C L X X .
V i ta G re g o -
r ii in folitu-
dine.
Ep» a l. I p 6.
Ca rm. de
calami ta tibus
liiis.
Ca rm , y j .
C L X X I .
Nedfaurio
icribit advet«
siis A p o llin a -
riftas.
E p . a l. » 7 .
C L X X I I .
Scribendis
epiflolis &
condendis
verfibus occu-
patur«
ordinaverant, liberavit, eos in epiftola ad Gregorium Nyffenum excufans ; fimulque
denunciando fe nunqnam ecclefiæ Nazianzenæ creatum fuiile epifcopum. ‘ -
■Exæo tempore Gregorius in rure paterno, voti compos fa£his , latuit abditus to-
tofque, quotquot fuperfuerunt vitæ dies, traduxit ; atque ut cum Hieronymo .loquafij
monachi vitam exercuit. A mulierum confuetudine fic alienus, ut cùm propinquus ejus
quidam, Valentinianus nomine , 'fedem in vicinia cum mulieribus pofuiflet, locum ipfe
mutaverit-, fcriptâ fubinde ad eum epiftolâ conqueflus his verbis : Perftummum fcelus
ejicimur Multo melius erat, tabula publici propofitd, nobis ficefftonem ■ indicete
quàm per mulier.es , quas è regione noftra collocaßi. . . .Ni f i hoc dicht audax e fts nos
quoque per Evam è paradifo expulifti. Sic fibi foga confulebat Gregorius, non tantùrn
ut ab oculis removeret fcandalum; verùm etiam ne ftimulus carnis, angelus Satanæ qui
ipfi datus iuerat, lethale vulnus infligeret. Mirum fane quòd homo graviffimis fatigatus
anguftns &ærumnis, fenio confedlus, morbo laborans , in eremo confiftens , carnem
continuis domans jejuniis ac vigiliis, cum fpiritu fornicationis manus conferere fuerit
coa^us ; Ipfi tamen fides habenda, cum hoc iterum atque iterum lugens profiteatur
Furibundo robore feevit caro, inquit, nec unquam a hello quiefcit. . . Quamobrem in lu à lt
& Jquallore verfor, calefiemque ilium Regem , qui omnia imperio tenet, fiupplex obteftor
ut corporis animeeque controverfiam difceptet , bellumque comprimât. Dum belli huius
exitum Temper timeret, non folis gemitibus amoris Chriftum, ut fedaret tempeftatem
holiemque depelleret, urgebat : Perniciofos, inquit, ftuclus extimefcens, ventri claußra
impano ammum marore conficio , laciymarum vim eftundo, fempiterno Regi debilitata
f f nua fle S o , & fordidatus incedo. Eodem animi ardore beatus fenex , nihil feiens nifi
Chriftum, & hunc crucifixum, novum fibi mortificationis genus inverni. Ætate gravis
fraaufque morbo, aliquid de vitæ aufteritate remiferat licèt invitus : ut autem myfticùm
temper cum Chrifto facrificium ageret & huic mundo jugiter moreretur ; ut oris delifta
fenumque peculiare vitium, qui quandoque nimiùm loquuntur, purgaret, continuum
iilentium toto Quadragefimæ tempore fibi imperavit. Sic ego, inquit, pracipitis ftermonis
impetum confpiciens excedere modum & regulam. ... inveni optimum remedium ,• Jìilicet
compnmens totum fermonem excelfo peäore , ut difeat lingua qua dicendo & qua non
dicendo. fin t difeernere.
Hoc temporis tradu, Hæretici caput extulerunt in urbe R eg ia , adeò ut libere convent
i agerent, & dogmata fua prædicarent. A lii quidem fola epifcoporum aut prafeSorum
tolerantia id agebant ; Apollinariftæ v e ro , tacitâ v e l exprefiâ licentià ,. feipfos orthoa
doxis æquiparare, & eàdem cum ipfis libertate frui finebantur. Quibus auditis Gregorius -
¿Settario, quern in fe benevolum jam expertus e ra t, epiftolam fcripfit, quæ inter
Urationes numero x l v i cenfebatur, & deconceffa ApolUnariftis licèntia vehernentiflìmè
conqueftus^eft : Quod autem , inquit, e x omnibus ecclefiafticis calamìtatìbus acerbiftimum
xìpolUnariftarum licenaa e ft. quos haud fe io quomodo pietas tua conventuum aqui Oc nos
habendorum. auaontatem fib i arrogafte atque ufiirpajfe pafta fuerit. Hæreticos' illos .
errorem fuum occultando , Nettario fucum fecifle conjicimus ex eo quòd Gregorius
claram dogmatum : illorum expofitionem epiftolæ fuæ inferendam crediderit ; cui
expofinom ifta fubjunxit : Si illis, ut & p ii fentientibus (nimirum, ut potè qui piè
lentiant) ea quajentiunt docere liberèque promulgare permittitur , quis non videi eccleßa
aoarinam condemnan, perinde ac ventate ab illorum partibus ftante ? Neque enim
rerum natura fe r t , duas deeadem re contrarias doNrinas veras efte. Non ex eo täntiim
quod tolerentur, fed ex eo quòd piè fentientes judicentur Apollinariftæ concludit
viregonus ecclefiæ dodirinam condemnari. Qua quidem obfervatione falfi convin-
Clt^r > qu°d Barbeiracus in hoc fan£ti Do&oris ratiocinium protulit.
Ahas ad Neftarium literas dedit Gregorius pro Bofporio epifeopò Colonienfi de
erronbus a r ca fidem , ac de infra£tis canonibus infimuiato. Verendum erat nediu-
jufmodi çaufa in publico Prætorio ageretur ; quod ne fìeret, obnixè rogavit Grego-
nus : lllud autem,^ inquit, uiinimè ferendum tuoe reverentioe videatur y quòd noftra publi-
cìs rrcetorns traducantur. Nani tametfi funt Chriftiani ì ut certè D è i benignitate funt
ejujmodi negotiorum judices : quid commune gladio & Spirimi ? Quod f i etiam conceiTe-
rimup quomodo aut ubinam juflum,, difputationem de fide curn aliis controverfiis implicati ?
ö ic (jregorius^ poft abdicatam Ecclefiæ Nazianzenæ curam , nil minus decoris domûs
. .§ransr .¿ r,(j5r.10 ? cath°licis utilitatibus totus incumbebat ; nec inertem in folitudine
Vitam îllius iuifie latis teftantur tot carmina,quorum pars maxima ab eo tunc condita funt ;
tot epiltolæ, quibusinnocentiæ adversùs oppreiTores patrocinium fufeipit ; quibus fidem
-versu s hæreticos aut défendit ipfe , aut alios ut defendant, hortatur. Quæ quidem
omnes epiltolæ argumento funt, quantum in eo fidei lludium iùerit, quanta follicitudo
circares Jicclefiæ , quantus amor proximi, quantum pacis ltudium , &c.
Xongum effet hæc per fingula enarrare; fed filentio prætermittere nefas quod fanftus
rontirex e g it , faluti ammarum femper intentus, ut Nemëfium ad Chriitum alliceret.
iVir
V ir erat omni liberali do£trinä politiifimus, fummas eloquenti^, & in foro celeberrimi
nominis. Mox illuftris fa£tus, Cappadociae prafe^uram primum obtinuit, & integri mente
magnäque reverentiä res provinciae adminiftravit ; fed quamtumvis & eruditus & prudens
adhuc idolorum cultui a d d i t o erat. Interea, vir literarum amans, Do£torem mai
ximum fingulari honore profequi non deftitit, ipfique neceifaria levando feneftuti
& infirmitati juvandae fubfidia generosè fuppeditavit. Gregorius, ut epifcopum decebat
nonlaudes amplificando, fed monita falutis tribuendo, beneficiorum memorem fe dignè
comprobavit. Ingenio hominis exquifitas literaturae obfequens ipfi egregium poèma de-
dicav it, quo ei fimulacrorum vanitatem & mendacium exprobraret, & ad unius Dei
cultum praEfidem tot praeclaris dotibus ornatum traduceret. Nemefius tanti Magiftri prae-
cepta aequo animo excepit, ad fan£tum Do£torem fe contulit, cum eo de religione difle-
ruit ; fatifque verifimile eil Pontificis fermonibus edodum & fanftitate perculfum , idola
ejuraife , ipfumque philofophum hunc effe chriftianum, Nemefii nomine, qui de anima
opus edidit, quod Inter opera G regorii Niffeni vulgatum eil.
Talibus negotiis in folitudine diffcentus erat Gregorius & condendis carminibus, quai
nihil nifi Chriilum pietatemque ipirant, tutiifimaque dogmata & morum praecepta
compleduntur. Pia ubique argumenta, vel animas & corporis purgatio, vel Theo-
logia , vel precationes ad implorandam opem divinam adversùs carnem & malum
daemonem ad fcelus follicitantem ; vel gemitus viri p ii, aerumnas fuas lugentis Chrif-
tumque orantis., ut vitae finem afferat. Cantare non ceffavit yates piiifimus ad extremum
ufque vitae fpiritum, morbi quaerens folatia ; quo quidem in dies ingravefeente , 6c
appropinquante morte , ludere verfibus, 6c carmina quae Cygnaea vocant, componere
pergebat.
Quamvis autemaiperamfemper, vi£luque horridam duxiffet vitam, faeviens in cor^
pus, carnem v igiliis , jejuniis aliifque poenitentiae laboribus afflidans , extremae vitas g0rius.
certamen imminere fentiens, jamjam tartarum caligine horrendum videre fibi videbatur ,
& ignis fldmmam altijfimamque noctem. Tum fupplex ad fiderà palmas tendebat, incla-
mans beatorum choris ut opem fibi ferrent, totoque corde ad Deum aipirans Chriilum
enìxè rogabat ut fe exciperet, 6c imaginem fuam non defereret. Ita beatiifimus fenex
proximè moriturus3cygnceo canta Domino cantons, purijjimum Deo fpiritum reddidit , APu4.Bo1**
ac optatam quietem cum agminibus beatorum adeptus eil. Mortuum hunc effe anno 417.^” ’ P<
undecimo Theodofii Imperatoris, five anno 3 8p, ex Hieronymo difeimus , qui in libro
de Scriptoribus ecclefiafticis de Gregorio feribit : Decejfit ante hoc ferme triennium fub
Theodofio Imperatore. Porrò Hieronymus teftatur fe hoc opus feripfiffe anno ejufdem
Imperatoris decimo quarto, ex quo fequitur Gregorium, qui triennio ante decefferat,
obiiffe anno undecimo Theodofii, adeòque anno 38p.
Corpore robufto fuit Gregorius , fed aifiduis morbis vitieque moleftiis , prsetereaque c l x x i v .
jejuniis, v igiliis , chameuniis ita fra&o ac debilitato , ut fibi fene&utem, quod ipfemet cSptrtT'fSL
teftatur, acceleraverit, Anonymus Graecus, a Baronio laudatus,qua ftatura fuerit his verbis rie Gregorius,
exprimit in codice y40. Bibl. Vat. a Statura mediocri erat , pallidas aliquantulum , ß.-p. 4*8»
»non tarnen citravenuilatem': depreffo nafo , fuperciliis in return protenfis , aipe£lu
»blando 6c füa vi, altero oculo nempè dextro fubtriftis, quem cicatrix quasdam contra-
»hebat, barba non promiffa, fed denfa tamen. Qua parte calvus non erat, namrfub-
»ca lvuse rat, albos crines habebat, fummas item barbie partes velut fumo obfitas of-
» tendebat». Gregorii autem animi effigies ex rebus geftis, quas enarravi mus, nec
non ex ipfius fcriptis, in quibus ipfe fefe depingit, fatis perfpicitur. Suum ipfe fibi epi-
taphium paraverat, quod pnecipuos vit*e ipfius eventus duodecim verfibus elegiacis
comple£titur. Dies feftus Gregorii agitur nono Maii apud Latinos ; apud Grascos autem CLXXV.
Januarii trigefimo una cum fan£lo Bafilio 6c fan£lo Chryfoftomo. Sed peculiaris Gregorio GrégorufUS
foli facer 6c folemnis apud eofdem Grsecos eft menfis Januarii vigefimùs-quintus dies.
^ Quanta fuerit olim apud veteres, hodieque etiamnum fit apud recentiores, Gregorii
ejufque operum exiftimatio , inde conftat, quòd Patres omnes non tantùm Gricci, ve- omnes dre-
rùm etiam Latini , a cT h e o lo g i, nec non Scripturarum interpretes, in adftruendis fidei Soriiexiftima*
dogmatibus, oppugnandìs erroribus Öc exponendis Scripturis , ipfius au&oritatem paflìm t10’,
adhibeant. Éxemplo effe p oteft, 6c inftar omnium fit Auguftinus, qui lib. 1. contra y n0
Julianum , peccatum originale adverfus Pelagianos Gregorii au&oritate adftruit. i$. Tom. xi
« Sed non tibi deerit magni nominis 6c fami celeberrima illuftris epifeopus etiam de P* 5°4*
»partibus Orientis, cujus eloquia ingentis merito gratke , etiam in linguam latinam
»tranflataufquequaque claruerunt : fedeat ergo cum iftis patribus etiam fanòbus Gregorius,
» & cum eis tuse criminationis inanem patiatur invidiam : dum tamen cum eis contra
» novitiam peftem veftram , medicinalem proferat 6c ipfe fententiam ». Haec de Gregorio
noftro Auguftirius ; q u i, prolatis pluribus Gregorii teftimoniis, ita profequitur : « An tibi Ibid. n°. 161
»parva.in uno Gregorio epifcoporum Orientalium videtur auftoritas Ì Eft quidem tanta
»perfona, ut neque ille hoc nifi ex fide Chriftiana omnibus notiifima diceret ; nec fili
Tom. 1. hh