$4 A "M B Ö N- ' S C H E
# T WE E DE B O E K
E I R S T E H O O F D S T U K .
Print Aatts tmteai na Xoela en Tamboeko, en eok na Botton. Van viaar
by a.in Ac iieer .\Spccx fchreef. Word door den Koning van MacaiTiir vcrgevcn. Beichrv-
ving.vanAien Prßns. De \Har Gyfels bringt einige Amboineefeit nit Holland Ah
nek de epnßt-Hoiandfche vrouwen, twee Predikamen, enz. Ettelyke fmokkelms ver-
ftrMd, i t Kitadaba Loehoe gesungen. De Heer Gyfels nemt een vaartuir met nare-
ia , Oss comptur op Lochoe geliebt. Herßelling van dit compuir. 't Morren van den
Mander, over '» jtmfen op vreemde vaartuigen. Ottens als Hoofd op Loehoe relent
Eataefca door Labato geborgen. De Heer Gyfels verbelert bet Kaftcel met aardewal-
■ £?r" v kt bier ingevoerd. Artus Gyfels, /®«A Chineefche Caoi-
S S ' S i f rlccoordmet btngemaakt. Itawacka afgebrand. En verdre vyanadykbeden.
Steene Logie op Loehoe. Komft van den Commandeur Antoniflbon met
antzet, nmar mode de Heer Gyfels die van Ihamahoe aantaß. Kimelaha Loehoe’s be-
Does ’t comptoir op Loehoe wter liebten. Hy verzoend zieh met ons. Guaffo’s
Vn- , mate hitr- De Heer Gyfels verricbting voor Hatapoeteh op Kelane en
voor AEähoedi. Komß van Capitein Hitoe by de Hongi. Staat der nagelbomm op
«oewamohel. Die van Ihamahoe komen weer aan onze zyde. Opfiand van die van
Hatoeaha. .Ottens bomod een nieuwe Logie op Hila. De Heer Brouwer artßc Opm-
fanivoogd. Vtending van den Commandeur Antoniflbon en den Heer GvCehoP Hoe
twmriohel Moord door Leliato op Way, en elders. De Heer Gyfels na Ceram-Laoet JiTiM/Z
van den Heer Commifaris van den Heuvel, Den Landvoogd dmngt ben M accoord
jynebevtndtng opGoeh Goeli, enz. Verdre moetwil der Klmdahk GevaaZan
den Heer am den Heuvel. Verlies van den Heer Gyfels op zyn tocht geleden. De dood
S f aP'KS ^ t0e-’ I y i ’ -D”®:KakiaU vervangen. Zpe Autborifatie, zyn goede
belafte, en b oedtge tnbuldtgmg. Bericht van de komß van de Heer van den Heuvel
Zyne bebandeltng omtrent de Heer Gyfels. Zyn vertrek na Banda, en komß voor Haia
j , mM]elykbeden met den Kimelaha. Aanbieding des Konings van Sifeoeloe verkeerd
door de Heer van den Heuvel opgenomen. Verdre verricbting van de Heer Hulft met
din Komng. gDe Heer van den Heuvels, vertrek na Temate met Ottens, De Heer
( Gyfels verricbting met de Hongi op Cnbcfoo, en elders. Komß des Konings van S@
J* e" kk§?en M” ' * Amborfehe borgers. Befibuldigint door de Heer
van den, ffeuvel regen dec Heer Gyfels. Hopge gedachten van zyne dienfien. D a i op
wind en reek ttftkomt. Vyandelyke bandelingen van Kimelaha Loehoe. De HcerGv-
| fcls bezel Aflahoedi, en verbrand bet. Zyne verricbting op Leflidi Steene Rednir
pp Lonkogemaakt. Kakiali’s verraad ontdekt. Douw der I .o ch o e „ tS , ^ Z
Sibon. Hun verzoek om bezetting enz. toegeflaan. Kijay Sibori komt
de‘el t l r i t ' ” D’tr Hm ° y l l l l am deel van Celebes door de Macafläaren verovsrd. De Loedhmoe nSaedefaehna - oHntdete kHkeono rvdeeerlflmgze
aanjlagen van Kakiah, en den Kimelaha. Dien de Heer Gyfels waarfebouwd
Zyne verricbting op. Mampa Bericht wegens den Koning van MacaiTar, warn vän bo
kennis.aan den Sadaha en Kaloali geefl. De Sadaha verzoekt ons ’t liebten van
Loehoe s' bezetting. PVat de Landvoogd daar legen eifebt. Kaldali belaß de Hitnetfen
na t geborgte to vlucbten De Koning ¿an Macafllr zend bulptroepen aanden
Z Z iZ k tT ■: z z Buuebak i i S I
I63I.
Prins -
Aali’s
vertrek
E Heer Gyfels trad den 25
May als zevende Landvoogd
in het beitier. Pas voor zy-
Xoda — — — ne regeering was Prins Aalt,
en Tarn-1011 November 1630 op Tomahoe noch
boeko. gebleven zynde, van een geheel ander
befluit ontrent zyne zaaken geworden,
alzoo hem nu idereen, zelfs de Soafiva’s,
ot ’s Konings Raaden, verlaten, ende
reis na Temate met een geleende Cora-
cora aangenomen hadden. Hy liep dan
^yn 3 laatfte Coracora’s van daar na
Xoela, vergaderdc daar by nog 7 Coracora’s,
en vertrok in ’t begin van ’t jaar r?3l‘
1631 na Tamboeko, dat hy weer vero-
yerde, en onder zyn Koning bragt. Het
jaar daar na (want wy zuBen nu zien,iJ?na
waar hy verder blyft) vertrok hy naBoe-
ton , ontmoettetdaar de Heer Antoni Caan^
als gezant aan de Köningen van Macallar,
en Boeton gezonden, by wiens te rug-
reize na Batavia hy een brief aan de Heer
Opperlandvoogd Speex fchreef, waar in
hy zieh wegens zyn vierjarig verblyf in
Am-
Z A A'
- *¿31. Amboma verbntfchuldigde, zeggendenu
van . daar verfchenen te>zyn, om van denKo-
ning van Macaflaf die landen weer teeif-
JJJer fchen, die hy van den Koning van Ter-
Specx nate genomen had, waar door hy de ge-
fdireef. „melde Ooft-küft van Celebes} ’t Eiland
'^Pangeiäne, Saleyer, en meer :indrc? wel
.eer door Koning Baboe veroverd-y -ver-
, ftond.
Hy had,daar-öycr wel aan den KLoning
van Macaflar gefchreven j maar die maak-
' te geen haaft met hem daar op beflüite-
lyk te antwoorden , payende hemonder-
tuflchen maar met zoete woorden enuit-
ilel, om tyd tot zyne bezending na Am-
■boina te winnen, waar na toe hy voor-
’’ nemens was een fraaje Vloot af te vaar-
‘ ' digen.
W o rd Deze Prins Aali ltreeg eindelyk yan
door den den Koning van Macaflar antwoord,
van Ma- m. aar ook eenioir e confituuren 3i warn* d_oor
ralTarver-hy vergeveo Wierd, en aan zyn emde
geveni raakte j hebbende niet veel vöor zich
zejvenj zecr weinig voor zynen Koning,
en noch ’t minfte voor öns ilitgcricht;
dan dat hy onze arme Amböineeien meer
fifefchry- uitgemergeld had. Hy was wel van geen
bngvan quaden inborft j maar geen man van uit-
& „ en geheel op zyn vermaak gezet.
Däat ziet üSfcn het einde VaneenPrins^
diens groote denkbeeiden van zieh Wel
haaft een kroon in Amboina 3 of elders^, 1
op. ’t hoofd te zetten 3 in röok en damp
vcavlogenj -tdiWyl Hbamza zeör verblyd
.was ^ van hem ontflagen te zym •
,t)eHeer- By de wederomkomft van de Heer
Gyfels, Ggißb uit Holland 5 die hier ook inet den
ewiige cer-titel van Extraordinaris Raad van In-
Arnboi-, dia verfchenen was, bragt hy van die
neefen uit vier kinderen der OraiigKajaV- door
Holland, hem zelf ha Holland mede genomen,
’er drie weder behouden in Amboina,
alzoo Laurern van Halong önderweeg o*
verleden was.
Als ook Hy hragt ook met zieh zyn huisvrouw,
deccrfte en twee ongetrouwdc zufters, zynde de
Holland- eer ftp. Hollandfche vrouwen^ die men hier
* vr°l" zag*, alzoo de vorige Landvöogden geen
Predikan- vrouwen gehad hadden. Ook waren met
ten,enz. hem twee nieuwe Predicanten j Helmi-
chius Helmtchii, en Tb. Heemßee^ van Batavia
gekomen, benevens de Comman-
deur, Adriaan Artiomjfbon, die men öp
de vreemde handekairs uitzor.d, vanwel1-
ke hy ’er op Kelstng en Erang i i ver-
branade.
fcttdyke- Het voomoetiKfe grootr Moeflon had
fmokke- wel veel nagelen,: maar jüifl niet1 aan
krand^" ^ gegeven. Een vry groot deet was
in hahaen der vreemdeii ngen 3 waar van
’er noch wel id opKemng waren, ge^
raaktj maar wy hadden: pas 13 a 1400
Bhaaren bekomen , zynde zeer weinig ]
in vergelykingvan dat; ’er dk jmtr wel l
k e ” n : Jy
geplukt j en gewogen was , Weshalvcn: 1531.
men goed voftd, zoo veel ’t mogelyk
was, op de vreemdelingen te paflen, en
voor eerft nog ontrent die van Hoewa-
mohel niets te öndernemen.
In Juni verfchenen hier vericheide Pa- Kime-
poewafe roOf-vaartuigen , onderdaanen laha Loc-
Van den Koning vanTidore, zy hadden hoegc’
niet lang te voren Kimelaha Loehoe ge-va°sen*
vangen genomen, en hem toenopCam*
bello tegen een groot randfoen op vrye
voeten gefteld 9 roövende nu met een
paspoort, van hem j en mefc belofte van
zyne befcherming, op onze verdre on- •
derdaanen, verkoopende die dan pp Lei*
fidi en Cambello, waar Öntrent zy zieh
ophielden.
De Heer Gyfels ^ zulken peft in zynen
boefem niet länger willende yerdragen j
en genegen het-land daar vantezuiverenj
zond ’er vier Goracora’s Pp uit 3 met laft
om niet alleeri henj maar ook de vreemde
handelaars van Hoewamohel, te ver-
dryven 3 doch eer de onze däar quamenj
Waren ’t de Papoewa’s al dntfnapt, en
de Macaflaaren hadden de Rivier van A-
jer Mira met boomen zöodanig toege-
ftopt, dat ’ei* niet by te komen was. Zy Deüecr
namen by de te fug-reize een vaartuig Gyfek
met 24 Bhaar nagelen, en met 2 baffen neenit
voorzien, körnende van Caylolo. . cenvaar-
De Kimelaha Loehoc, dit hoorende
zeide j dat' het zyn goederen waren 3 eif-ons
fchende die* en *t vaartuig, met groote^comptoir
bedreigingen weeroih* of dat hy anders ?PLoe'
zyn fchade öp de onzen te Loehoe her-.i,^6*
halen zou j om ’t welk te beletten, men
den Opperkdbpman Patackct, met ’t
ganfch Comptoir, ten Cerften van daar
lichte, waar over echter de Inlanders
zeer t’onvrede waren, verzoekende her-
ftelling Vah ons Comptoir aldaari Op
wat wyze dit gefchied is, können wy
nader uit dit volgende opftel oordeelem
Donderdag den ü September 1^3!. Heriicl-
gemerkt dat ontrent medio Juli door pure^ngvan ’t
dre0i gem enten van d en K•i melaha, Loeho' e^;ca1l0d,maaprt.öir ende eentge zyner creaturen , de' Opperkoopman
Sr/ Jacob Janflbon Patacca,
van Loehoe op Hitoe geretireerd is , en
dien volgende by refofatie de ejfetien onzes
comptoirs van Loehoe geligt zyn , en nu
door ernfleTyk aanhouden van de vier Hoof
den van Loehoe by mijfve inftantelyk
verzogt voerd gemelde SrV Patacca, ofte
etn Onderkoöpman , haar luiden op Loe*
hoe mogte toegezonden worden;, te meer$
alzotr zy luiden wel wißen dat de Kimelaha
in zyne afitien ongefundeert was,
ende zelve' ook niet alleenlyk figens haar
w if maar zelfs tegen exprejß ordre van
den Konink in Tettiate y was &c.
Zoo ts V dat de Reet Gouverneur*
Artus Gyfels j ende den Raad* om ver-
L ^ febei*