nobilitati : R e g i n a r e r u m R o m a R e g i e l o .q u e n t ias. Chriftianum hunc
diximus, quidquid fcripferit Eunapius, qui hunc ut gentilem fibi vindicat. Proxrefius
enim Chriftianx religioni lie addidus iu i t , u t , cùm Julianus, lege dati ne Chriftiani
liberalium artium Dodores effent, ipfi Chriftianos docere permififfet, fcholam fponte
deferuerit : quod ex Hieronymo difeimus. Quin ipfe Eunapius feribit, Proxrefium fen-
tentiä Juliani a ledione remotum fuiffe. A n vero Julianus, Ethnicorum philofophorum
ftudiofiflimus, fententiä fuä a ledione removiffet Proxrefium , nifi Chriftianam R e ligionen!
fuiflet profeffus ?
XL Vii. Habuit Athenis Gregorius , inter ftudiorum fo cio s , Julianum Exxquatorem, quem
Gnf or![a au- 'm Oratione decima nona alloquitur; alterum item Julianum longè famofiorem. Is erat
gurium. 1 aU Julianus, Conftantii Augufti fucceffor, fuä a Religione Chriftiana defedione notiffimus,
n°. i i & 16. omnibufque retro fxculis execrandus. Cùm Athenas veniffet circa annum 35^ medium,
ubi primùm cum eo congreffus eft Gregorius, hominem no vit; & quidquid pofteà
infelix comprobavit eventus, perfpexit & prxnuntiare non dubitavit his verbis : Quale.
Or. y. n . 24. Romanorum .regio inalimi aht ! ¿/ov xaxòv >5 Vw/jmìoìv tpitpn tr¿ài;.
XLvni. Non diu poft Juliani adventum, Gregorius & Bafilius, plenä dodrinx mercibus nave j
P?trilmmnié- r^ itum in patriam, ut initum fandioris inftituti confilium perficiant, meditantur. Aderat
ditatur. difcefsùs dies3 & quidquid ad difceffum pertinebat3 extrema allocutìones , profecutiones ,
Or.4j.n°.24. revocationes 3 gemitus 3 complexus 3 lacryma. Tumeo s circumftat fodalium, xqualium ,
Carm.devita ac magiftrorum etiam nonnullorum chorus : negant fe eis abeundi poteftatem fàdu-
l l l l $ 8 r0S 1 °^^ecrant > v *m faciunt, hortantur, fpondent fe calculis fuis daturos eloquentiic
principatum Gregorio : nihil non efiiciunt ut reditum intercludant. Omnia perrumpit
Bafilius; fed Gregorius,partim amicorum precibus emollitus, partim ab ipfo Bafilio
Or.43. n°.24. proditus, fic enim ipfeBafilium incufat, vidus eft, & invitus Athenis remanfit. Verùm
cùm diu ab animx fux dimidio feparari xgrè ferret, & prxterea patriae parentumque
defiderio teneretur, paulo poft furtim fe fubduxit & ad fuos reverfus eft. Nec tamen in
longum 3 inquit, mihi producta efi hac calamitas. . . . Sed noti ita multo tempore Athenis
poflea commoratus 3 velut pra animi defiderio equum illuni Homericum imitar 3 perfrac-
tifque eorum3 a quibus retinebar, vinculis , compos pedibus pulfo 3 atque ad fodalem meum
impetu feror. Id contigit anno 3 jó -, aut forfan ineunte 357.
J L I X . Digreffus Athenis Gregorius Conftantinopolim terra petiit; quam in urbem Cxfarius
cum PfratreS eius ^rater Alexandria profedus, eodem tempore appulit. Quod quidem Gregorius non
Caefario fimul temerò ac fortuito , fed fingulari D e i providentiä, parentum votis favente , contigifle
Or" n° 8 °k^ervat* ^ ia namque mater 3 materno quodam voto 3 atque amoris erga fllios pieno 3 hoc
• n * • optabat 3 quemadmodum ambos eodem tempore emiferat 3f i c ambos quoque fimul redeuntes
cerneret. Itaque Cxfarius, fpretis honoribus quibus princeps civitas ipfeque Imperator
eum retinere nitebantur, propofito nobili matrimonio oblatäque fenatoriä dignitate ,
itineris focium ac comitem fratri fe adjunxit, atque ita ad paternam domum, unde
fimul emiifi fuerant, fimul rediere.
t . Redux in patriam Gregorius, ut Bafilius in fuam, mundo & feenae aliquantulum
parenabus* £ t®mPor^s impendit, quamvis ab ambitione & theatrica ingenii oftentatione quàm macixibus,
mun- ximè abhorreret ; fed civibus & amicis rogantibus , ut comportatas ab exteris regioni-
do aiiquamu- bus opes promeret, ingenii fui fpecimina denegare non lieuit; & , ut ipfius verbis utar,
impcndTPOnS amicìs faltavit3 to7s tpixoi? Propofitum namque ipfi erat ab initio , projedis
Carm.devita omnibus, etiam facundiae laboribus, uni philofophix operam dare , feu vitam mo-
fua,v.274. nafticam ampledi. Si Rufino credendum, Rethoricx munus magnificè Bafilius exereuit,
c Htft.üb.a. Gregorius vero magnificentiùs contemfit. Bafilio etiam , cùm Athenis verfarentur ,'pro-
*L I. miferat, fe cum eo in eamdem folitudinem receflurum. Verùm in aedes paternas reverfum
arentesdomi ^*en^^s Parentum domi manere compulit, ut eorum curam haberet , datamque
retinetGrego- amlco fidem debitx parentibus pietati pofthabere coègit. Promijjìs non f l e t i , fateor,
rium*, ibique inquit querelis Bafilii refpondens : quippe jam inde ab Athenis illiufque loci amicitia
SramagiT ^ an^morum connexione ( nec enim aptius verbum occurrit) faäurum me receperam ut
Epift. al. y. tecum vncB confuetudinem höherem, fimulque philofopharer. Fidem autem fefelli , hand
fponte ac Ubenter : verùm quòd lex legem fuperarit, ea nimirum 3 qua parentes colere
jubet 3 legem fodalitatis ac familiaritatis. Interea tamen Gregorius, quantum ipfi fi-
c u it , quod Deo promiferat, vitx genus eft fecutus ; cùmque ipfi in folitudinem fefe
recipiendi facultas non daretur, ab amici confortio abftradus fic vitam in paternis
aedibus inftituit, ut mediä quädam via incedens., cum adioni turn contemplationi va-
caret. Quippe media haec v ia , tametfi illud vitas genus non effet., quod fe in folitu-
dine cum Bafilio adurum promiferat, minimè tamen a propofitx philofophix fcopo
aliena erat. Imo vita ipià monaftica era t, fi minùs corpore in deferto & folitudine ada
^Carm. de vita faltem mente & moribus. Morum enim efl vita monaftica 3 non corporum 3 ut ipfe Gre^
ua, v.325, gorius his verbis teftatur, ubi viam illam mediam defcribit : t pónav yàp Svet/ t«v , à
myMTay. Sic etiam Sozomenus, ^,\o<n<p5vT*i, monachos appellai non tantum eos « qui
»in folitudine delituerunt», verùm etiam eos, « q u i, licet in media civitatum turba > Sozom.1.3;
»vixerint viles & ab jed i, nec a vulgo ullatenus diferepantes ». Veram igitur monachi c* ^-P-
vitam in domo paterna, nondum in eremo, agebat Gregorius ; verèque monachus,
non corpore , fea vitá & moribus fuit.
Quis enimverò plura, quàm quas prasftitit Gregoriùs, requirat ut quis vitam monaf- L 1 1.
ticam egiife credatur, 8c monachus exiftimandus f i t , eo maximè tempore quo nondum J ^ P S g p
erat in ufu folemnis votorum Deo nuneupatio? Sua eum mater Deo dicavit , a quo ampSrum,
acceperat ; quxeumque mater fùerat pollicita, Gregorius rata habuit. Ipfe non femel voto fe
fe Deo obtulit & addixit; vitam monafticam amplexurum etiam voto fe adftrinxit, cùm a r,nxetat*
tempeftate jada tus in periculo, quod precibus & voto propulfavit, verfaretur. Promiffa
fidefiter perfecit. Omnia, etiam facundia: labores, contemfit non fecus ac illi duo phi- Carm.devita
lofophi, quorum alter prasdia fua dereliquit, alter colledum ex venditis agris argentum fita, v.' l7z.
in mare projecit. Milìiim fuit matrimonium, caftitatem vovit , quam ampledi fixum ibid.v.z%3.
ipfi immotumque Temper fuit : n*V/ hloy^ivov t Hv 5 omnibus fe penitus exuit : Cetera quidem3 Or. 6, n ° . y.
inquit , mandato & Spiritui reliqui ; ac pretìofam margaritam cum omnibus i is , qua
quondam habebam3 commutavi ; faäufque firn , aut 3 ut reàiùs loquar3 fieri opto magnus ille
negotiator, qui exiguis rebus atque omninò periturìs magna & aterna emit.
Tarn perfedum vita: genus haud dubiè aggreffus eft Gregorius poft fufeeptum bap- L i il.
tifma; quod quo tempore fufeeperit, inter Scriptores non convenit. Àrbitratur Baronius fufcjp?t.lCQuo
id contigifle cum Athenas navi peteret, poftquam è periculo liberatus fuit. « Quod au- tempore non
»tern ait ( Gregorius ) è periculo liberatum ex voto ftatim fe Deo obtuliife, haudaliud conftat*
»putamus id e ffe , quàm quòd baptifmum tantopere expetitum iit affecutus ». Gregorii Bo\ 9c]^aii
vitas fcriptor cenfet, eum diftuliffe baptifina ufque ad trigefimum xtatis annum , cùm F' 37 ,C0,I‘
Athenis eft reverfus in patriam. « N o s , inquit Papebrochius, neque ad finem commo- 9 Maii, p;
» rationis Athenienfis baptifmum dilatum fuiffe putamus, neque ftatim fufeeptum poft 37?.
» naufragii periculum, fed poft alterum vitas diferimen a terras motu ». Idem Pape- T om . vir.
•brochius, in appendice ad diem nonam M a i i , fingit Gregorium Athenis excurriffe
Antiochiam , ut Libanium audiret, eàque occafione Nazianzo iter habuiffe ut iùiceptum co 1 x*
patrix epifeopatum patri gratularetur, ejufque manibus baptifmum fufeepiffe, atque ite-
rùm Athenas fe contuliffe. Sed figmenta hxc funt, qux nullo penitus nicuntur fundamento.
Prxterea Libanius Antiochix non nifi poft annum 351 docuit. Itaque ftandum
e ft, ut nobis videtur, G regorii presbyteri fententix, qui fcribit Gregorium noftrum patrix Vie. p. 8.
reftitutum , primùm divino baptifmate tindum , v i & facúltate jam ante colluftratum.
Turn fibi legem nunquam jurandi, quandiu in hac vita verfaretur, quam etiam ufque l i v .
ad extremum diem fervavit, indixit. Turn fibi coníulens, Deo fe o b tulit, u ta mundo Nunquam
Tejundus, cum eo qui folus puriffimus eft vitx coniuetudine jungeretur, atque ex fa- ^"indic^S
•crorum librorum familiari ledione veritatis fplendorem hauriret. Quod etiam per om- ièrvat.
nem vitam facere non deftitit, monachus effe potius habens 3 inquit ejus v itx fcriptor ,
quàm mundanus 3 & pauper quàm quaftuarius. Tu n c e i , qui eum in fortem accepit &
ferv av it, omnia dono dedit , opes, iplendorem, & c . Nam ceteris in rebus, inquit, Or. 14. n*. 3.
me quovis homine fegniorem ac languidiorem ejje non inficior 3 omnem enim cupiditatem
abjeci , ex quo Chrifto nomen dedì 3 à<p ot¡ xp/9» <wvn*i;¿txw ; neque ex omnibus rebus3 qua
aliis jucunda & expetenda videri folent 3 ulld teneor 3 non opibus 3 &c. Plurima alia
fàs hìc effet referre de vita geftifque Gregorii poft fufeeptum baptifina, cujus gratia eò
uberior fu it, quòd fimul fe aiceticx v itx confecrarit & omnibus le exuerit, quod du- Carm. de vìa
dum ftatuerat, p/4à/y u t Chriftum totus indueret. ' fua,v.i7o.
Nec vero affedù tantùm, ut quibufdam vifum e f t , fed reipsä omnibus fe bonis exuit ^0^Y¿eéhi
Gregorius. Nihil contra ex ipfius teftamento objici poteft; fiquidem , pro temporum r am dm V fc d
iliorum confuetudine, parentum hxreditatem ipfi adire licebat. Prxtereà non idcircò reipsá fe exuit
hxreditatem adiit, ut earn fibi fervaret; fed ut piorum parentum, qui faciiltates fuas rI^°r,us*
pauperibus erogandas reliquerant, extremas voluntates exfequeretur. Quinimò , ne in p> ^ 7\.
■epifcopatu quidem minùs.pauper extitit. F adus Safimorum epifcopus, nec panem quiderri
habere fe ait , quern hoipiti offerat, ft i f ¿pro? ri%w t iiaxxebntt. Neque ditior fuit Ca rm. de vita
Conftantinopoli. Pecunias -, inquit, eripient? Si meas quidem 3 ipfi eadem opera pennas q £i¿ ' ^ ’6
etiam 3 quibus minimè indutus fum , abfeindant. In carmine , quo Julianum Exxqua- c'arni.
torem rogat, ut rem familiärem vedigalibus eximat , ait fuas fe opes pauperibus , ftudio ad Julian,
ferendx crucis, erogaffe, eafque communem navigantibus portum e ffe , commune
indigentibus auxilium. Alio in carmine fe ipfe interrogans ubi fint opes , refpondet : Carm. al. 8,
Partem Deus habet, partem alteram fceleratus livor rapacibus manibus tradid.it. Scribens ad feiPfum*
amico qui nonnullos ab eo libros popofeerat , his eum verbis alloquitur : Quod f i Ep. a l. 1?$.
tibi videtur minimè philofophicum effe librorum pretium poftulare ; tu mihi pecuniam
folve 3 objeäionem autem tuam folvent paupéres. Q u x quidem omnia Gregorium omnibus
fe facultatibus exuiffe liquidò demonftrant.
Nihil enim fibi ex omnibus fervavit prxter eloquentiam, quam tanto labore ,