xip B È S C H R Y V I N GE v a n
’er ergens ,te klimmen, ¿ugr niet wein
ig, alzpo men ichrtkkefyke Äeilcen,'
en zeer di?pe y zelykqvalleyen heeft.
Rivieren. O ntrent .|ie^ielvft’isn(je’rividif Ihoeway-
Ipan, die in de grpotp riyier W,ayhana
y a lt , die z i g ,aan.de Z uid -Ö qftzyd e des
Lands by. een: ongemakkdyk’ftrand ont-
k ft- N o g Heeft men oiitrenr ftrand een
n yier » T o y ::.C?Qe^ej^dat i$?, kleeren
waflchen, genaamt. D e .hiiizen ftaan
hier bbyen.malicaridrenjJ d ie , by (wäre
Aardbevipgen, wel^eeris väa.boVen rie-
derplpftei}. H et ftaaf öndeir eenea O-
rsmgkäja,:die, met. alleen aver dit ejorp
fliaar aok.o-YÖrtiaekonla, T^öetöri, en-
Leahar i, te gebieden h J S L H e t dprp
is ftie'deNageTryk, en iterk 711 zielen,
i.8ri weerbare mannen, en 60 JDati’s.
. ?*y z Y P Öelilima 's , en fcheppen met
haar(vidi; dorpen een C o r a b p r a d ie van,
Erna, zyn .ten deele van J’aya^oorlpron-
k e ly k , en gckömen van eenig volk,.dat
HWipPP jonk aan land ging,...;
Hoeko- ;Van Erna gaat men na Hoekorila ,
riYicren P® ^ 5 Wdften , en een quart myl
• ’er a f, hoe vcrre h e t 00k van Kilang legt.
D i t dorp legt op een fchrikkelyken heu-
yfcl, die men niet dan met groote moei-
te , voor al als ’ t geregend heeft, op-
klautert. Om van Hoekorila na Erna te
gaan, daalt men eerft wat fteil a f , dan
moet men een hooge fteife fteenberg op ,
meeft längs een fmalle w e g , die'een körte
poos daar na g e iy k is , maar dan moet
men een y ze lyk e zandige fmalle Heilte
fjfii .en dan komt men ha.een (malle ge-
lyker w e g opgegaan i £ z y n , längs een
vermakelyke g elyk e w e g , dog die een
w em ig dig t by *t dorp ¿ e lf op, eri neder
ga a t, in E-ma. Men heeft hier mede
weinig plaats, om zieh te vertreten, en
niet dan een fmalle w e g , gaande na een
yervaarelyken heuvel, die Ö o ft aan 'na
’t eiland Noefla-Lao'et z ie t , datzigvTäk
er voor vejrtoont. O p die plaats was
eeö kleen Speelhuisje gemaalct., daar in
ik menigmaal g ezeten, en eyenterzyden
’ t welke ik een (teilte yond, diereelyken
ik noit bevorens hebbe gezien , alzoo
men geen grond wegens. deszelfs hoog-
t e , vernemen. .kam Van dezen ¡feilen
heuvel was kort te ypren een vroü.vy ge-
v.allen, die e e r .zy beneden quam in een
boom , h a lf weeg: hangen bfeef, eri daar
den geeit g a fj ^zonder dat men haar hel-
pen kori. A ß men vari K iian g na Hoe-
- _ kprila gaat , daalt men een (teilen zaridi-
g c berg a f , en.komt men by $en fraeie
n v ie r , \Veir Saniri, dat i s , water der’
yemaderi.ng,genaamt, zynde de fcheiding
tünchen jieze twee dorpen., Dau moet
men weder een (teilen hoogen berg p p ,
en men daalt ten eerften w.eer neder,
ontmoetende (legte fmalle .wegen, e n .
ö e k n e g een (pruitje, W e ir Sceri Cap-1
p a9 na die van Qeriraeffing, en Gappd
die zq yerre quanien borlogeh, genaamt.
D a if moet men^weer céri vèrVaarlykeil
en k lipagtjgen b e jg o p , tot dat
rrieribyeenhoogenerigroQten Waringih-
htpm k om t, die. oris, na een kleen nàìÌ1
üiip .Yiin Kilarig önder we’efe geweeit tc
zyn | in dorjp ¿ e lf bjèngt.
Schoon dit dorp onder eéri Örängka-
ja van Erna ilaät ,’ zòo heeft het eg tér‘
zyn, eigen Orarigkaja, die ’t gezag'
heeft övdr 507. zielen , p t weerbare
mannen, eri ¿4 D a t i Het is hief'
rondoni een zeér dicht bofdh, waar iri
veel N a ge l- cn allerlei andre boomen
zyn.
: Van Hoekorila gààt men ria ’t dorp
Leahari, dat ’e r , langs ’ t N oord-Öo-*
(ter gebergte van.,Erna, een half myl*
aflegt. Men, neemc.AAri w eg längs de
Ziyd^Oplter-zyde van' Leytimor , en
gaat bver een w eg , die langs’ de voet
van dat g ebergte, eri pyèr den (teilen
hoek Hinar lo o p t , die yfelyk om a f
.te g aan , fchoon hy met .trappen g e - '
maakt i s j en dus komt men, nà veel
moeite, in dit kléén dprpje larigs die
k a n t , huèwèl m en ’er , van Hoeko-
rila eerft. weer na ’t K a fteel, en dan
längs den w e g variHöefbemoeri na Roe-
ton $ 00k komen kan : maar dari is meo
w é l zeven mylén, ja langer, bnderweg^'
die fchrikkelyk om op en neder.. tc
klimmen is. .
H e t dorpje Leahari,dat Wat meer na Leaha-
’ t O o fe n le g t , ls : zeer k le in , eri vari ri, en
.weinig belang, H e t le g t beneden _op;Roet011'
een gelyken grond, alwaar éenige (legte
huisjes verfpreid z y n , èn ìtaat mede on-
der .den Hoofd-Orangkaja van Erna, die
Ghriften is , gelyk 00k alle dezedorpen
vàri Leytimor. Het hé'eft dgter nog een
byzondereri Orarigkaja,'eh d ie , neveiis^
den Orangkaja vari Roeton te zameri,
onder z ig 177 zielen, 8zweerbaremarinen,
en 16.D a t i*5. .
^•eCs S i>fP. Roeton fcgt óritrent een
kleen quart myls 'er ä f, wat nader by ’t ‘
itrapd, mpde op een vlakke g rond , op
■welke "meri wat mèer en beter huizeri, 00k hier en daar een (chborie Ppm-'
ppelmoesbbom behalveÜ allerlei andre.
Vrugtboomen, virid. . H ie r kan men
npg^eeris yrandelen, en zieh aan Itrarid^
d^t naHoetoemoeri loopt , verlachten.
Roeton gaàt riièii lä n g s ’t yMckéHoetoe.
Itrand na ’ t dorp Hoetbeiriberi, dat ^inocri,cn
agter den berg , g e ly k het 09k legt.h'viereQ'
Men paìleért,een weinigbuitendelahd-
weg van R oe ton, na itrand toe , eri op'
ilfand. , een kleen w a t e r ,!o f riviertjé,
W à y T e te , dat is , een weinig water,
en wat verder een uitwatering van een
moeräs , O uw r 3 nog w a t verder een
riviertje, Wa yWa rocn i:, diat- i s , ’t fteil
Wa-
A M B O I N A.
wafer ; genaamd. Een weinig verder
ziet; men veel zoet water door de grond
drihgen ,; en in zee loopen , en pas aan
de Rbetonie zyde ^ van Hoetoemobri af,
entmoet men de rivier W a y Hbehoen,
dat is de oorfpronk ,der rivier , genaamt,
en dan komt men , na pas een half uur
^ 'ö r id e r w e eg geweeit te z y n j in ’ t groot-
ii fte dorp van ’t ganfehe ■ eiland van Am-
boina. Het le g t in de langte zeer ver-
re längs itrand uitgebreid , en is opge-
v propt van Huifen, 00k heeft men ’er een
iefioone kerk:.
Nooten- Met is zeer volle- en Nagel- ry k3 00k
boomen zyn ’er eenige Nooten-boomen.. De
hier. inwoonders plagten van ouds al mede
opjseer (teil gebergte z ig te onthoüden,
eume t die van Ihamähoe uyt rooven te
gaan 5 ’t geen hen de Heer H e rm a n •van
: S p ü l t (gelyk w y elders zien) verleerde,
^ verdeelende ; hen i 5i 8. na dat hy hen
overwonnen had , onder de Orangkaja
’s aan ’ t Caiteel. D e Heer J a n v a n I
G o r c om g a f hen weer v r y h e id o m aan
de’ Pas van Baguala te vvoonen 3 dog irit
jaar i<J3f . en 16^6. van daar weer.ver-
loopen zynde. 3 zyn z y v an ’ t gebergte,
daar zy gevlugt w a ren,niet afgekomen,
vobr dat zy onder de Heer Landvoogd
D em m e r , met ons vrede maakten j op w elk
e tyd zy hier, daar z y nu le ggen, ge-
^pläatit zyn. Z y zyn pp8 zielen, zyo
weerbaare mannen, ein 69 Dati ’s ile rk 3
van welke nog eenige aan de Pas Van
jk gua la woonen , die de naam van kleen
Hoetoe-moeri dragen, en die 74 zielen
, z y weerbaare mannen , en 10 D ati
’s , uytmaken/ '
Z y hebben veel Sagöe- en veel jon-
g e Nagelboomen. H et is een trots, en
inoedig volk | tuflchen de welke .en het
Gaft^eleen (waar hoog geb erg te,en een
ongemakkelyke (teile w eg is , al over
wörreis van boomen , die 00k hier en
daar al v ry fmal is , wel ebn groöt half
: uur al opgaande 5 to t dat men b y eenige
Kajoe-Poeti boomen k om t , daar men
gemenelyk ruft 3 'van waar men agter
uyt een fchoon g e z ig t na de Ze e , en
- r van ’t Land van Soeli 3 en van de eilan-
. ..den , Oma 3 Geram 3 Honimoa 3 en
Noefla Laoet heeft. Van daar zakt men
weer na beneden, tot'dat men b y W a y
Hoewa komt 3 dat het Pinangwater be-
tcekent (hoewel ik in ’ t jaar 1704.: ’er
, geen water in vond.) Daar na gaat men
weer een leelyke w e g op , en ontmoet
W a y Hoerani, zynde de rivier 3 die by
, denRoodenberginzeploopt. Danklimt
men weer o p , tot dat men na de groote
r ivier\ o f W a y .I la , a f gaat, zynde een
göede w e g , uytgenomen digt b y die rir
v ier, daar de w eg vry (teil, en lang;af-
gaat , en hoe men nader aan de nvier
k om t, hoe de w e g fteilleren fmaller is.
I I . Deel.
12t
Van de g roote rivier tot Ambòn toe is
de w eg hier en daar nog al wat hakke*
lig , en daàr na werd ze allenskéns be-
ter. Ontrent i uurs van de groote ri^
vier heeft men b ok veel Nani-boomen 3
en zeer hooge en groote Damar- o f
Hars-boomen.
D ie van Hoetoemoeri geeven voor
mede Javaanen, en van dat vaartuyg , dat
in Amboina quam aaridryven, ooifproh^
k elyk te zyn , op ’t welke twee broe*-
ders waaren , de eene P a t ì D u r i 3 die
op Hitoe Lama aan land g in g , en z ig
daar nederzettendej de eei’fte der ftatti
Tanah-Hitoe-MeiTen was. • D e andere
P a t i C a n d a l ia genaamd y. quam op Hoe1-
toemoeri aan , en heeft z ig daar vaft
gemaakt. ' V an büds waren die van
Hoetoeqioeri de Pottebakkers vari Le y -
tiirior. *
Ik heb in dit dbrp eeneri P a t i O e j f e n
gefprboken , die dienaar van den eerften
Ambonfcn Landvbogt g ew e e ft, en ontrent
100 jaai en oud, en nog zeer fterk
was 5 maar die verklaarde, dat de oude
man op Hataläe j bevörens b y ons aan-
gehaald, wel 30 jaaren oiider, dan hy^
was.
Ontrent dit dorp heeft men onder an- Rivierehj
dere 00k verfcheidc C oelit Lawan-boo-
men, welke die heerlyke fpecery-fchors Lawan
van zieh ge v en j waar u y t men een O lie hier,
t r e k t , die zeer fterk na de Na ge l-Olie
gelykt,-zynde lieffelyk van reu k , en zeer
dienftig voor de gezondheid, uyt-en inwendig.
Van Hoetoemoeri nu 3 längs een zeet
moejelyken weg 3 over een fteil en hoög
gebergte., na’t Cafteel gekomen zynde,
gaat men eindelykoverheuvels, envlak-
ten , die niet onvermakelyk , en met
veel Sereé bezet zyn, waar van men dé
Stad , na welke men vän die kant al-
lenskens en gemakkelyk afdaalt, zeer
luftig , en onderfcheiden in alle zyn
gebouwen , en benoorden , de zelvò
den inham, en’t land van Hitoe, leggen
ziet. Men gift dezen weg , van
Hoetoemoeri tot* het Kafteel toe , op
twee mylen 3 ik ben vier uuren ’er op
gedragen.
D e eerfte Koning in rang , die men NoeiTii
aan ’t Kafteel'heeft 3 daar hy 00k in zyn nivel»
dorp woond, is die van Noeflanivel. Dorpeoi
D e baam van Noeflanivel beteekent
hét Galappus o f Cocos-eiland, mogelyk
na die boomen , die op den hoek van
Noeflanivel aan ’t eynde van Le ytimor
veel ftaan, die van de zeevarende ge-
meenelyk..(dog zeer qualyk) Rofenivc
genaamt. word. f
. In oude tyden wierd die Köning La tti
o f Latoe Sapoelalang, dat is i de koning
van 10000 (waai'den, genaamd, om
dat ny toen magtig w a s , zob veel ge-
CL wa