I P RJE F A T I O.
De Deo praclarè & fubtiliter difputat, nihilque magnificentius & ad per-
iiiadendum accommodatius quàm argumenta quse ex naturae miranda ftruc-
Orat. 18. tura ac eleganti forma deprompfit : Etenim, inquit, quod Deus jit , ac princeps
quadam caufa, quce res omhes procreara atquè confervet , tum oculi ipji ,
tum ■ lex naturalis docent ; illi, dum rebus in afpeclum cadentibus aciem afftgunt,
eafque SC pulchrè fixas SC Jlabiles effe, & progredì, atque immote, ut ita dicam ,
moveri yolvique perjpiciunt : hac autem, diim per res oculis fubjeclas, ac recio
s.».y.S<u™c ordine collocatas , auclorem earum certa catione colligit atque affiquitur.
— ° Quonam enim modo univerfa kac rerum moles vel producía unquam fu ijfet,
vel conftfteret, riiji Deus omnia iti rerum naturam protulijfet, atque confer-
Orat. s8. VaretJú Hoc omnes & lingule crea tune conclamant , nobifque ipjius numen
“ ' 3' declarant, non Jécus videlicet acfolis in aquis umbra atque jimulacra infirmis
oculis folem reprafiniant. Quis etiam inftrumend mufici concinnitatem alpi»
ciens, aiit cantum audiens, conditorem ipfius, aut cithariftam , facie licet
ignotum, mente non reputet ? Plurima ejufdem generis argumenta tradiat,
quibus mundi curium & rerum alpectabilium ordinem calili vel fortunas
adfcribere, non nifi lùmmae demende dandum manifeftò evincit. Sed fi ex
rerum natura divinitasanimis tam peripicuè elucet, num ipfà mens & mundo
latior, & creaturis omnibus lùpereminentior, Deum audtorem fuum libi ipfi
un. n". ii. non meliùs indicabit & exhibebit ? Sic igitur ratio qua ex Deo eft,& cunclis
injita, oCprima in pecloribus nojlris condita lex,.cunclijque mortalibus itmexa,
nos ab iis rebus , qua oculis cérnuntur, ad Deum fubvexit.
Intereà quid fit Deus fi petas , cave ne tibi ex ceteris creaturis vifibilibus ,
ila. n°.7. que Deum undique celebrant, aliquid verifimilè fingas. Art corpus eum effe
dices ? Q uonam ergo modo immenfus , infinitus, figura expers eft, ac deniqui
ejujmodi , ut nec tariff, nec oculis cerni queat? An kac quoque in corpora caduta?
6 licenàam ! non enim kac corporum natura eft. An vero corpus quidem effe
ftettaes ¿ immenfum vero atque infinitum , ceteraque hujus generis effe negabis ?
O crafjitiem ! ut nulla re nobis Deus praftet. Qùid enim afferri poteft , cut
colatur atque adoreatr , fi. cìrcumfcriptus eft ? aut quid caufa effe dicemus ,
quin ex"dementis conflatus fit , atque in eadem denuò redigatùr , aut etiatrt
prorfus imereàt ? Compofitio quippe pugna inìtìum efl, pugna autem diffidii,
diffidium folutionis tfolutio porrò nullo modo in Deum ac primam illàm naturam
cadit.
Tran&endere itaque neceilè eft omnem naturam lenfibilem & cogitare
O ra t.i,n » .ii. Deum omnium qua funt pulcherrimumdCfublimifftmum effe, nifi quis tamèri eum
malit fupra omnem effentiam ponere , aut in ipjo , quidquid id eft , collocare {
utpote a quo alia quoque, ut fin t, acceperint. Et quantum, de ineffàbili loqul
OraMi-n” .} . ias eft,paucis totum compleélitur dum vocat Deum Pelagus quoddam effentia
immenfum SC interminatum. Quid àìiud enuntiat nomen quod Deo perexcel-
lénter tribuiturì Ens fiquidem dici tur, quòd & à fe fit Sí in le ipfo Entis
Or ,jo .D °.i8 . habeat fbntem inexhauftum. Quanàcm nobis affequi conceJfum 'eft,Ens & Deus
màgis quodammodò effentia nomina funt;. ex iifque edam vox Ens , ad eàm
indicandam aptioreft ; non hoc folìtm nomine quod ipfe, cum Moyfi in monte
oraculiim ederet.. . . ita feipfum appellava ; fed etiam quia nomen illud magis
proprmm effe comperimus Naturam ejufmodi exquirbnus , qua ipjum effe
per f i habeat, ac non cum alio quopiam copuletur. Ens verb, proprium fane eft
D ei i ac totum, nec priore aliquà re, nec pofleriore ( nec enim erat, aut efitj
definitum ac circumcifum.
At quantumlibet & rerum univerfitas & mens opificem lìium profiteantur,
inconfideratè & periculosè quis, hoc unofultus prtefidio , ad eum fefe certo
erigere putaverit ; nec mirum fi tot dotti & làpientes , folo lumine naturali
iplùm qu*nendo cogitationum lùarum fuco decepti, à Deo magis àc magis
E R J E E A T I 0 . Ij
a b e r r a v e r ih t : u t enim Deus re&è a nobis percipiatur, neque orbis afpetìus,
e jp fam e t ra tio fad s nos e ru d iu n t , fed nunc, SCfemper opus fuentSpinta,- 'mmÈM
ver auemfolum Deus § intelligitur, K exponitur, & audttur. Y e rum tam en
o u id q u id d e Deo fe h tiam u s , lic e t a ltum q u id & fu b lim e e x co g ita v e r im u s ;
ouantumv is c r e fc a t in hac v ita c o g n i t io , e ifen tiam D e i-n u n qU am aifequemur.
Quid tandem Deus natumfuA & effintià f i t , nec hominum quifquam unquam
invenit, nec divenire potefi. Hinc Gregorius Eunomiano fàtuè fe jaftailti omnia
icire* 8i arroganter ab orthodoxis, qucznam ejJitDei ejjentia qu^fenti ; l u(Ri Or.19.nMi.
inquit, dementia: eft hoc dicere, qui generatiónem quòque ipfamanxieperfcru*
m is : nobis autem abundi magnum atque amplum fuerlt, f i m pofierum
auooue difcamus, folutd videlicet hoc caligine <SC eraffme , ut polliatus eft is
aui nonmentitun Nunc vero Theologus ille merito cenfeatur, non qm ■ to- Or^.n-.,,.
turn, quid Deus — I . .fed qui amphorem ipfiusfpecterrt mente-
conceperit, ampliafque veritatis fimulacrum, vel adumbrdtimem ,vel quocumque
tandem aüo vocabulouti quis maüt, infeipfo collegent. Et ne ab hac regula vel
ipfos patres antiqù&s excipias, vel prophetas qui Deum aliquando viduie in
Scripturis narrarltur. Si quis enim Deum cognovit, aut, Scriptum tefte, coffio-
vilfi didtur , Catenas cognoviffi cetifendusèft i quàtenus uberwns fplendorts
particeps fit. . . . l t d exfilperantia hac , perfida cognitio exifiimata eft, non ad
ip fins rei véritateni, fed ad aliorum modulum & facultatem perpenfa.
Nec mirum fi mortale, tam anguftis circumfcriptum terminis, divinum &
immenfum non capiat:quonam enim pailo totamillius naturam ratio humana,
apprehendere potent, eum omnc creatum, five adefte, five fupercalefte, licet
fublimiori quhm nos natura praditum, Deoque vicinius, longiort tamen intervallo
a Deo , ac plena ilia ¿C abßltttä cognitione difiat, quam quo compojitam
Ibid. t
hanc noftrrtm, ¿C ahjeclam atque kumi vergemem. mdffam fuperat ? Nihil mterea
expoftulandum, fi Deus a nobis non pieneperficTeque comprehendt queat, dum
1 Oc. 4
tam multa Oculis edam fubjeaa, manibus fepe contrita > ratioms captum fu-
perarè quotidiana experientià dilcamus, & varia natura arcana poft tantas in»
quifitiones abfcondita & teaiflìma permaneant. Nonne prope infinita rerum
creatarum myfteria,qu£e mOrtales undique circumftant, monent, ne altiorafe^.Ecdi ? 1;
ùueeràht, àUt tot inirabilium auaorém fcrutàri prafiimant, ne a magnitudine pro». --<■ >■
glòria ipfius opprimantur ! Hsc fanaus Doaor eximiè & fiisè profecutus eft,
totus in iùaoratione incumbens ut oftendat, ne ipfam quidem fecundarum rerum Okdt*’-:
naturam hominis mente atque ingenio eomprekendi poffi , nedum primam illam
ac folam , vereor enim dicere , omnibus rebus excelfiorem. Sic & animi dotes ,'
mentis & corporis in hómine focietatem , membrorum inter fe concinnitatem,
elementorum otdinem, animandum & germinantium ipecies perlufttat, eos
qui philoiophix principatum fibi vindicant egregie compellans , ut vel fin-
gulàtum proprietatùm , quas elegantiffimè deicribit , recondita principia
detegaut, aut tandem divinis rebus,ob intelligentise diffieultatem, detrahendi
linoni faciant.
De Trinitatei
Quoad vixit Gregorius , accuratioris doarinæ circa Trinitatem pra-
dicatói indefeffiis fuit & defen&i acerriiiius çohtra Ariano« & Mace-
donianos ; ita ut omnia ejus fcripta , five oradones ¿ five epiftolæ , five
carthitìa-, Trinitatem refonent & fufcepta pro Trinitatis deferifione contra
quoflibet adverfarios' certamina : unde ëjus æ m u f t : hoc ipfum vitio vértebant
& objiciebant,prout etiamnum objicere Gìegorio Clericum & Tollium non
pudtót^ quod ajfiâüt fuum Trinitatem pmdicafet SC omnibus tantum non koris
themdriïPèt obita pro Trinitate certamina , 8c exantlatos laibores. Si quæs