitamque inftituendo ut alterum
iftoftfajerir. alteri non poftponeret, fèd utrumque expleret. Bafilii quidem querelis reipondens Gregorius
, fatetur fe promiflis non fteriffe, & fidem fefelliffe. Verùm promiffahasc, & fidem
datam Bafilio intelligit, cui Athenis fe cum ipfo in folitudinem, ut vitam ageret foli-
Ep al tariam,receffurum promiferat. His promiflis,ut jam memoratum eft, non fterit, hanc fidem
fefellit: Hand jponte ac libenter ; fed quod lex legem fuperarit, ea nìlnirum, qua parentes
colere ju b e t, legem fodalitatis ac fiamiliaritatit. Sed fidem datam Deo nullatenus fefellit,
promiflifque ftetit, eam primùm in aedibus paternis vitam agendo , quam in folitudine
L i x aäurum fe fùerat pollicitus ; ac deinde in eremo, in quam ubi primùm licuit fe recepit.
Vitam quo- . Quin etiam credibile eft Gregorium, cùm Athenis in atdés paternas rediiffet, hinc
queibiitariam inTiberinam regionem fe contuliffe, ubi Arianzum rus, ejus natale folum , fitum erat
riunì inTibe- non longè a Nazianzo ; ut fimul & vitam folitariam ageret, & parentibus debitam canna
, in qua ntatem poffet exhibere ; ac prxterea datam fidem Bafilio iervaret, quem ut in hanc
I S M I [olitudinem fe conferret literis invitavit. Illuc veniffe Bafilium verifimile e ft, quamvis
dibik eft. longas non duxerit moras. N o v x editionis epiftolarum Bafilii au&or agnofcit, primo Bafi-
Vita Bafii. linm in Tiberinam recipere fefe voluilfe, quod his epift. x iv verbis confirmat, «Nunc
p*4 6. •» igitur intelligis, quò ego periculi ftultus venerim, qui locum ejufmodi cum Tiberina,
»orbis terrarum barathro , commutare contendermi ».
NihiWriinùs SrtSSj IB§!! temvPore Gregorius confedorum annis parentum curam g eflit, nihil minùs
effe videbatur e“ e videbatur quam quod reipsa erat. Pars namque ejus philófophix hxc fu it, Non
domo0ripace£ videri P™ ™ ™ B labores exantlare i fliagifque effe quàm videri Deo amicum. Sed major
uà,quàm quod eum tenebat monachorum amor3 quamvis videretur inter multos verfari. N e c minùs interea
reipsa erat. parentibus omnem exhibebat follicitudinem, eorum fene&am fovens , nihil magis pium
fua riy.’ I!” ratus Pr™ um poft D eum parentibus honorem prxftare. Verumtamen rei familiaris
• Carm.dereb curam maximas fatetur attulifle moleftias. Parentes quidem obfervahs & fovens labofuis,
v. 137 &• rf ntes ) fpebus animum deliniebam 3 inquit ^ ut optimum aliquid adimplens , & impofito
feg. Jungem a natura officio. Certo conftat barathris. refortam effe improborum viam , quando-
Mofeftipa- ^ mihi etiam e* bono malum evenit. Nani multa, me & moleflce follicitudines, quee
rie Gregorio ^tntem ac membra die ac node rodunt 3 è ccelo animam in terras dejiciunt. Primùm qui-
„mfamiikris dem fervis imperare quale exitii rete? qui acerbos quidem dominos femper oderunt, pìos
autem impudenter conculcant ,* nec malis placidi 3 nec bonis dociles . . . Deinde vero rem fa miliärem
adminiftrare 3 & Cceforis pondus humeris. femper fuftinere 3 ac duram audire exac-
toris vocem, . . Pojìhac autem circa frequentis fori tumultuai# fedes excelfas3miferislitibus
jQumtos verfari 3 & fermonum delitigantium ftrepitu obtundi 3 ac legum volubilibiis laqueis
molejtias pati ì ubipugnee & labores, ac malis plus tribuitur quàm bonis 3 ipfique legum
arbitri utrifque venales ; & improbus f i ditior f i t 3 is optimus eft.
Or.43.n°.»y. L ic è t tota hxc Gregorii ratio in vitx inftituto, laude atque admiratione digna videa-
tu r , dubitat tamen vir fanftus , an hinc fibi omnis vitx difficultas afperitafque fluxerit,
per quam ìncommodum ac falebrofum ad philofophiam iter habuerit, nec defiderio.fuo
animique
V I T A S A N C T I G R EGOR I I . xcìij
I animique propofito fatis dignum. Quare Bafilio fcribens obje&anti, quòd una fecum in
I folitudinem fefe non recepiffet, quemadmodum ab Athenis fe fa£turos mutuò promiferant,
datamque fidem fefelliflet, id ultro fatetur, ac promittit deinceps fe fidem fervaturum.
! Fidem fefelli 3 inquit. . . . non autem prorfius fallam 3 fiquidem hoc gratum tibi futurum eft. Ep. al. y.-
Partim enim nos tecum erìmus 3 partim ipfe nobifeum effe ne qucefo graveris 3 ut omnia LXir.
I fint communia 3 & cequalis amicitia. Sic enim fie t 3 ut nec parentes meerore afficiamus , & Baflliuni in'
[ te fruamur. Ita Gregorius amicum invitât ut ad fe veniate feilieet in folitudinem T i -
I I berinx regionis , qux cùm Nazianzo vicina e fle t, id moleftè non ferrent parentes, qui- ;veniat, uc ombus
etiam poffet follicitudinem impendere, & fimul cum amico folitariam vitam agere, „¡Lia!'C°m~
I ut pollicitus fuerat. Non igitur Bafilius Gregorio, ut vifum Bollandiftis, fed Gregorius pMûi/p 38?>
I Bafilio fuadere conatus eft ut in Tiberinam regionem fecederet. Re£lè tamen aiunt-coi. 1. nor. B.*
fe non dubitare, quin Arianzum excurrerit Bafilius ad vifendum amicum.
Interea Bafilius, qui docendi munus apud Cxfarienfes abjecerat,ad quod eum piif- LXiii.
fima foror Macrina , nec non Gregorius impulerant, varia in Oriente & Ægypto in- ¿flomónaf*
vifit monafteria, & circa annum 358 in patriam reverfus , nullâ interpofitâ morâ , in terio,Grego-
folitudinem fefe recipit , ardens ftudio prxclara virtutum exempla imitandi, qux in rium allicere
monafteriis Æ g y p t i, P a lx ftin x , Ccelefyrix & Mefopotamix, non fine ffupore confpe- C°na
xerat. Idoneum feceffui locum ad ripam Iridis fluvii, qui ex Armenia ortus Pontum irrigat,
ab omni prorfus hominum confuetudine remotum elegit e regione monafterii, quod ad
alteram ejufdem fluvii ripam Macrina conftruxerat.
Ilfic primus omnium in Cappadocia vitam coenobiticâm, quam folitarix longè prxfe-
rendam exiftimabat, inftituit Bafilius. Optaverat fratrem aliquem reperire, qui vitam adBaiiiiumie
afceticam profiteretut, ut una cum eo brevem hujus vitx flu£lum pertranfiret. S p e ra -conferc:ambo
verat fe cum Gregorio vidurüm ; fedimpofita amico fovendx parentum fene&utis ne- vltam afceH“
ceffitas impedimento fuit ^ quo minus id quod inter f e , cùm Athenis verfarentur, pafti Cam agUnt*
fuerant, exfequerentur. Quapropter eo deftitutus prxfidio, poftquam varia luftravit monafteria,
folus in folitudinem fe recipit cujus delicias ubi primùm delibavit, datis ad
Gregorium literis, perjucundâ loci defcriptione eum allicere conatus eft. Gregorius
amici & folitudinis defiderio flagrans, quam primùm lieu it, in Poritum ad Bafilium fe
contulit, anno 358 vel Illic miratur & laudat eximiani fratrum , quos ad ^reS' ^P*
pietatem Bafilius inftituebat, concordiam ; fuavem Pfalmorum & Hymnorum cantum 9’
quo magnopere dele&atus fu it; vitam pauperem, qux illic agebatur, & quam ipfe Vitæaufteri-
traduxit, cùm panis adeò durus apponeretur, ut dentes frangeret ; tantaque erat rerum inopia^ hu-
omnium inopia,ut nifi mater Bafilii opportunè fuccurriffet, moriendumfuiffet. Commemo- nuum labor >
rat etiam Gregorius laborem manuum , A ugix fimum è domo exportatum ut horti ferti- &c*
les redderentur, ac immane plauftrum fuâ & Bafilii cervice manibufque tra£tum. His
addit lignorum comportationes & lapicidinas, arborum confitiones & irrigationès.
Qupd fupererat otii ab afceticx v itx muniis, Scripturarum meditationi impendebant.
Id longè gratiifimum emt Gregorio , cui de vitx inftituto confultanti ac fluduanti utrum crarmnLS-
e lig e re t, illud prx aliis eligendum vifum ftierat, in quo frequentiùs ac liberiùs facros ri.im incum“
libros verfare ac nieditari poffet. Ambo igitur concordibus animis, pari ftudio parique dìo^mkifi^è*
fucceffu facrx huic le&ioni incumbunt, atque eos fru&us percipiunt, qui non modo in Jeleftatut
fuam ipforum,verùm etiam in Ecclefix totius utilitatem redundarunt. Nullus dubito quin Gres°nus*
h x c ad primum Gregorii feceffum pertineant, nec dubitare finunt h xc verba ipfius
Gregorii Bafilio fcribentis ,& poft aliquot annos priftinas illas delicias, quas cum ipfo
in ieceffu deguftaverat, defiderantis. Quis mefecundum priftinorum illorum dierumfta- Ep. al. 9,
tum conftituet 3 in quibus ego tecum affiiclionem pro delie ¿is habebam? . . . . , Quis pfal-
modias illas & vigilias dabit 3 atque ad Deum per orationem peregrinationes, illamque
velut materia vacantem & incorpoream vitam ? Quis fratrum eorum 3 qui a te dii efficie-
bantur atque in altum evehebantur 3 concordiam animorumque conjunclionem ? Quis vir-
tutis certamen 3 & ad eam incitationem , quam feriptis legibus ac regulis obfirmavimus ?
Quis divinorum oraculorum ftudium 3 lucemque in ipfis duclu atque aujpiòiis Spiritus Sancii
inventami Covo, autem in Scripturarum ftudio plus antiquis fcriptoribus quàm ingenio
proprio tribuerent, plurima ex Origene collegerunt obfervatione digna, qux in unum
corpus reda&a Philocaliam appellarunt.
In edifeendis Scripturis Bafilius & Gregorius mutuam fibi operam prxftabant, familiäres LXVI.
etiam de his inter fe fermones conferendo , cùm in eremo, ubi teftantur eas fe didiciffe Philocalia &
verfarentur. Sed prxcipuum in divinorum oraculorum ftudio magiftrum habuere Spi- naitæ (ST
ritum San£lum, cujus du£lu & auipiciis lucem in ipfis a fe inventam declarant. Prx - fraiitus ft“-
ter Philocaliam, alius exftat frudus commorationis Gregorii in monafterio Bafilii i f & m°& GrSS-
commune utriufque opus, ut ex ipfo Gregorio difeimus 9 nempe leges monafticx & "»•
regulx. Quis dabit virtutis certamen, & ad eam incitationem, quam feriptis legibus
ac regulis obfirmavimus. Q u x Gregorii verba dubitare non finunt, qùin ad has leges Torru P K