x x v j P R J E F A T I O :
Theofebia , ned cum alia qualibet femina alligatum fuiffe. Quo difputa-
tionis capite pofito, ac eorum, quse fequuntur, fundamento, jam fponte
fua fequitur Theologum non effe eum , qui in epitaphio Theofebia:
Magnus dicitur , & cujus Theofebia vere conjux comparve appellaturi
Hinc efficitur, nihil obftare quominus hoc epitaphium a Gregorio ela-
borari potuiffe credatur. Imo non tantum potuit, fed reipla ab ipfo
elaboratum effe ex epiftola al. xcv. manifeftum eft ; qua; quidem epiftola
cum epitaphio rebus & verbis ita conlbnat, ut utriufque, vel neutrius ,
aucior agnolcendus fit Gregorius. Fatentur autem omnes epiftolam , ger-
manum effe Theologi fetum ad Gregorium Nyflenum fcribentis. Pro
certo itaque habendum, Theologum nec Theofebiae, nec ulli alii unquam
connubio jundum, eumdemque effe audorem epitaphii. Praeterea Mura-
torii, qui epitaphio , ut & epiftola ad Gregorium Nyffenum, perpetuam
Theologi virginitatem labefadari fufpicatus eft, rationes evanefcunt &
funditus corruunt.
Jam vero fi quaeras , quis ille fit Gregorius , qui in epitaphio Magnus
dicitur, ultro refpondebimus, nullum ahum efle quam Nyflenum. Quod
autem Theofebiam fpedat : in epiftola facerdotis conjux comparve appellatur
; in epitaphio facerdotis ilhus nomen declaratur ; rurfufque cujus
iacerdotis & cujus Gregorii iuerit compar Theofebia denuntiatur, Quifquis
illas hteras legerit, non dubitabit quis ille fit Gregorius. Ejus enim ipfius iacerdotis
, ut eft in epiftola; ejus Gregorii, ut difertius habet epitaphium,
Theofebia compar, vel fi mavis, conjux, a quo illam in epiftola commendat
laudatque Theologus ; ejus iterum Iacerdotis, cui & virtutepar & honore
Theofebia praedicatur; ejufque adeo facerdotis, ejus Gregorii compar, ad
quem pertinent illae laudes ,' ad quem datae funt literae. Quae cum fint ad
Nyffenum fcript», ipfifllmus ille Gregorius habendus eft, cujus & foror &
conjux, feu magis compar, ut in epitaphio Theofebia defignatur. Et certe
cum Nyfleni, & non iacerdotis alterius avtyyov Baronius, continuatores Bol-
landi , Rivetus & alii fenferint Theofebiam in epiftola didam, eamdemque
iororem; quid incommodi effe poteft idem admittere in epitaphio, quod in
epiftola admittitur ?
Supereft, ut quo feniu Nyffeni foror SC conjux, afivyot, Theofebia dicatur,
exponamus. Primo quidem, fignificatione propria utrumque dici non potuit;
ab obvio igitur & proprio feniu vox deducenda , & quaerenda interpretatio.
Theofebia in epitaphio tAo? E/ritsaioio, Emmeliae filia dicitur : quod f i nurum
interpreteris, ad Baronii, Henfchenii & Papebrochii, Riveti aliorumque, qui
Nyffenum connubio jun&um cum Theofebia fuifle volunt, fententiam accedes
; nec a confuetudine, qua nurus filia plerumque appellantur. ab iis ,
quas focrus habent, penitus recefferis, a veritate autem prorfus abfcefferis.
Neque - enim finit epiftola, de qua toties, illam epitaphii vocem ullo modo
follicitare; atque etiam hue & quam maxime Cum epitaphio epiftola concur-
rit,ut Bafilii foror , quod pree fe fert epitaphii titulus, & Emmeliae filia ,
quo in ipfo eft epitaphio, germanaque adeo ac proprie Nyfleni foror Theofebia
adftruatur. Epiftolae verba funt : Te admiror ob earn tolerantiam ac philo-
fophiam , quam difccjfu beatce fanclteque fororis vefirce prceflare te audio: quae
quidem verba illud epitaphium alio prohibet detorqueri. Et paulo inferius
praedicat Theofebiam, ecclefite decus , Chrifti ornamentum , cetatis illius bonum,
feminarum fiduciam , Theofebiam in tanta fratrum pulchritudine formofijfimam
¿C clarijfimam; fratrum, inquam, quinque, & fororum totidem. Quibus egre-
gie concinit in Emmeliam epitaphium cxxx apud Muratorium. Mitto quae ex
iislaudibus pro Theofebiae perpetua virginitate colligi poffint; quam quidem
P R A L F A T I O. xxvij
fi „rofeffa'non effet, digna profetìò non effet quae tot inter fratres ac forores
viraines clarijfima , & Chrifti ac ecclefias decus &C ornamentum diceretur.
In epiftola Theologi ad Nyffenum haec obfervanda maximè funt verba !
Theofebiam meam ; meam enim voCo, qua: ut Dei legibus confentaneum erat
vixit ■ quandoqutdem fpiritalis cognatio corporeani antecellit. Tantam hxc verba
vim habent ad probandumTheofebiam fororem effe germanam Nyfleni, &ad
arcendum penitùs cùm ab eo , turn a Nazianzeno conjugium, Ut mirum
valde fit viros dodos ex his verbis, anfam arripuiffe. alterutri Gregorio cum
Theofebia matrimonium affingendi, ex quibus contrarium ftatuere debuerant.
Certe Gregorius, cùm cognattoni corporea, qua Nyflenum Theofebia attin-
Cebat , rpintalem opponit qua ad fe ipfum pertinebat ; cùm fpiritalis hujus
cosmationis caufas ac rationes reddit, quòd nimirum TheofebiaZT-r legibus
confentanee vixit, omnem prorfus a fe & a Nyffeno matrimonu fufpicionem
propulfat. Theofebia foror erat Nyfleni, cognatione corporali; foror vero
Nazianzeni, cognatione jpirituali ;. neutrius autem uxor. Nec . movere debet
vox ifta qua ufus eft audor epitaphii. Idem enim had voce figniiicare
voluit Gregorius, quod in epitaphio x l i . apud Muratorium p.40. K«f-
Tfp;« tìt? rìf mtfiyov ivnßtfi. Rapuifti, inquit, Nicomedes Carterium tuapietatis
focium. Nazianzeno certè licuit quod cuique licet, vocibus iis abuti, quibus
voluerit , modo definiat,novamque, quam iis affingit, fignificationem exponM.
Quod fané difertiflìmè praeftitit, Theofebiam fororem Nyffeni germanam elle
confirinans, ejufdemque diaconiffam his verbis adftruens, quibus aptiora non
fùnt ad defignanda diaconiffie merita & munia : Theofebiam vere facram ,
atque adeò facerdoti comparem SC parem honore SC magnis myfteriis dignatn.
Praeterea vox graeca ovtyyos non proprie fignificat eos, quos latine conjuges
vocamus, maritum & uxorem;fed eos generatim, qui operis ejufdemfocii,
idem veluti jugum trahere cenfentur. Ita confilii participem vocat ovfyyov
Ariftophanes in Pluto : ita quoque Plato. Sic è n o f t r i s , Macarius iEgyptius
monachus, mitfyix nominat difcipulos, quos binos Dominus mifit, tanquam
conjugales. Eo etiam feniu Theofebia ev&yoc Gregorii Nyffeni fùit & dici potuit
, quòd illi par honore, ¿tdn^ov, quòd magnis digna myjleriis ,rm giyuxm
.¿wsTfpUi' ; iifque miniftrandis fratrem foror,facerdotem diaconifla adjuvabat,
& conjundà opera collaborabat. Hsc autem de voce ™T"?“? difputavimus ,
falvo Bafilii patris ejufdemque Epifcopi connubio cum Emmelia, & Gregorii
patris cum Nonna. Emmelia enim & Nonna , fàndiflìmie feminse, vere
conjuges , altera Bafilii patris, altera Gregorii patris fùere, quod alus & p u
rimis argumentis conftat. Neutra cum marito confànguinitatis ullo gra u erat
conjunda, ut vocem a nativa fignificatione deducere opus fit.
Nemo jam non intelligit quo ordine habenda fit vana Muratorii de matrimonio
Theologi fufpicio, & quanto in e r r o r e verfatus fit Beveregius , qui
confidenter afferit neminem in antiquitate verfatum nefcire GregoriumTheo-
logum matrimonio copulatum fuiffe. Imo nemo in antiquitate verfatus id unquam
cogitavit : unus Beveregius natum ex fe tam inauditum commentum
protulit. Cernirti igitur & inconcufliim maneat nullis alligatum unquam nup-
tiis fuiffe Theologum, qui, ut aitTheodulus monachus in Gregorii Theologi y. u l
laudatione, nuptias non attigit, veriim in perpetua virgtnitate vixit. Certum
quoque & inconcufliim maneat Gregorium Nyffenum connubio jundum non
fuiffe cum Theofebia, qua: quidem foror ipfius erat, non autem conjux ;
adeòque & ipfum, fi alio non fùerit conjugio implicatus, liberum & c®u-
bem perpetuò vixiffe. Sanè qui eum nuptias attigiffe voluerunt, non aham
quàm Theofebiam eum uxorem habuifle ftatuerunt, nec alio nixi-fùndamento
quàm epiftolà al. xcv; quie cùm aliam prie fe ferat fententiam, ruit omnino