* A M B O nog by Cerim lag, en rzeylden zamen
na Amboina jd o g zo ftil niet, of de Portugeefen
kregen de fiiuf j van ’t; gene in
Banda door hen verricht was,indeneus,
zy zonden dierhalven een vloot tegen
nen uyt, oin hen onderwegen aan te
lañen. ,
, De Zeevoogd der Hitoeefche Vloot,
ziende , dat de Portugeefen hem te ftcrk
waren, Jjet maar twee Jonken den ftryd
met dcnvyand vervolgen,en liep met de
reftna ’t ftrand van Hitoe , in gefel-
fchap van die Djamiloe’s Lyk voerden.
Men bragt het zelve te land , men hield
het, volgens de Mooriche wyze, hon-
detd dagen ftaan, en begroef het toen
n a ’s tnans rang zeer ftatelyk.
Dit verricht hcbbende, ver&mclde men
de Vloot, yan japara gekbmen , weer
by een, en men ging een dorp der on-
gelbovigen, Hative genaanit, ' beftry-
den.
Te dier tyd wierp fig eenyoorvegter,
Tabalele genaamd, als ecnTyger midden
ontferde vyanden , zo dat men hem van
wegen de menigte * die hem oraring-
de , niet fien kon 3 dog hy ftreed 20
gelukkig, dat hy .het aorp véfoverde ,
en Zeeehaftig te rüg keerde $ banketterende
daar na niet weynig met de zynen,
die hem den Tytel van den Held Toeban
Befi, en zyn kris die van Loekoe Loe-
li5 dat is,been-breker, gaven , alzo Toeban
Befi toenal overleden was. |
In zyn 13. Alkitfe verhaalt hy ons
de znaken, tot de/i Oorlog vzoDon Du-
arte behoore^^, aan^ylehde, hoe hy
met zyn Vloot, en veeTóverften , uyt
Pomigal gekomen , en daar ontrent ge-
land zynde, de bloed-vlagwaejen liet, en
ae Öorlogs-trompet belaftte te fteken,
gelyk 00k de Mooren van hunne zyde
aeden 5 in welk geveclit tuflchen de Mooren
en Portugeefen de Prediker, Mau-
,Iana, bcnevens Tahalele, en Aboeba-
kar Nafcdiki, voor *t geloove Hierven 3
00k berftede de Ihaphaan van Totoha-
toe, of Zemandjadi, in tweeftukken,
en daar mede raakte die kryg ten eyn-
dej dog eenige tyd daar na hervatteden
de Portugeefen den ftryd, dien zy , ver-
fcheyde vaandels verlooren hebbende ,
voor een tyd weer ftaakten, en daar na
öyt wraak over hun verloorene Vaan-
dels onder Don Duarte weder begonnen
.Hier droeg fig een andere toeban Befi als
een Held,die fig met een zonderlingge-
luk onder den vyand wierp, alles ter ne-
der kaj)te 9 en van niemand gewond,
fchoon hy meenigmaal getroffen wierd.
Hy verweerde fig eyndelyk met de ftuk-
ken van zyn Ihaphaan, zo lang tot dat hy
eyndelyk, door’t kneufen van zyn gebeen-
tc, doodclyk gequetft wierd,’t geen oor-
N S C H E.
zaak was j dat deJLegers van een fcheyd*
den , en ider fig . na zyne Vloot begaf,
waar döor -de Hitoeeien 00k gelegent-
heyd kreegen 3 om het Lyk van <&zen
Held de laatfte eere aan te dben.
In zyn 14. Alkitlä zegt hy, dat ieker
fchip den Koning van Ternate (dien hy
niet noemt) na Amboina bragt., alwaar
hy op Loehoe te land ftapte, en dat dit
die van Hitoe, en de verdere Amboi-
nefen, geboodfehapt zynde ,de vier Per-;
dana’s daar op vrede met de Portugeefen
maakteri. Men zonddaar op eenen Ma-
lalatxosx. eenliftige ftreekna dien Vor ft,
en liet hem den Portugeefchen Land-
voogd afvraagen, waai'om hy niet by
hem quam,aangefien hy nu met die van
Hitoe bevreedigt was.
Men had 00k 40. Criflen in een Ce-
ramfche doos verborgen, en dp die Crii-
fen eenige ruygte, endaar over weer eenige
Siripinang, bloemen, en reukw. ecken
, gelegt, gelyk opk 40 mannen die
doos,en fpyfe voor den Koning, bragten,
die, dezelve geopend hebbende, de
Criflen met zulken verwondering zag ,
dat hy niet Ipreeken kon. Eyndelyk
weer op die doos ziende, belaftte hy die
40. mannen met die doos weder na de vier-
Perdana’s te gaan, hen uyt zyn naam te
gröeten , en daar by te zeggen , dat hy
hen diergelyke gefchenken van liefde en
opregtheykniet doen kon ; dat hy dit
met.geneeenheyd aannam, alzo zy broe-
ders van den beginne des werelda af tot
des zelfs eynde warenen hy dat als een
teeken ter beveftiging van hun geloove
en belydenis aanzag. Deze mannen keer-
den dan met die doos wederom , en bnig-
ten des Konings groete aan de 4. Perda-
na’s, die zynMajefteit weerdeden groe-
ten, waar op dan die Vorft vertrok en
t’ zeylging.
Na dezen tyd raakten deHitoeefenmet
de Portugeefen al weder , enzp het de
naam had, om ’t wäre geloof, in oorlog.
ln de 1 y. Alkitlä verhaald h y , hoe,
na dezen oorlog met Don Duarte, een
Portugees Capitein, Sandjoeta op Hitoe
quam, een dapper man, die op des zelfs
ftrand een vefting maakte, en niet op-
hield de Portugeefen te beftryden j wes-
halven zy zig na den Heuvel, Oeloe
Koelol, begaven, om hen daar te verduu-
ren} dog aangefien de Portugeefen dien
veroverden,zo trokkenzy van daar weer
na den Heuvel van Mamala, dien zy 00k
verloren, waar door alle de andere dor-
pen genoodzaaktwaaren zig aan de Portugeefen
over te geven > dog ’t meefte
volk nam met de vier Perdana’s de vlugt
na deKuft van Ceram, zettende fig op
Luciela neder, terwyl dievan Hitoe den
oorlog nog geftadig op hunne Kuft ver-
volgden.
Tc
' X Ä A
■ Te dier tyd (dog hy is in de tyd ver-
ward ) was de Held Kimelaba Laulata
.00k in Amboina , voerende- h e f iebied
daar over älle'de Dörpen van den Koning
van Temate 5 die nern daär gezondeö
,Had: i 'iDeze bragt een Vliot na de; Kuft
yan Hitoe , tafte een 'fchip aan, keerde
toen weer na Loehoe , en bragt het land
Ainbon weder in ruft. | || >.
Na. clit voorval vertrok; de Richter
Jboebakar ha den Koning van Ternate,
yorderde hem zyne belofte en verbönd
af, hem vragendewat hy met zyn ge-
geven bevel : zeggen wilde, 's <
.'--Daar’ op quam Aboebakar uyt Ternate
weer in Ambon, op de Kuft van Hitoe,
’t '*welk vanf rt ganfehe land 'vemomert
zynde, zo Zond men de Galarans ‘fioebea*
Jdl-i en Toebeloefon aan dien Richter , met
een Groetenisyan alle de dorperi , en de
.vier Perdana’s,lieten'hem vragen, öfde
^oning. van Tomate nog wel aan’t volk
dacht r f. Hy.zey j ja;- mäar dat het nog
feen tyd was,: om dattetoonen. Syzey*
eii daar tegen ^ dat zy meynden j- dat het
nü de rechte tyd-was 3 doch verzogten
hem eerft weer na Hitoe te gaan 3' dog hy
zeyde, is dat uwe meyning, gaat dan he-
nen jen maakt het aan alleaorpen bekend,
waar op zy alle de Portugeefen,; die zy
njaar in de dorpen vonden, i doodfloegen,
en gaven na ’t verrichten van ’t zelve,
’er maar kennis af ^xä’liboebakär ^ eh aah
de vier Perdana’ss waar op die Richter,
en dpJPerdana’s-weder na de Kuft van Hi--
toe k-eerden, en op den 'heuvel Hatoe
Noekoe, dat is , de.fwarte Klip, woon-
den,
Te dier tyd bragten alle de dorpen der
Kuft Hitoe, volgens ’s lanefe. gewoonte,
’t hoofd van een vifch ten gefehenk, om
haare fchatting aan de vier Perdana’s te
ygldoqn » waar van de Richter Abeeba-
kar Nafedikiy nevens alle de dorpen,het
beftierrhad.
Na dezen viel ’er niet anders voor , dan
dat de.Hitoeefen den kryg voor hetwaa-
re geloove nog al vervolgden, en dat zv
met die van Noeflanivel ,-welk dorp 00k
vier Perdana’s had , een verbond oprccht-
ten. Die van Noeflanivel nu hadaen wel
vier Perdana’s 3 maar hier was maar een'
geftagt} daar /er op Hitoe vier j zo dat
’er in’t geheel vyf ftaramen, enagt Perdana’s
waren 3 - te weten Pati Loepa ,-
Tanihitoemejjen , ‘Postoehatoa , Ldfit-.
kota \, Latoehalat, Noejfatapi, Petda-
na Pati 'toeban, en Perdana Pati Na-
iJay.
.-Deze hielpen malkanderen- zeer ge-
trouw in voor en tegen-ipoed ^' en men
hemoemde dernaamen van de. Galerans
(qf Hoofden) van het dorp Henilatoe ,-
Hihahitoe, en van die van ’t dorp La-
toe , Hihatoemi, Ook hadden- die van
K E N. jj
Oerien, enAflaloelo weide riaam dat zy
Oelifiva’s waren , dog zy droegen zig
by de Oelilima’s, egter waarlyk als Oeli-
lima’s ',zo dat zy hier o f daar een Portugees.
betrappehde , hem by-den Perdana
Djamiloe bragten, gelyk zy met die van
Hitoe öok een verbond tegen alle de Oe»
hfiva’s maakteh'j onder ’t welk de Hi-
toeefen, die van.Alang Lilibry j Laoi^-
ke,' Wackäfihöe j Oerien, en Alfaloelo
mede begrepeh. • • v
In zyn id. Allcitik zegt hy 9 dat dè
Kimelaha Roebohongì in Amboina quam 3
om daar uit den naam van den Koning van
Temate te regeeren,brerigendevan zyné
bloedverwanten Kimelaha Hhadjt^ enKi*
melaha SakraTvewano- paede. Ook ipreekt
hy daar van Bümelaha-K^afingkoe j Kimelaha
Djamali, Loeldboe, Adjadana j
Baffi, Anglaferi- (mogelyk Bongafari )
van welke hy vorder zegt -, dat . zy alle
van de Köningen van Ternate aflcömftig
waren. Ook ipreekt hy vari eenige Die-
naaren,door den Koning van Ternate,’
ftaande dien Oorlog met de Portugeefen
( die dan mede , en dan tegen-liep ) gc-
bruykt.
Hy zegt ook , dat Kimelaha Kaka-
fingkoe,met zyn Vloot by die der Chri-
ftenen ontrent Magala gekomen zynde,
na eenige tyd daar tegen geilagen te heb-
benj de neerlaag kreeg, en daar dood
bleef, v zo gehakt zynde , dat hy niet ken-
baar was. Dat de Vlooten , niet lang
daar na ontrent het dorp Latoeweer buy-
ten quamen, alwaar de Portugeefen dit
dorp hielpen ,- ziende malkanderen alle
voordeelen af jtot dat eyndelyk de fehild-
wagt der Mooren van dè Portugeefen,
terwyl hy iliep, betrapt zynde, dit oor-
zaak was, dat de Mooren hunne Vefting
, zonder volk zynde, verloren 3 waar
op ider wel ’t hafenpad koos 5 dog Kimelaha
Djamali Al^ddin (een bero'emd-
held ) en de twee breeders, Anglaferi,-
en Lawaladdin, die wyze Pelgrim, en
Reyziger. na Mòhharameds graf , licten
daar . voor ’t geloove hun leven.
Hier op liep Klaudia ( Gezant des Konings
van Temate) met zyn Vloot weer
na binnen toe, ontmoette deVootder
ongeloovigen, ftreed met hen als een
held vöor’t geloove, enelke Vloot keerde
naderhand weer na hare verblyf-
plaats.
In zyn 17. Alkitia' ipreekt hy van de
Reyfe van Perdana Toeban Befi na denr
Pangerang van Japara , Kijay Maas, die
met een ichoone Vl o o twa a r over de
dappere Zeeyoogd Martadjoeta ’t op-
pergezag voerde, en waar op ook een
penoon van Panaroekan, cn een vanPaf-
läroean, van grooten naam was , voor
Hitoe verfcheen, alwaar zy zieh met de
Vloöt der Hitoeèfen vereenigden y en de
B ' onge»