Affaloely.
bang,en
:: fchoonc
wegupt
geborgte.
öüde
zaaken
vanAsfaloelo.
NoeiTa
Telo,
en de
Velluigf
VliiSn--
ge«-
I 08 B E S C H
en 14. Soldaaten lagen y dog dit alles is
ingetrokken. De weg tuflenen Oerien,
en Negri Lima, is flechtmeeft 'längs
ftrand overae ftecnen, en men ontmoet
tuflehen beide drie rivieren , dicht by
Oerien.
Naaft hieraatl legt het dorp Äflaloe-
R Y V I X G E va n '
mede aan ftrand , een-quart myleje
meer nadfe WeÜ-hoek, die de baayvan
de Lay,, of L c y , m'aakt. Men ont-
möet,. eer inen hier komt , v y f rivieren
, twee gröote dicht by Afläloelo,
een gemecne in ’t midden3en twee frai-
je dicht by C )efien. Een van deze, pas
vöörby ÄiftToelo, is Way Spela, en
cen andre redelyk groot, en een half
üur ’vaft ’t dorp ä f , is Way Pe-
Ca genaamt. Het legt in een fraeje
bogt , | een fchoon vermakelyk dorp,
e'n 'heeft cen fchoonen Tempel,- zynde
mede (gelyk al de dorpen hier om
llrccks) zeer Nagelryk, 00k heeft men
de fchoonlte weg yan de. wereld boven
op l| gebergte,' 111 des zelfs bofeh | onder
de Nagcl-bdottien, brif ¿ich na Öe-
iieri , of wel na Larike, 'te laten dra-
gen , of om ’er te paard onder te ryden,
zynde overat glad , en vlak , uitgeno-
iYich dat men eene fteilte boven Batoe
Loebang (of een holle klip, die benee-
den aap'zee is) van een vervaarlyke
hoogte na beneden daalen moet, ’t geen
egter met trappen zeer gemakkelyk is
gemaakt, hoewel het, als men na be-
neden ziet, fchrikkelyk voor ’t 00g
is.
Dit Afläloelo, dat het oude en rechte
NoeiTa Telo der Portugeeien was, öf
dat: zy Rucutellum in hare ichriften
noemen . (gelyk wy het zo by Mafteius
en Jarricus vinden) is de plaats., daar
zy allereerft.in *t jaar iy i f . aanquamen,
gelyk wy elders breeder zullen zien.
Ook zyn het die van Afläloelo , die de
Holländers- in Warwyks V'loot den
weg na Hitoe wefen. Het is onder zy-
nen Orangkaja fterk foo zielen,, 175-
weerbaare mannen, en 68 Dativs. Het
yolk is trots en zeer.ongeftadig , gelyk
ook die van öeri’en , die altyd in hun
r-aad-en. aanflagen tegen malkanderen
waren.
Zeer dicht daarby leggen drie kleene
eilandekens , by -den irilander Noefla
Telo, dät isin’t Amboinees, de drie ei-
landen, dog b.y ons de drie gebroeders,
en ook wel , met een verdraejing, den
Noordfen Te l, by ’t gemeene volk ge-
naamt.
■ Dit is het cigentlyk Noefla Telo , dat
de Pottugeefen , ter gelegenheid van
hun komlh op Afläloelo, van den Inländer
dikwrls hebben hören noemen , meinende
, dat dit de naam van Afläloelo
behalven dat zy ’er nog een miflelykeri
dray aan géveri:
Deze drie kleene eilandekens leggen
af cri aan de dorpen van Oér’ien, en
Afläloelo,; Het naafte en kleenfte legt
geen twee fnaphaan - fchooten van. ’t.
laatftfe dorp | a o g ’t grootfte en We-
lVelykite legt ’er ontrent een goede myl
af. Op dit laatfte legt' efeh driékante.
ftcerie Vefting , Vlimngen genaamt,
waar öp een Corppraal me.t agt folda-'
ten legt, dienende teñ deéle om dé
viflehers tegen de Papoewa’s, diq dáar
wel quamen moeskoppen., te dekken,
te deelen om in zee een 00g in ’t zeil
op lluilcérs, en op de körnende fchepen«
te houden, waar van zy bericht op Larike
zclf was: Een groote misilag van hen, [
, waar onder zy itaan , gehoüden
zyn te geven..
Op geen dezei; eilanden heeft men
verich water. Op de twee andre woo-
nen geen menichen ■, dog men wil dal:
zy Oenen en Aflliloélo genaamt waren,
en dät zy hare naamen aan die twee dorpen
gegeven hebben.
Wat nader na Larike' toe , ontrent
een halVe myl den Ooft-hoek by de
drie gebroeders om zynde , en ontrent.
een uurtje van Larike , heeft men een
vlakke bogt, of baéy, de Ley genaamt,‘
daar ook twee kleene riviertjens in uit-
wateren. Een weinig verder als de Ley .
heeft men Way Mafime,zynde deIcheids-i-
paal tuflehen die van Larike,en Aflaloe-
I0 .5 en in de Lev zelf een riviqrtje Way
Timóle, dat is, deOpft-rivier, genaamt.
Hier hebben die van Larike hun meefte-
Nagélen, en Thuinen. Zy, -behoorde
van óuds die'van AjJaloelo toe , en ’t -
heeft ook wel tot, een ankerplaats der;
fchepen , die ontrent Larike het niet
houden konden, gedient.
De voornoemde onderaardiche en aan Verder
zee uytkomende fpelonk , Batoe Lo.^'^n^1,:
bang genaamt, waar in de zee by on^^L^
weder wel.eens bulderen7kan , en waar bang,
boven die vervaerlyke hoogte inet trappen
is, legt aan de'Nöord-zyde van deze
bogt 5 dog, hoc fchrikkelyk zy te
beklimmen is , dient echter de holle
klip ook wel tot een fchuilplaats voor
de Viflehers, om te vernagten, alzo de
ltant agter ha ’t gebergte toe vry grqgj;
van opening is , zig vertoonende als een
groot gebouw, ’t geen overal met ftei-
le en groote klippen bezet. is. Agter
dit hol is ’er onder den berg nog-
diergelyk een fpelonk, die veel groor
ter is , en .waar in zig wel 100 man
verbergen kan.
Op deZuid-hoek van deze bogt heeft Het Zui-
men ook een langwerpige pyramidalerer-
klip, Taä, ook wel het Zuiker-brootr?5100
je na zyne gedaante genaamt,¿.daar’typt
klippen is, tuifchen wellte de zee yei>
Vaarlyk
- A M B O I N Ai
Larike
ende ri-
Vaariyk inbruifl:, en waar ontrent of wel
tuflehen de Ley, en ’t zelve, in den om*
trek van een quart myls (waar ontrent men
ook de rivier Way Sala Latoe , dat is
de rivier der lange ileenen} heeft) veel
rood kbraal valt. In ’t midden van die
baey is ook een Gabba Gabba huis, of
opgeflagen loots, waar onder men zyn::
ruft nemen kan op banken van gefpleten
bamboefen, gemaakt, van welke ftoffc
ook¿le tafel is, daar naen aanzit. zynde
vaft en hegt werk, ’t geen op den weg
een groot gemak geeft. Tuflehen ’t
Zuikerbrootje en Larike legt de rivier
Way Sakete , dat is , ’t volle water,
zynde redelyk groot y en een quart myl
-verdec , als het Zuikerbroodje ^ heeft
inen het dorp I^arike, ontrent midden
op de Zuid-Weft-hoek van de kuft Hitoe,
of van groot Amboina, aan de ri-
vier Ila of Way Lela, dat is de groote
vicrWay rivier. Het legt twee mylen dragens,.
Ila. dog anders een en een halye myl van As-
ialoelo af. By fware afwatering kan defe
rivier, die vol klippen en fteenen legt
groot fpel maken, en by onweder, daar
een water voor ftaan. hemels-hopg, ?t
geen menig vaartuig koft. De Heer Go-
je t , hier eens zynde, zag , terwyl hy
ontbeetjdat zyn grooteOrembaey (waar
op 60 of 70 fcheppers zyn) een (lag van
de zee kreeg, dat zy na de o verzy de 1 ltoof,
’t geen oorzaak was, dat hy van fchrik
beftorven tot aan de Ley te voet ging.
. Ook kan zy wel tot aan de Vefting op-
lopen.
Die van Larike plagten in oude tyden.
mede op een gebergte, ontrent het Zuikerbroodje
zieh te onthouden, dog zyn
naderhant mede om laag gekomen
tje Het dorp heeft niet veel aanzien, oml
Schryvetdat het over ai te kort onder ’t gebere-
inlevensjtc legt. Het zyn mede Mooren , ltaandc
nü onder een Orangkaja, hoewel zy,in
Kijay oüde tyden een koning hadden, die met
Maas äl zyavolk meeft uitgeftorven is. Hier
gcred. plagt een Orangkaja tewezen Kijay Maas\
dat is, Gonden Herr, genaamt y maar die dat
waarlyk voor my was,alzo hy my eens myn
leven gered heeft, wanneer ilc een hoog
cn fteil gebergte te vpet afdalende (om dat
ik my in den draagftoel niet vertrouwde)
van boven neder dacht in zee te Horten,
doordien myn voet, zo als ikopdekant
was, uitfenoot, en ik dus buiten magt
om my te redden, en al aan ’t overhellen
, of buiten balans geraakt was, het
welk hy,die agter my quam,ziende,zo
vatte hy my, en haalde my alzo hy een
fterk man was, zeer gelukkig te rüg,
want had ik beneden in zee gevallen,zo
zoude ik zekerlyk daar verdronken, of
eer het zo verre quam, op de rotzen te
berften gevailen zyn , op een yflelyke
plaats, waar op het 00g aoor de hoogte
10 $
fchemerde, en daar de zee zieh grys eil
*^roen onder een vertoonde. Ik heb dien
braven Kijay Maas 4 een Moor, dog een
man van, zeer goeden inborft , wegens
die geval altyd met een, 00g van dank-
baarneit, als befchermer van myn leven
(na den menfehe gefproken ) aangezien,
en God menigmaal voor die genade jtoen
aan my bewezen 5 rgedankt, en dien man
waar ik kon.dienft gedaan ^ dat nog-
tans een geringe vergelding voor zyne my
zp tydig toegebragte hulpe geweeft is.-
-Het dorp Larike beftaat uit drie Cam- Man-*
pons, en ’t had in oude tyden verfchei- j
de Orangkaja’s, önder welke ’er ook een
was de Orangkaja der vrouwengenaamt
wierd , om dat hy haai* voorfpraak in
de Lands-vergadering was. Zy können
in dit dorp 837 zielen y 100 weerbare
mannen ,en 92, Dati’s uitleveren,fchep-
pende alhier een Comcora; Deze lui-
den van Larike, gelyk ook die van Wak-
kafihoe, hebben zig in de oorlogen van
Kakiali zeer getrouw by ons gehouden ;
hoewel zy zomtyas gedwongpn geweelfc
zyn hem te volgen;
Het dorp is ook Nagel-ryk y dog kan
noit uit zyn fchulden geräken, dodrdien
zy hier wat quiftagtig vallen.
Ontrent de voornoemde rivier heeft j}e
men een fteene Vefting van vyftig voe- fling
ten in ’t vierkänt, Rotrerdam genaamt, R°tter-
wäar op een Sergeant.met een bezetting p*“
van 30 man is 5 cn nevens de zelve vcrbeelt*
de woning van ’t Opperhooft, die vry
Ideen is, om dat’er voorland ontbreekt.
Wy vertopnen die in de plaat, No. xxvm.
met het Opperhoofts hüis, en eenige an-
dre aan de eene, en den Moorfchen Tempel,
drie verdiepingen hoog , boven op
den berg, mitsgäders een fware klip in
zee, waar op.boomen waflehen, aan de
andre zyde y behalven dat men aan weer-
kanten ook: yet;foheide huizen op ’t gebergte
, en tuifchen beiden ziet. ftaan. :
Hier isook een vaft Nagel-Gomptofty'tOppcr-
over ’t welke, met zynen omfläg vanh?oft
wegen de E. Maatfchappy, cen Onder- ^^s’0d*
koopman .tot Opperhooft word geftelt, 2ag
wiens poft, en werk by na in een en’t voordee*
zelve,, als dat van ’t Opperhooft van160’, 01
Oma, beftaat, hoewel dit laatfte Com-wcr '
ptoir veel vermakelyker gelegen is. Anders
zyn zyne vooraeelen mede by na de
zelve, en uit de zelve zaken fpruitende,
gelyk ook zyn inkomen vanCompagnies
wegen,en al dat wy ontrent Oma’s Hoofd
zeiden, hier mede by na even eens is.
Dog alles is hier wat fmaller, en dit het
ilegtfte van de vier buitenComptoiten.
Hy heeft zyn Orembaey, Boich-lchie-
ter , en inlanders die fcheppen. Ook
heeft hy een kleen thuinye,en eenkoe-
; beeftje drie of vier , die niet veel können
I opbrengen, alzo een koe niet boven eeu
O } . kao