to=m Tv°: diffidia ’ ex divifione Cappadociæ in duas provincias ; & quæ geifit G regorius, ut amici
neniem. partes tueretur, & jura deffenderet contra Anthimum, Ubi primùm Gregorius audiìt
Ep. a!, ij. Bafilio moleftias exhiberi, fuam ei (ponte operam o b tu lit, (eque Cæfaream pollicitus
eft venturum, turn ut eum confilio juvaret, turn ut cohtumelias cum eo parriretur
quamvis pro certo haberet Bafilium nihil prorfus fatiurum quod phiiofophiâ fitindignum!
Quæ verba fads indicant epiftolam al. x x v , fcriptam fuifle hujus diflenrionis causa in
qua non de fide aut doarina agebatur, fed de reditu & fedis amplitudine. Divifionem
civilem Cappadociæ, quæ fub inirium hyemis anni 372 inftituta fuit, non ftatimfecuta
eft ecclefiafticæ provmciæ divifio, quæ non nifi poft Valentis difceflum , circa menfem
Martium hujus anni, videtur condgifie. Tum vero Anthimus , Tyanenfem çivitatem
quæ fecundæ Cappadociæ Metropolis fada fuerat, eodem jure in rebus eeelefiafticis efle
debere contendit, eafque paroecias, quæ novæ provinciæ nuper adjunaæ fuerant, ut jam
fibi attinentes & a Bafilio diftraâas, vindicavit : contra Bafilius veteri confuetudihi atque
buie divifioni, quæ ofim a patribus fa â a fuerat,inhærebat. Partes Anthimi fequebantur ple-
Greg. O r . rique Cappadociæ epifeopi : Très quidem erant caufee , inquit Gregorius, cur multi etiam
43.0°. ;8. ante parum leni ù candido erga eum ( Bafilium ) animo effént. Prima, quòd in fidei negotia
cum eo minimi confentiebant, nifi quantum id ipfis , cogente multitudine , necefiario fa ciendum
erat. Alte ra , quòd dolorem ex ipfius eleAione conceptum nondum omninò ex animés
ejecerant. Pofirema, quòd fe longè multùmque ab eo gloria fuperari acerbißmb
ferrent; tametfi id confiteri turpifiimum effet. . . E x hoc contentione permulta mala partim
jam accidebant , partim impendebant. Subtrahebantur convenais a novo Metropolita
proventus diripiebantur 3 &c.
x c v i l . His audids, Gregorius debitum buie tempori officium non prætermittit, fuamque
C * Sm “ e- Prot>nus, ut jam d ia um , Bafilio operam profitetur ; quod amico pergratum fuit. N e e
nit, Bafilio mora, Bafilius rogat Gregorium ut quantocius ad fe veniat ; qui cùm veniflet ambo
dum, s £1 Pr° fe a i fimt ad montem Taurum, ubi locus quidam e ra t, five ecclefia fub fanai
tcrdi’ pugna: Oreftis nomine, unde annuos reditus capiebat Cæfarienfis epifeopus. Dum redirent
SìmaAniS ■^ntl“ mus j quem Taurici reditus maximè infùrorem agèbant, quippe quos in tran-
mum? fitu Cæfaream portari iniquo animo cernebat, cum prædatoriâ manu anguftias occu-
Iiid. Pat > tranfeuntis Bafilii mulis , qui rebus ex fanao Orefte percepds onufti erant iter
intercludit, ne ultra progrediantur. Commifla hæc pugna prope Safima. Nam Gregorius
non fine ftomacho jocatur in Bafilium , quòd fe Safimorum epifeopum conftituiffet ut
cum Anthimo bellum gereret, fi quando is Bafilii mulos arriperet anguftias tenens * Se
velut Amalec Ifraëlem coërcens. Datum fe edam Safimis ait in carmine: de vita fiia
quia beilicam fordtudinem ad Bafilii caufæ defenfionem oftenderat : quod argumento eli
eum pugnæ prope Saiima interfiiiife.
X C V i I l . ■ I f t u d t a m e n d i f f i d i u m a d e c c l e f iæ u t i l i t a t e m c o n v e r t i t B a f i l i u s m u l r i p l i c a n d o e p i f e o p a »
S a f m £ Ul 't U S : ^ f ° ; i/,n c lU Ì t G r e g o r i u s , . t r e s p r oe c l a r i f f im oe r e s f e c u t æ f u n t . N a m & a n im a r u m ,
pifeopus con- CU Ta maJ o r P j c e p t a e f t ; & q u oe l i b e t c i v i t a s p r o v e n t u s f u ò s h a b u i t ; & b e l l u m h a c r a t i o n s
â m z T non c. ? mP relT u m & e x t i n ä u m e f t . H a r u m i n n u m e r o f e d i u m e p i f e o p a l i u m , q u a s e r e x i t B a f ì -
Cæfareæanno s | f o e r e S a f i m a , i g n o b i l i s q u i d e m l o c u s , c u i G r e g o r i u m n o f t r u m p r æ f i c e r e e p i f c o T
3 7 i . c o p u m f t a t u i t ; e u m q u e r e l u f t a n t e m , a t q u e e p i f c o p a l e o n u s r e f o r m i d a n t e m a c p r o r f u s
I b id ,n ° . j p . f u g i e n t e m c e d e r e , & , f i m i n ù s a n im u m , f a l t e m c a p u t o r d i n a t i m i f u b m i t t e r e , a d j u v a n t e
G r e g o r n p a t r e , c o m p u l i t . H æ c o r d i n a r i o n o n C æ f a r e æ , u t v u l t d o ò i i f im u s T i l l e m o n -
t t u s • , f e d N a z i a n z i p e r a d a e f t , u t i p f e t e f t a t u r G r e g o r i u s , q u i B a f i l i u m v e n i f l e N a r
Z 1î n Z î?m ( m a n i f e f t è a f l e r i t : S e d v e n i t a d n o s a m i c o r u m c a r i f f im u s B a f i l i u s 3 & c . a x x ’ f a ?
» * * -»/¿ft t S v <piA«p 5 ç ix r c tT o ç B t tn x iu ç . T u m n a r r a t , q u o m o d ò , p a t r e B a f i l i u m a d j u v a n t e d e T
e e p t u s f u e r i t . P r æ t e r e à , q u o d i e o r d i n a t u s e f t , O r a t i o n e m c o r a m p a t r e & B a f i l i o a l i i f q u e
e p i f e o p i s , q u i e u m o r d i n a v e r a n t , h a b u i t . Q u i s c r e d a t G r e g o r i u m p a t r e m f e n i o c o n f e -
a u m C æ l a r e a m v e n i f l e h u j u s o r d i n a t i o n i s c a u s à ; a u t f i v e n e r i t , i d f i l e n t i o p r æ t e r m i f -
f u r u m f u i f f e G r e g o r i u m , q u i A m i l e p a t r i s i t e r , B a f i l i i c a u s a f u f e e p t u m , u t f u m m æ a n im i
f o r t i t u d i n i s i n e f f e t o c o r p o r e f p e c im e n a d m i r a t u r ? O r d i n a t u s e f t G r e g o r i u s S a f im o r u m
- e p i f e o p u s a n t e P a f c h a , q u o d a n n ò 3 7 2 i n c i d i t i n d i e m 8 A p r i l i s : f i q u i d e m f a n a u , s
E u f e b i u s S a m o f a t e n f i s , l i t e r i s p a u l ò p o f t P a l c h a a n n i i l l i u s d a t i s r e f p o n d e n s , h a n c f i b i
c j x o r d i n a t i o n e m n o n p l a c u i f l e f i g n i f i c a t .
Invifitur :^ .PerPaucis. P°ft ordinationem diebus, Gregorium noftrum inviflt Gregorius Nyflentìg;
a G reg o r io amico miffus, lit cognominem fuum folaretur. Hunc amicum eflefanaumEufebium
queinn°mifit ^amo^ater^urn aut fenaum Meletium arbitratur Tillemontius : verùijv is amiçus non alius
Bafilius, ¡eft-quam ipfe Bafilius. Poftquam enim Gregorius in Orationis exordi© , quam coràm
Nyfleno habuit, fibi amiciim ab amico venire , d ix it, ab àuditoribus poftulgt npim rem
clàriùs exponi velint, & ftatim Moyien & Aaron in medium profert ; iifque peracufè
n o J25er ^ c°mparatis , iterum poftulat, annon. perfpicuè cognominem fuum , -id eft ,
r, u.n *3» Gregorium y ôcürtanimem , id eft, Bafilium, Oratio effinxerit. Horum alter 3 inquit /rids
-tinoçit, & latëfitès iti medium produxit . . ..non‘ut .dignum emt eo Jpltitu qui inipft)eft .i.i .
¿Iter venit ut nos çonfoletur3 ac confirmer 3 fpirituique manfiuefcau Cùm ergo mifliis fit a
Bafilio Gregorius Nyflenus, quod manifeftum eft ex d ia is , advenire non potuit poftridiè
ordinationis, ut Baronie vifum e f t , atque perperam ìegitur apud Billium in interpreta-
tione tituli Orationis undecimæ : verùmtamen paucìoribus poft ordinationem diebus ad^
venit. In ifta Oratione , ut in ea quam ante coram Bafilio habuerat -, vim fibi illatam
conqueritur, fed tamen obfequium fuum profitenir, Dolet quod Nyflenus feriùs venerit,
yeluti poft cladem auxilium , poft, tempeftatem gubernatpr, poft cicatricem medicina :
verum fe nunc cedere & fiduciam concipere declarat, quod argumento eft hanc ha-,
bitam Orationem priufquam fuga elapfus in folitudinem fe contulerit.
V ix Nyflenus Nazianzo difceflerat , çùm pregprius deceptuni fe efle fentiens, fugit C .
iterùm, folitudinifque deliçiis perfruitur. Bafilius confiliaflia conipiciens Gregorii fugâ fi^uecrel* Ba'‘
penitus porruere, cum eo graviter expoftulavit. A t Gregorius jam aìtum gerens cordi Gregorium,&
infli&um vulnus, ex quo per vim ordinatus fuerat a Bafilio , non minus actitet ref- ^ Bafl! C°n"
pondit. Hinc illæ literæ, haud quidem jocofæ ut anteà, fed ftomachofæ äc vehementes 9 a 1
ultro çitroque datæ, quibus, dum fuam quifque caufam tuetur, fuas etiam animis coe-
leftibus effe iras docent; quæ fi longiùs proceflìflent, non tam perfe£him Chriftianæ
amieitiæ exemplar in Bafilio & Gregorip haberemus.
Acceptis Bafilii literis, refcripfit atque his verbis exorfus eft Gregorius : Defines-ne CI.*
tandem nos malediäis inçefiere3 ut infulfos aç rufiiços3 & ab amicis inopes3 & ne vitâ qui- GrSSuif
dem dignos , quoniam ea3 quæ pafji fiumusanteiligere aç perfentire aufi jumus Ì . . Fraudem fraudem fibi
in quam ihducti fiumus 3 Jeriüs quiaem quàm oportuit3 fed tamen aliquando agnovimus.
Atque hujus reiculpam in epifçopalem thronum conferimus 3 utpotè qui te repentè fiupra EP,aI,3ri
nos evexerit. . . Hoc omnium, quæ patimur 3 maximè ridiçulum eft 3 vel potiùs mife-
randum 3 nimirum quòd iidem & injuria ajfiçiuntur3 & accufantur. Vituperationem non
effùgit Bafilius, quòd fidiflimum amicum ac optimè de fe meritum in epifcopales curas
, præter ipfius voluntatem, conjeciflet ; & quod minùs exeufatione dignum erat ,
virum pietate & eloquentiâ infignem, qui Ecclefiæ egregiam dare operam poterat, in
obfcuriflimum angulum ac omnibus vitæ commodis deftitutum relegafîet. Objiciebant C il .
alii aliud quidpiam , prout vel mpribus comparati erant, vel Gregorii causa iraiceban- A piunbus
tur : benignijfimi autem quique negle£tum & contemtum a Bafilio fuifle Gregorium, & f i £ tur Ba"
poftquam ipfius opera ufus fuerat, veluti vas quoddam ignobile projeâpm. Declarat
Gregorius, fe arma ferre non pofle, & pro laäentibus & avibus tanquam pro animabus ib i d »
■.& canonibus digladiari. Rogat u.t ipfe cum Anthimo bellum gerat , ac fibi omnium
rerum loco quietem concédât. Demum his verbis, quæ ejus dolorem maximè indicant *
epiftolam claudit : Quocirca tu quidem viriliter age 3 fir confortare , omniaque ad tuam
ipfius gloriam , quemadmodhm fluvii torrentes , trahe ; nec amicitiam 3 nec vitæ confue-
tudinem & familiaritatem virtute aç pietate potiorem habens, neç quæ ex his rebus hominum
de te opinio futura f i t 3 quidquam curans3 fed. uni duntaxat te Spirimi addicens. Nos vero id
duntaxat lucri ex amicitia tua eapiemus 3 ut amicis pofthac minimè fidamus 3 nec Deo
quidquam præferamus. Haud equidem crediderim ea ingeflifleBafilium maledica , quæ
prioribus epiftolæ verbis continentur ; fed ea ex .ejus di&is confequi Gregorius præ
nimio dolóre exiftimavit. Scriptam hanc epiftolam, non tantùm poft ordinationem,
fed etiam poft fugam inde p a te t, quòd Gregorius fraudem fibi fatitam fe fenfiffe dicat
, atqué omnium rerum loco quietem fibi a Bafilio concedi poftulet. Ipfa etiam
maledica , quibus fe petitum a Bafilio queritur, eum jam fugifie probant. Scripta Èp. al. 32,-
quoque in feceflu .epiftola trigefima-fecund^, in qua indignatur Gregorius fe inertiæ
accufari quia Safima non ac e ep it, otio & quiete unicè fe gloriati profitetur.
Inter hæc jurgia fcriptam arpitratuf Tillemontius epiftolam Gregorii ad Nicobulum ; Ëp, al. ¿j
fed immeritò. Mittens Gregorius Nicobulo literas Bafilii cum fuis , his quæ Bafilii erant
priore loco pofitis, fuas fubjunxit, fefe quidem cum Bafilio ubique conjungi volens ,
fed eum fibi anteponens, Minùs videtur intellexifle Tiilemontius hæc verba : Cùm Baft- in Baf. pi
hum Magnum mihi femper prætulerim 3 tametfi illi cpntrarium videatur : tum nunç quoque 17
proefero j & c id e f t , inquit B illiu s , tametfi ille me fibi anteferat. Non enim hoeç verba
ita accipienda fu n t, quafi Bafilium exiftimet Gregorius plus fibi tribuere quàm ipfi.
E folitudine , in quam fe poft ordinationem receperat Gregorius, citò retraòtus eft CIII,
jubente patre^ & inftante Bafilio ; quapropter in Oratip.ne , quam poft iied.itum coram
utroque habuit, eo utitur ex.ordio : Nihil feneäute fortius 3 nihil amicitiâ yenerabilius. vocacus à pa-
A b his ego ad vos duäus fum3vinäus in ChriJìo3non ferreis. çatenis3fed tejiaçijfimis Spiritus jnfta’nte co°
vinculis -cohfiriäus. Alicunde fe venire .his verbis declarat Gregorius ; proinde juée îîm^SoqîT
Oratio non ftatim .poft .ordinationem, ut vifum eft T illemontio , habita, fed poft reditum habec ° ratio*
ex fuga» Deinde addit fe antea aliis omnia reliquifle, ut fe.cum philofopharetur, & Ëliæ Qrm*0 n0 t .
Carmelumiac Joannis defertuni cogitafle ; quod ei dicere non ncuitquo die ordinatus
fuit Safimorum epifeopus, fi quidem hanc ordinationem non folì.tudo, fed impçrifu,s
in juvando patre facerdotii labor fubfecutus eft, Prætereà difertis verbis folitudinem, ili