BE SC H R Y V I N GE
zeer verre längs ftrand
Í 4
’c jaar i6j i
uitgebrcit.:
GrooteJ Hatoewe is vermaard wegensdegroo-
handd te Sagoe-handcl , die daar gedreven
op Ha- word , alzoo jaarlyks veel vaartuigenuit
toewc, Amboina komen, om die van daar te
vervoeren.
Het dorp beftaat uit. twee Soa’s,
Noeroe L a t o e , en ' Mir oc- Befi9 hebben-
de vier Orangkaja ’s, die, hoewel zy
overvloedig volks genoeg hebben, egter
zelden met hunne Corácora de Hongi
by woonen., ,
Dcze inwoondcrs van Hatoewe waa-
ren in oude tyden mede halvePapoea’s,
gelyk de meeftc dorpén, van Ceram’s
endesxelfs
Sda’s.
Verdrc
zaken
yan dit;
Ñopxd-kuft i ’t gcen ook van hen, en
ta. de mecfte andre, zoo lang voortgeoef-
fcnd is,tot de Nederlandfche landvoog-
den, met de Hongi, of Oorlogs-Cora-
cora-vloot , Ceram rondfcheppende ,
hen dit metter tyd wat verleert hebben.
Ontrent dien zelyen tyd verhaalde hy, DeKi-
waren:de Kimelaha’s I.eliato, en Loe»melaha’s
hoc, door de Meflbalfe Papoea’s , V i . . . r ontrent* zenfLiaote0- ’
den hock van Siel gevangen genomen, hoe,doot
en op Cambello gebragt} dog zy hoo-Papoe-
rende, dat het Daja's neeven waren, enwa s8c*
dat hy quam, om hen te verfeflim, lie*g^®fn
ten zy nem voor een fraeije fchenkagiemen.
van vyf Corfi ’s zyde kleed«?n enTülban-
den (waar van ider Corli ’er twintig in Verder
heeft) twee ballen , veertig Gopgcn (ze- l l i lp
kere fpeel-tuigen) en zeven goude flan- pYcr.
gen, vry, dog hy ontkende met groote
betuiging, dat het dorp Hatoewe geen-
zins gegeven was, om deze twee Stad-
houders te rantzoeneeren, gelyk de ko-£n over
ning van Batsjan ftout dorft voorgeyen j ’t Hecht
ook zeide hy noit gehoort te hebben j ^eCg
1 dat zy eenige fchätting aandienkoping, :^ eats’
hadden betaalt. H y zeide ook, dat die van hier,
geheel Permata overwonnen onderdanen
van’ Hatoewe geweeft zyn, en dat de Permata
Batsjanfe koningen zonityds wel wat w \eer
volk van daar eehaalt hebben y dog op Hatoe-
een bedriegelyke wyze, onder voorge- wc.
ven, dat de koning hen fpreken wilde,
en omze te beter te lokken, hen eenige
kleederen vereerde \ maar als zy aan
boord quamen, voerde hy hen weg,
Het cer- À 0— hebben die, van Hatoewe zieh
iiezynde by vry willig accoord met ons in verbarit
een Co- begeven, fefroon iy teri deelc een Co-
lonieyan jonje van den koning van Batsjan waren,
zoo zy * Die van Liflàbatta leefdeñ hier by na
voorge- ais Opperheeren van verfeheide mindere
ven.: dorpen 5 en fehoon hen van tyd tot tyd
dapr .de landvopgden van Amboina ver-
boden is, geen geweld, nog overheer-
¡Içhing over andere dorpen, o í thuinen,
te gebruiken, hebben zy dat ¿gter niet
können'nalaten, maar zig verfíout ver-
fcheidé landeryen, ja ' geheele dorpen,
met. gewelt in te flokken, gelyk zy al
vòor ettelÿke jaaren de naafte dorpen Sa-
Jcman en Saway,.. onder. rzig y erdeelt,
en gcdwóngen hebben zekere íchattipg
aan nun te geven.
Kimela-. Op Aílinahoe is een fots, onder wel-'
vcrfiaal$^ e¿n .ríviertje loopt, dat by laag wa-
wegens ter brak, en by hoog water zoet is.
Liflabata De geweeze Stadhouder van Boero,
Hatoe- Kimélaha Haft, wift van deze dorpen
'vaven Hatôewe, en Liflàbatta, te verhalen,
“Sajcman, dat Liflàbatta van ouds al door Sa-
dóptSa- badyn , Temataanfchen koninklyken
Stadhouder, terwyl Hidajat, zyn op-
'-veroYcrt. vo^ëer, nog *n lámate was, afgeloo-
pen jsj dog dat Hidajat, na zyn komft'
in Ambon, na dat hy met de magt der
E. Maatfchappy geheel Batsjan geplündert
had, met Sabadyn, de dorpen Hatoewe,
Saway en Saleman verovert, en
hare Volkeren op Gammafongi verplaatft
heeft, daar zy zoo lang bleven, tot zy
hem door gefchenken, gebeden, en be-
loften van fchätting r bewogen hebben
hen weer na hun land tc laten gaan,
van waar zy jaärlyks dän eens wat Sa-
goc, dan eens een flaaÇe, opbragten,
welke ichatting Haß zeide zelf met
Madjira pas voor dien oorlog nog opge-
haalt te hebben.
Daar loopt van Hatoewe een weg na ’tDorp
het dorp Sepa , yol kleene dorpkens,
daar onder Noeoeloe het grootfte is. ob¿n.en
’t öebergte in agter de bogt aloway,
een dag reizensverre, legt Obin, onder
Liena , daar wilde menfehen woonen,
die byna noit beneden komen.
Saleman, dat een half myl be weilen DorpSa-
Hatoewe legt , is van weinig belang5*^
maar Saway , een myl beoolten Hatoe- a^ e.
we, is ¿én fchoon dorp, dat niet allcen ning.
wyd aan ftrand met een groote menigte
huifen uitgebreid is , maar van welk
ftrand men ook het vermakelykfte.ge-
zigt, endoorgezigt van een groot ge-'
tal huifen, fchoone boomen , en aardi-
ge fpelonken, in ’t gebergte heeft, ’t
geen ons de plaat No. xn. zeer leven-
aigvertoont.
Het dorp legt in een kleen MoeraífigDeriv¡er
bogtje, aan welkers ooft-zyde , het ri- Cama- .
viertje Camama uitwatert , waar uitnu.
zy hun di-inkwater moeten halen.
De Alfoereefche dorpen, Roemah Dorpen
Oelat, en Beii, Ooft aan,in ’t geberg- Roete
gelegen, waren van ouds gewoon,.mah®c'
met Saway en Saleman te fcheppen j dog b^,c
jegenwoordig moet Beíi dat met Sepa,
en Tamilau, op Cerams Zuidzyde gelegen
, doen.
Na dat men van hier nu een hoogen
hoek vooi-by- gefchept is , ontmoet Ockt.w
men twee eilandekens Noefla Oelat, twee
nevens twee kleine droogtens wat verder^0^
Higgit en Oelatkit genaamt, en beoofteng¡t> m
dien hoek de bogt van Salo way, die groot Oelatkir.
A “ M B O I N A. m
léàar meeft droog enriffigisf, agterwel- [voor al Toeloefey om zyn goede anker“
ke de' twee dorpkens Reii leggen. ; plaats, di-yven 'fterken handel in Skgoe*
Boctvan^Een myl Ooftelyker, legt het dorp : Pas voorby een rivier, die een myl
« P . -__—„ .rnn iron Uot-ilf'ri wric had rnf*n hrt* Iflinnicrr
Saloway. Toeloefey aan «en. groote rivier ^ en van
Rivier.
eiieher
op- M
die bogt van Salo.wayiag:er om tpt aari
Todoe- ^en h°ek van Hatilen, ontmoet men
itf. :' een vlak moeralflgland, voi Sagoerbòo-
. ¡-- men ,í ¡hier en daar ^énokleene dròoge
piek vertonende, als een Ideen, eilanc^e
- daarí de wilden ^igi metter woon neder-
zetten i, plaatzende hunne huizeri op
hoge.fteylen. v , • . -.m -.v.y ;;.
Een myl beooften Toeloefey. heeft
men de-ftroom of rivier Tapalewa,zeer
vermaart door een van de groote Patans^
of vergaderingen- der. Altoerefen , i :Van
welke . ;wy reets gezegt hebben dat de
koning van Nuniaü de voorzitter , cn
de eerfte in rang is .. :
De hoek ~ Nog een myl vérder ten ooften, daar
Hatoe- de küft eerft wat inloopt, en dan weer na
Alau. ’f Noofd-Weiten uitfehiet, heeft men
den Ooft-hoek van de Baay van Safeway
, Hatoe Alau, dog by de Papoe-
wa’s,- Kokolay genaamt. Hy legt vyf
en een hai ve myl van den hoeklvan Paä
in ’t;Weften, en is.de kuft van;Bäa af,
tot daar toe, en nog verder, vry riffig.
Hetdöro! Agter den hoek plagt- oud Hatoewe.te
permata^ leggçn,dog nuziet mcn’erPurmata,of Per*-
enBats-, mata, hetgeen.de Ämboinefen Tolemattá
j?i?X - “ noemen, op welk dorp,als zynde een Bats-^
janfe Colonie; (¡zoo de! Batsjanders vdbr •
gevenj) -^die kòriing al mede recht .zegt
te. hebben.
Waar Dit is een dorp, dat fterk met de Pa-
onderde poewa /s handelt , hebbende vier andre
HaSen ^orPen? Hatilen, Ipapoeteh -9 Láülata,
Ipapoe-’ en Toeloefey, onder zieh, waar van
têhLaû-Ipapoeteh ,• en:Laiiláta wat' landwaaart
lata,6n fe;Jßggen.
n Hatilen legt in een klecnen inbogt twee
Toeloe-
fey,ftaan,
grbote myleñ van. den hoek Hatoe Alau,
en een groote myl Ooftelyker ¿dan Per-
■ máta’, álwaar andre meenen dat oud Hatoewe
geweeft zy , toen Permata mede
een myl Ooftelyker , dan. nu , agter eèn
klippigen hoek buiten de bogt lag, van
welke: plaats zy beide, om de menig-
vuld ige rovery en der Papoe wa ’s van Wer
da, en Salawat, te ontgaan, meer na’t
Handel Weften gçzakt zyn. W d is waar , dat
der Pa- die van Permata.fterk met de Papoewa’s
mttdeze van Meflbwal handelen , die daar geroof-
dorpen. flauen, en andre goederen, ook fchoo-.
ne paradysvogels; komen verkopen, maar
alzo die van Weda, en Salawat, op deze
Papoewa’s vanMeiTowalroven,moe-
ften die van Permata en • Hatoewe, fern
die van MeiToval, ook van die van Weda,
en Salawat, zeer veel lyden , dat
ook de reden van hun vertrek was, ge-?
• Sterke tyk oök van die van Tolematta , Lau-
Sagoe- lata, en Papoeti.
feadel Alle deze. dorpen hier ontrent-, en
van Hatiiein was , men hct klippigc
dog wat Ooft-Zuid - Ooft aanfchiecén-
tende ftrand'Sakolla, een half myl vender
4e rivier Kay Rara, brak van .water }
dog de rivier een weinig verder
leggendeis beter. t
. Een myl verder boven Moal- heeft meh Sakolla ;
de rivièr EySM j daar de kuft een diepè enderi-
vlakke bogtmaälct , ecrft nog al meer ni c'zynn,
’c ZuidrOoftéñ infehietende, dog voori Moal, *
by de Eyfläl ,by <le rivier Batetoika weer EyiTal,
na ’t -N oorden uitfepende.' In deze bbgt ®ate^ “
heeft men goet ftrand zonáer eenige ¿yRa.
klippen of riflfen-, die egter’ cèn, halfra.
myltje van de rivier EyfTal' zieh wéer tot
aan Hatoe met èen fmallen zoom verto4-
nen.. 11 ■ w 3* ß
Na de EyiTal ziet men nog twee ri-
vierkens, Waar van het verfte¿ .Batetoika,
een half, en ’t ander medeCay Rara
genaamt, maar;een quart myl beooften
de Eylîàl legt.
Na Batetoika volgt een hoek, een Ri vieren
kleene myl breed) die tot de rivier Nin- Nintoe-
toepa lqopt,: tiiflchcn welke en de rivier ^ Sam‘
:Samma, die een halve myl Zuid-Oofter Tampa;
lyker isy het ,ftrqnd Ninni legt. No1!; Cobbi,
een halve myl na ’t Zuid-Öoften toe legt
de rivier Tampa ¿ alwaar ’t-ïarid weer
met twee kleene hóeken¿ door ’crivierken Hahha,
Cobbi, vlak in ’t midden géfcheiden , na Mocíft.
’i: Noorden uitpûiltj pas beooften welken
laatften hoek de rivier Aflellc:-¿ich - ^
met een nieuwe inwyking’ van’t land, al
Zuid-Ooftelyker aan vertoont 5 welke
rivier Aflelle: ontrent anderhalf myl van
de rivier Tanlpa legt. ..
Van deAflele tot aan de rivier Hahha, -
heeft men twee grote mylen fcheppens
werk, en oritmöet onder weg, eeniriylt- "
je beooften de eerfte en een half myltje
be weften de laafte dezer riyieren, nog
twee rivieren, van welk de Ooftdykfte
Kamoehalat genaamt is. % .
Even na de rivier Hahha , vertoont ’t Strand
zig de rivier Moefla, een half myl van
welke zieh het ftrand van Aelope, en yan
dan dat van Hote zeer riffig , ¿n met een te.
grote bogt van de rivier van Aflelle af¿
tot aan de rivier van Hote , opdóet , dat
landwaart in, die men in zee;klaar zien
kan, met ganfche boflchen.van Caiuwa-f Cafuwa-
ris boomen bezet is, & gcen niet onluftig ris-boo-
voor’t oogj en zeer vermakelyk is inmeiu
’t. voorby zeilen te befchouwen..
Aan ’t einde van deze bogt, die van Derivier
de Aflelle’s rivier, tot aan die van Ho- ^ane^ ’
te ontrent vyf mylen wyd is , :lieeftmen dorp van
de rivier Hote, en een dorp van den dien
zelven naam, van dePapoewa’sgemene-naan^
lyk Foötgenaamt, alzo het een Cofe-
nic van die van Meflöwal is.
Het