¿4 B E S 'C H R Y V I N G E
Wérinama
y a N
En *t
dorp
Lay-
moe,
beider
man-,
ifchàpl
Félin
en tnan-
fchap.
Teleheeft
men.het dorp Tehoewa;,.dat 310
fielen, ioy weerbare mannen, enyp
Dati ’s ,. uitlevert. -
Een weinig Weftply ker legt het ver-
mogent dorp Laymoe,dat zig zeer ver-
makelyk', nevens Tehpewa , in een
moe, en boet vertoont .heirier ° , daar dm e Honei wel go c- woon is nu en dan wat te rniten.
Het 'heeft wel' 1200 ingefetenen,
.waar onder zeer veel vrou wen enkinde-
,xen zyn.j en maar 491 weerbarc mannen',
en pas 70 Dati’s.
Het dorp Folin , legt een halve myl
W eftely ker, könnende 384 zielen, 8y
weerbare mannen, en 11 Dati’s , op-
brengen. .
Twee mvlen Weftelyker doet zig het
fey, cn dorp Teleiey, (00k wel Tonifli ge-
man- naamt,) j a^n een. vermakelyk ftrand ,
p‘ medc tegen het. gebergte op. Het is 92.3
zielen, fterk , könnende 209. weerbare
mannen., pn 44. Dati ’s uitlcveren.
Sch De boflehen, . die, hier dicht aanftrand
ne Bof^" leggen,geven een zeer vermakelyk land-
fchen.en gezicht , behalven dat zy opk veel boo-
hout-* men, tot het boiiwen van huyfen ,. en
werken »vaarjujgen 9 uJt leveren, waar van daan
die van Banda 00k haar meefte yfer-
hout, en andere hputrwerken, voor de
werf, gewoon zyn te doen haalen.
Men vint pok geen hooger land pp
Ceram, dan agter deze dorperi, welkers
•Be hooge
bergen, Hempl-hooge blaeuwe bergen, N oefla-
Noeffa ’Heli,. dat is , het Berg-Eyland genaamt,
r men zeer gemakkelyk van ’t Eyland
N.enia, 16 of 17 mylen ’er af, zienkan ,
-gelyk ik die.zelf menigmaal zeer klaar
geziep, heb, Joopcnde ditgebergte meeft
Ichuins door het land al Noord-Ooft op,
en; in ’t-, Noorden ontrenf Hot© uitko-
mende-, daar het de Koog© witte Kryt-
. bergen, Mali Mala genaamt , mtmaakt.;
YJak op den Weil-hoek van deze bogt
:$«a,van.'Haja, die zieh zeven en een halve]
loeTc- myl van ’t Ooften n a ’tWeften uit-j
noe Poe-ftrekt2, heeft men het dorp Haja j dog
teh, en | eer epejn daar by komt , paflperc men,
Lehorce. gen groote myl van5 Telefey , eerft de
rieyier Way 5 daar:het_.kn^x kigiom
' de Zuyd, draejende.,, een dikken binnen-
h,oek .maakt. Een klein myltje\van deze
Riyier ontmoet men npg wät zuyde-
rlyker opxen andere, Tebpefoe Toenoe
ifocteh genaamt, en een quart myl nog
al Zuydelyker, of wel' Zuyd-Opft op,
_ het lpruitje Lehproe., 'loopende dit
. , land nog al Zuyd-Ooftelyker voor een
körte wyl,endan tot den hoek van Haja
tpe , met een kleen bogtje weer wat
Zuydelyker, aan, daar men dan twee
mylen van de riyier Way Ila, Zuyd op,
. het dorp Haja vind op een hoek, die
De niet zeer .gtpot, maar redelyk hoog.,
H*ÄVS B E ce" dat met laag water droog
frdorp.. loopt, en agt mylen van den Weft-hoek
vip VV erxnama gelegen is.
Dip . is eep fraey dorp , en hetvolk
gaeuwer en ervarener in de Maleytfche
taal-j dan andre Gerammers, zynde Mooren;
van Godsdienft, dip; gemeenlyk
wel de fchranderfte op : deze Kuft zyn.j
opje pronken^zy bqven andren met een ^P-
zeer fraeyen Mooifchen Tempel. Zy
zyn ruym 1000 zielen ,fterk , waar pn- Ver-
der 400 weerbare mannen , enj 1 z Dati^^ide
V y f en ecnhalve myl Weft ten Noor-?vlercn
dei» van den hoek Hoja, heeft men het <
dorp Tamilau.
Men pafleert, eer men zoo verre ,tlD0rp
kpmt vericheide fpruitkens, eh wel eerft Tami-
dip van TopwÄlekoe, dat van Hajapn^ouw*
trent twee mylen is, beooften welkrie-
viertje een Rif legt- Wat Weftelyker
heeft paen ’er nog twee dicht by een,
voor welke laaftp Maraoeri genaamt,
anede-een p f l e g t , dat al;verre henen
tot ontrent Ämahen loopt. . ,
Een grootc halve myl. van de rievier
Mamoerimaakt het land een kleenen Rif-t
figen inbogt, daar men 00k twe© klcene.
fpruitjcsj in ’t Wellen en in ’t Nqord-
Ooften ziet, van welken inham men in,
een myl:tot Tamilau komt.
Dit dorp legt digt aanftrand, op een
fqhppnenhQivel .die, ¿Utivolfc zeer moe-
dig maakt, ’t geen een heel andr© ge^
daante , dan de gemeene Cerampiers,
heeft, alfoo zy .kloeker van geftalte, en
doorgaans \vitter zyn , fprekendc ; het
Maleyts zeer wel, waarom zy geoordeelt
worden van de Wefterfche landen daar
na. toe gezakt ,_.en ’er, foo gebleyen tem
■zyn. -Het. zyn. medp-mep^Mohham-
medaanen. ;:v n
Zy zyn 440 zielen fterk , en leveren £n man- l
113 weerbare mannen , en do Dati ’S fchap. I
uit, ftaande onder een koning. • 1
Men ziet hier mede fchoone boflehen,
yportien van treffelyke vrugtböomen
vanallerley zoort, Tsjampedaha, Nang* 1,’Schone I
ka, Jamboes-boomen, en meer andre,5°f'
d ie fchoone lommer en aangename vrug- c ien'
ten geven 5 dog of ’er Nagelboomen
vallen.,. weet men nie.t,' immers tot nog
toe heeft men ’er daar,, iof daar ontrent
geene ontdekt. Sy icheppen onder die
van Tploeti mede in de Hongi, ofAin-
bonfehe Oorlogs-vloet.
Pas bewerten Tamilau heeft men 00k Rievic-
een Ideen Riffig baeitje, met een rivier ren Ha- I
in_’t Noorden , of Noord-Öoften Ha- ^)ehoe' I
toèhoeio genaamt, en een in’t Weilen, ^?! I die den naam van Latoe na een dorp van
dien naam draagt, die wel een myl van
Tamilau legt.. r .
Het dorp Beli plag, wel cer aan Ce- todw, I
rams Zuid-Zyde wat aan deze zyde van Bell, Ta- I
Sepa te leggen.,, ftedc zynde vier dorr I
pen, te weten, Touw (naderhand ■ on- Nochu- I
der Latoe gefmolten) Beli, Tamilau,loc,
"‘'en Obiti. I
A M B O ï N
ea Scpaj dog na cenigc gefchillen met
die van Sepa , verhuisaen Zy, na de
Noörd-kant, alwaar zy zieh , ontrent
ahderhalve dag reizens landwaard in , in
’t gebergte ter nederzetteden, rekenen-
de, behalven die van Sepa, 00k die van
Moekauloe (die, tuflehen Sepa en Be-
ft, al mede in ’t gebergte , dog nader
aan Sepa, en Obin leggen j) voorhunne
onderdaanen. -
Dit Obin legt nog een halve
fens, dieper in ’t gebergte, dan ïlefij
en wat beooften Noekauloe , vry meer
na de zyde van Sepa , dat van N oekau-
loc negen mylen legt- Zy maken te
zamen een Coracora , met die van Tamilau
, Sepa, en T oloeti uy t , fcheppen-
de die van Tamilau en Toloeti, aan de
eene, en die van Beli en Sepa , aan de
andere zyde van de Coracora.
Totoha- Het dorpken Tonro (dat van een vry
toe, door öude geheugenis is) plag tuflehen Haja
die van en Tamilau te leggen, daar het zig niet
verre van ftrand opdeed. .
I De Koning van dit dorp,quam inpu-
de tyden Totohatoe , (een van de vier
irte ~
Touw
geholfen.
¡Rivifcr
Pia.
oudlte Stamhouders der kuft Hitoe) te
hulp 3 als hy met Pezdana Moefay, den
eerlce van het gellachte Tanabhitoe Mes~
fing, Oorloogae, gelyk dat de Moor-
fche Priefter, en Ambonfche Schryver,
van de gefchiedenis der kuft Hitoe, Ri-
djali, in zy ne befchry ving düs aanhaalt.
Van Tamilau, twee groote mylen
weil aan ontmöet men het <iorp Sepa
, in een groote vlakke cn riffige bogt,
aie het land daar maakt..
Het doet zig op, zo als men de rivier
Pia yoorby is, hebbende wel eer op de
Noordkuft .van Ceram, in de bogt van
Hatoewe, niet verre van Befi, gelegen •,
dog ’t is, om gefchillen met die van Befi
na de Zuid-zyde verhuift,. d§ar het, be-
voorens Wel drie mylen in ’t gebergte
geplaatft was.
Sepa; en Dit.dorp is al redelyk magtig, zyn-j
J^n- de wel y 00 zielen fterk , waar onder
men 243 weerbaare mannen, en po
Dati’s, heeft.
Dorpen Deze zyn nog lang Heidenen geble-
onder ven, dog naderhand ten deele Mooren
gewprden3 hebben zy zieh niet ontzien
1 .auiifla verfebeide Chriftenen ,te vermoorden,
waar over zy n^ ’t gebergte gevlucht,
en tot nog to,e iftet bevreeaigt zyn. Van
dit dorp tot Befi , heeft men veel dorpen
Landwaard in , die al te zamen maar
onder eenen Koning, Laulijjd, ftaan.
Doip ^ Van Sepä Weft aan, heeft men een
Koak.en hoek, Koak genaamt, vyf mylen ’er al,
wa °: cn een dorp van dien naam, dat wel eer
daar op lag , cn nu orider Swaukö on-
dergelloken.
fdakari- Van Sepa tot het dorp Swauko (eok
Kj eh wel. Swehoko genaamt) ontmoet men
Ainahey. H. Dcel,
twee mylen verre, veel rivierkens , pas
na welke men in het laatile dorp komt,
’t geen zig nu by Makariki enAmahey ,
in een inbogt gevoegt heeft- Het plagt
den naam van Amahono te dragen , dog
Ooftelykcr, dan nu, in oude tyden tc
Op den Hpek vnh Koak, diq zig wat Sterícté.
omkromt, plag, ten tyde van den, Lánd-» Hardeni
voogd , Philip. Lucafz, dé houte fterk- wy '
te , Harderwyk , té leggen , dçg nu
heeft men ’er geen veftiñg.
Hier van, daan maakt Aèze binnenkuft Debogt
weèr een m•rxpo. ten.. ....i.n...í.í ógt ^.d1jé1 . ereMrf t JnanEJl“
twee mylen Noprden, djaar iia vier my-‘tdf.'en’i
len Weil en Suid- weil loopt, , eiidoip.
dan nog een myÌtje jna. *c Zmden draeit.
Het , word dé bogt van Elipapocteh genaamt,
na cen dorp, dat by na midaed
in die bogt legt.
Dicht agter den hoek van Koak, heeft Bogt' vati
Lm en e' enePnS SiSnS w■y' k, dli e ip as i- n dej gör lo otei 4nv®iear*elcn3 r^ bogt van Elipapoeteh komt, dp bogt
yan Amahey, genaamt, die van alle kanten
byna beiloten ,, en een goedc reède
zelf yoor een vloot fehepen is , alzoo
men ’er byna voor alle winden bevrydt
le g t . § / ; , , (
In den birinenften hoek van deze bogt
: plagt men dp drie dorpen, Amahey > Mä-
kàriki, én S waukp , tuflehen. de rivie-
ren Makariki. eh Röewatta , wel itwee
niylen landwaart jn te zieh leggen, zo
als zy zieh, ider öp zig zélvpri , én bo-
ven malkanderen vertoonden 3 dog nu
leggen zy dicht-aan ftrand b y èen , h p è -
wel idér op zig zelveh.
Het waren èertyds meeje Hèidetien, Wanp
waarom zy oris 00k vdn den Koriing
van Ternate gefchonken zyn j dpgwier- mahey
deii in ’t.jjaar 1647. oji hun verzoek Makari-
Chriftenen, dog/t zyn iupn'Cchen :1, die
zeer dom , eenvoüdig-j en heel orikün-
dig in de. Maleitfche Taal zyn, hoèweì
men w il, (dat onder, hen. 00k nog ee-
nige verborgene Mdoren zig önthoü-
den.
In oiide typen ¿yn hier m^e Na-
gelcn geweeft , hpewél weinig , alzoó
zy. eerft begonnen hàdden dié té apiari*
téri, die, nä dät zy onze ondeirdäaneh
\vierden, mede uirgeroeit zyn.
; Amahey is tfyo zielen iierk,( Pn kahfi f an'3-
ipo weerbare mannen,èri 3i Öati’s Op- m “
brengen.
, Makariki heeft.xpi,zielen, 70 weerbare
mannèn, én ip Dati ’s. .'rs3'i.v’'
Swauko lèvert 172 zielen ,. yy weerbaare
mannen, én 1 y Dati’s uyt.
Deze drie dorpen fcheppen/ té zamen
èen Coracora.
Hier vari daan tot Elipàpoeti toe, is
een zeer riffig ftrand, ’t geen een: ejuart
myl buiten den hock Koak begint V^en
aan deze zyde Way Sia ophoudV Niet?
I tegén1-'