trokken. Drie veemschepenen, door de hun bekende formule tot
elkanders hulp geroepen en verpligt, hadden de bevoegdheid,
het uit te voeren, wanneer de gelegenheid zieh aanbood. En hin»
het hjk met den wilgenstrop aan den boom, dan toonde de wel-
bekende dolk in de borst, dat een „verveemde” zijn regtvaardige
straf had ontvaugen.
Niet in de geheimzinnigheid van den regsthandel zelven, maar
m de zekerheid, dat geen geweldenaar zijn lot kon ontkomen,
bij de onzekerheid, wie misschien in zijn’ eigen kring onverbidde-
hjke uitvoerders van het gevelde vonnis zouden wezen, lag de
geduchte magt van het veemgezigt. Zonder twijfel heeft het veel
goeds gedaan, veel kwaads voorkomen, hersteld of gestraft, De
waarborgen tegen partijdigheid en menschenvrees, tegen ligtvaar-
dige aanklagten en onregtvaardige veroordeelingen ontbraken niet.
t Hm d zieh vrij van de gruwelen der pijnbank en der afschuwe-
ljke kerkers, waar onschuldigen tot bekentenissen gedwongen,
of onveroordeeld vergeten werden. Maar ’t was alleen goed, bij
gebrek aan lets beters. Landjonkers en boeren zonder kennis van
regt en wet waren geenszins altijd onfeilbare regters. Willekeur
en misbruik van magt konden niet uitblijven. De straf was vaak
met in verhoudmg tot het misdrijf. Toen in ’t begin der 16‘ eeuw
in Duitschland wat meer orde en eenheid kwam, was zijn taak
volbragt en het Ri j k s - Kame r g e r i g t nam die over. In Gelderland
en het Sticht hadden Egmond en Bourgondie zijn magt ge-
broken. In Westfalen bleef het bestaan, kibbelend over boeren-
overtredmgen, tot in de eerste helft dezer eeuw.
Van den vnjstoel van Bredevoort zijn slechts weinige en niet
veel beduidende handelingen bekend. Het archief van Bredevoort
is grootendeels verdwenen. Enkele vrijgraven treden in de geschiedene
op, van eenige veemschepenen worden de namen ge-
noemd. Daar blijft ook hier nog veel onbevredigends. Maar toch
is er iets zeer aantrekkelijks in de piek, die ons herinnert aan
een middeleeuwsche instelling, vaak miskend en weinig begrepen,
door de fantasie met allerlei geheimzinnigheid omhuld, maar die
m het licht der geschiedenis verschijnt als een eerbiedwaardig en
veelszins gezegend streven om de groote beginselen te handhaven:
r e g t b o ve n ma g t en r e g t voor al len.
Als de avondschemering reeds gedaald is, bereiken wij Aal ten.
Zoo donker is het nog niet, of wij kunnen wel opmerken, dat
het een groot dorp is , tegen de helling van een’ heuvel gebouwd,
met kloeke heerenhuizen en vrij wat straten. Morgen hopen wij
het nader te leeren kennen. Voor ’t oogenblik blijft ons niets
anders over, dan in het goede logement tegenover de fraaije kerk
onze rust te genieten, juist bij tijds daar aangeland, om beschermd
te zijn tegen een geweldige regenbui, die onverwachts neerstroomt.
Wij kunnen intusschen , in overleg met vader Av e n a r i u s , onze
plannen maken voor den volgenden dag, in de hoop, dat het
weder niet weer reddeloos van streek zal zijn geraakt.
Daar staat niet weinig op het progamma. Wij moeten Aal ten
en iets van zijn’ omtrek zien; wij moeten trachten, toegang te
krijgen tot de belangrijke fabriek van kämmen en anderen voor-
werpen van hoorn; wij moeten over Dinxpelo en Anholt naar
’s Heerenbevg en Montferland en ’s avonds moeten wij te Dieren
den spoortrein vinden. Er blijft dus niet anders over, dan wederom
afstand te doen van onze wandelplannen. Ten deele verliezen wij
daar niet veel bij, omdat de voornaamste punten vaak door vervelende
en weinig belangrijke wegen zijn gescheiden eil wij,
door rijtuig te nemen, tijd winnen voor een betamend oponthoud
op plaatsen, die het verdienen. Om zijpaden te zoeken en längs
binnenwegen te dwalen, is de dag veel te kort. Openbare vervoer-
middelen, die ons dienen kunnen, zijn er niet. A v e n a r i u s moet
dus inspannen. Hij zal ons een’ knecht medegeven, met den omtrek
goed bekend en in Staat om de gewenschte inlichtingen te
geven , en een’ wagen, die het vrije uitzigt vergunt. Bij tijds zullen
wij op marsch gaan, maar vooraf in den morgenstond het beziens-
waardige van Aalten in oogensohouw nemen. Gelukkig kunnen
wij in de fabriek reeds zeer vroeg ontvangen worden.