gedeelte is de poort nog te herkennen, met een’ dubbelen ingang;
een’ voor paarden en voertuigen, een’ smallen voor voet-
gangers. Op sommige afbeeldingen zijn beide ingangen te zien,
echter met ééne brug, die alleen naar den grooten doorgang
leidt. 1 Bij den kleinen toren zijn de sporen van een’ later ge-
metselden trap zigtbaar en het blijkt, dat tegen den nog be-
staanden muur gewelfde zaler; waren gebouwd. De steenen zijn
meerendeels groot en zwaar, maar het metselwerk schijnt van
jonger dagteekening dan dat van den vierkanten toren, zoodat
waarschijnlijk bij een herbouwing van dit gedeelte uit den ouden
voorraad van materiaal is geput. Een thans geheel verdwerien,
hoog opgetrokkeu gebouw verbond aan den Z. kant den Z. O.
toren met den grooten, nog gespaarden, ronden toren. Op de plaat
bij R a d ema k e r , en de daarnaar gevolgde afbeeldingen, heeft
het den schijn, alsof dit gebouw zieh aan den vierkanten toren
aansloot. Aan de Z. zijde daàrvan moet echter het binnenplein
zijn geweest; terwijl ook enkel aan de drie overige zijden de
sporen zijn te zien van er tegenaan gemetselde gebouwen, met
gewelfde beneden- en bovenverdiepingen. Een hoogst belangrijk
bouwwerk is die vierkante burgt, de //Donjon” , thans een in ons
land welligt eenige proeve van militaire architectuur uit het mid-
deii der 13ae eeuw. Hij bestaat uit twee verdiepingen, waarvan
de onderste drie bogen met steek- of troggewelven had; de
bovenste bestond uit ééne zeer hooge zaal, met een merkwaardig
nog bestaand koepelgewelf, .gedragen door vier ribben, die uit
eenvoudigen, ongeprofileerden baksteen zijn zamengesteld, even-
als de benedenverdieping van het gebouw van graaf Willem II
op het Binnenhof in den Haag. In het midden van het koepelgewelf
is een ronde opening, waardoor oorlogsbehoeften naar
den trans werden opgeheschen. Een steenen trap in den Westmuur
leidt uit de zaal naar boven, terwijl zij met de benedenverdieping
1 Volgens mededeeling van jhr. Vi c t o r de Stu e r s , die in October’82,
met de HH. Cuypers en van Ri emsd i jk de mine inspecteerde, moeten
er twee afzonderlijke bruggen zijn geweest.
geen gemeensekap had, maar alleen te bereiken was door ingan-
gen aan den N. en 0 . kant. Een bevoegd beoordeelaar 1 verge-
lijkt deze allerbelangrijkste zaal bij die in de beroemde Eransche
donjons van P r o v i n s en Concy. Maar de toestand van den
toren is treurig en zonder afdoende maatregelen is hij verloren.
Een gansch bosch groeit boven het gewelf, de muren hebben
ve'el geleden, wind en weer hebben er vrij spei en niet zonder
gevaar is ’t verblijf in de benedenverdieping, — thans een bergen
kookplaats — waar door het groote gat in den vloer der
zaal telkens steenen neervallen. Zonderling, dat wij ook hier weer
de overlevering vinden, die verhaalt, hoe de toren met rogge-
meel is opgemetseld.
Overblijfsels van Romeinschen of Noordschen bouwtrant zijn
er niet aan te vinden. Dat de grondslagen van nog veel vroeger
dagteekening zijn dan de toren zelf, is mogelijk. Naar men zegt,
hadden de Romeinen er een’ burgt. De Merovingers moeten er
soms hebben vertoefd. Bij het Castrum D o r e s t a t e versloeg
P e p y n den Frieschen koning R a d b o u d in 697. Keizer Karel
vergeleek zijn’ burgt te Duurstede met dien te Nijmegen en de
Deensche hertogen zullen er wel hebben gewoond. Maar wat tot
nog toe werd ontdekt, klimt zoo hoog niet op. De gebouwen,
die er zieh bij aansloten, zijn blijkens de afbeeldingen van be-
trekkelijk nieuwen tijd en ’t mag gegist worden, dat de vierkante
burgt er oorspronkelijk op was aangelegd, om vrij te staan
en onbelemmerd zijn taak te vervullen, ter bescherming der adel-
lijke woning aan zijn’ voet en ter beheersching van Rijn en Lek,
bij wier scheidingspunt hij gesticht werd.
Het beuedenste gedeelte van den grooten ronden toren is
eveneens uit de 13de eeuw, het bovenste uit later tijden in het
laatst der 15de geremanieerd. Eigenaardig zijn de hardsteenen
consoles, waarop in der tijd een galerij wa3 gebouwd. t Was
een gevaarlijke liefhebberij der Wijksche jeugd, op den smallen,
1 Jhr. Victor de Stuers, die mij welwillend de slotsom van zijn ouder-
zoek meêdeelde.