3d B E S C H R Y V I N G E V A N
Dorpen
hierop.
Toeban
en des-
aelfs gefügten.
nyl’s Ooil en Weil meer, of drie en
'M. drie auart myl halen kan} dog ’t is net
de helft breeaer, en ilrekt zig Zuiden en
* ■ . Noorden ontrent anderhalf myl uit.
van de* Van kleen Ceram, of Hoewamohel,
naburigs Word het gegiftvyf mylen ten Weilen ,
«üandoi.'en beooilen Boero ook vyf mylen, doch
van ’teiland Kelang Nooniaan, maar twee
fchaars af te leggen.
De voorname dorpen op dit eiland
waren van ouds her deze vyf, Toeban,
Tomilehoe, Tomoewara , Tebalat en
Loehoe.
Toeban legt in het Zuiden, in een
kleene b o g t, dragende waarfchynelyk
den naam na iemant der Amboineefen ,
die in het Ryk van Toeban,op Java ge-
weeit, of wel van een Javaan ofToeba-
nees , die daar aan, of hier woonagtig
geweeil is, eii mogelyk wel van dien
Pati Toeban, die met den T ernataanfehen
koning Zeinulabeden van Java gekomen ,
daar kan aangegiert hebben. Dit dorp be-
ilaat uit twee Gehugten, of Buurten.
Heteerile Lifia-mahoe,Wiens Orangkaja,
'Lifla-beff gferaamtjin’t jaar iöip. door
den Prins of Kaytsjili Äali tot Sengadji"
of Hertog verheven, en de eerfte in rang
zedert gewee.il is.
Het tweede Gehugt Soellcloe, iswel
eer. beiliert door een Orangkaja JVelle-
boewa, dat is Kaymansklover, genaamt,
vermits hy eens een Kay man midden
door geklooft had.
Dit dorp was eerty ts volkryk,könnende
met ’t dorpje Loehoein ’t jaar 165*7. nog
wel jf o weerbare mannen opbrengcnjdog
is zedert zeer vermindert door den oor-
log. Waarom het in de later iaren niet
boven de yoo zielen,1 i!5ö~weemare maiF^
nen en 80 Dati ’s uitleveren kon.
Wat bezyden Toeban, heeft men een
fwaren berg Heli-beiar; dat is den gro-
ten berg, genaamt, waar op zig die van
• Toeban in'den oorlog verilerkten, gelyk
ook op den berg Siiiaonder Tomnc-
hoe gelegen.
Een halve myl buiten de wal, ziet
eiland. < men recht voor Toeban ’s bogt je een
nög een ander ftrand, Samabo genaamt. Het
Ook plagt wel eer op dat fmal iluk Lands ArandSa-
een kleen dorpje Sela te leggen, waar van ^«jorp611
de ingezetenen meeft uitgeftorven zyn. Sela.
Het tweede dorp van aanzien: is To- Het
milehoe. Dit legt wel een myl Weile- dorpTo
lyker, dan Toeban, by na op ’j r/ • ¡"Ar J- •<. f t .m idden emnidl,eelsl-0c> van ae /.uidzyde, en plagt zig . aan2ejj-s
weerzyden der Veiling uit te breyden. buurten.
Het is ook in twee buurten verdeelt,de
eene Tomilehoe, en de andre Foat genaamt.
Het was wel 670 zielen iterk,
leverdc iyo weerbare mannen , en p j
Dati’s uit, dog zy zyn mede door de
Amboniche oorlogen zeer gefmolten.
Zy hadden mede een fwaren vlugtberg
inhun dorp, waarop Kimelaha Madjira
in ’t jaar 16yi zyne hooftvatligheid
maakte, die aoör den wakkeren Heer
de Fläming in ’t jaar 16fz. (gelyk wy
zien zullen,):. Verovert wierd.
In dit dorp is beroemt geweeil Sen-
gadji Gowafa', een byzonder Regeer- Sengadji
zugtig man, van zekeren Orang Töe-
ha of qudlle, in dit dorp Hellecottat rc"
of lholeoca genaamt, gefproten , die
veel wonderlyke fprongen gemaakt, en
over al blyken van zyne groote ilaat-
zugt gegeven heeft, alzo hy ook een
van de voornaamile aanzetters van het
afloopen onzer Veiling, en ’t vermoor-
den van ons volk geweeil is. . -
Hy wiil koningHhamza in ’t jaar 16 3 8.
wonaerlyk te believen, en ’t eindelyk zoo
verre te brengen, dat hy hem, niet te-
genftaande zyn handen met het bloed
van eeneh Mauzen, zynen bloedverwant,
befmet waren,: egter Sengadji maakte,
verheffende ook..den regram .0ra.ngkaja
vtmrWftteho'eldns ‘ gcflagt^tÖt'^mezelve
weerdigheit, om tüiTchen deze twee
geen fcneele oogen te geven...^
Die Voril gaf aan het geilagt van Co-
ivafa ook den tytel vanXallehoewa, dog
aan hem voor zynperfoon maar, zonder
verder gevolg,aen eertitel van Sengadji,
die hy zoo verre trok, dat hy zig boven
den regten Orangkaja, eindelyk volfla-
gen opperbeilieraer maakte, trekkende
kleen ,vlak eilandje in zee leggen, het al het gezag aan zieh,
Duiven-eiland genaamt, alzo’er zig veel Hoe de Reduit hier door den Land-
. van die vogels op houden. Het is rond- voogt Demmer gelegt, nevens een On- Onzc
öm met een groot rif, uitgenomen aan
, de Noord-zyde, omzet, (war men een
fraai laag of breed ilrand, en een inham
vol Mangi-Mangi-boomen heeft.
1 Anderhalf myl Obilelyker, dan Toeban
, legt een fmalle ilrook lands, me-
de met een groot rif bezet, uitgenomen
benoorden, daar het ook een laag ilrand,
en een inham met Mangi-Mangi-boo-
. oek men heeft, aan dcszelfs einde met een
Ocwjnc.fcherpen hock, Oewane genaamt, uit-
* lopende, die recht over .Cambello legt;
dog wat meer na ’t ^loorden heeft men.
derkoopman daar op, om de Nagelcn, die vefling
daar mede overvloeaig vielen,in te wegen,
in’t jaar iö f 1. afgeloopen, en ons volk per),
vermoort is, zullen wy in ’t verhaal van
de zaaken van Amboina wydluftig zien.
Naderhantis ’er het houte Wambais, i
Wantrouw, wat meer na ’ t Noprden ge- De ve-
legt,enin ’t jaar i.df7,isde Reduit met de- Hing
zelve naam vanWantrou weder opgebout,Wan'
enmeteenFauile-bray,of onderwal om- hiergfr-
ringt 5 waar van men de aftekening hier legt,
onder N°. V. ziet.
Zy is nu met een Sergiant, die 2.0Aftekc-
zoldaten
A M B O l N A.
ningder zoldaten onde r z i g h e e f t , en daar h o o f t j i ig ,f c h y n e n d e b y la a g w a te ra àn * tg ro o t
*elve Is jV ö o r z ie n ,e n van alles n ie t min d er dan I e iland v a i l te z y n > d o g met h o o g
^rpoa B ° c r o > ’ t g e n e t o t v e rd e d ig in g dienen • 1 1 *■ • ■
’er om- k an 5 d o g dat C om p to ir b ren g t v o o r h e t
trent. Ö p p e rh o o f t z o ve e l n ie t o p j als B o e ro ,
’t Op- behalven dat het Öpperhooft van Boero
perhooft zulk een Sergeant nog onder zig heeft.
Doophaal-brag by de (leene Veib'ng,
En’tvef'dc menigte van lootien, enGabbe-Gab-
.be huizen * de Mooifche Tehapel aan
te zien isde eene, en d’andre zyde zieh vertonenin
To- de, mitsgaders de lommer van verfchei-
milehoe. ¿e zeer fraaje boomen hier en daar geplant,
geven van buiten een zeer fraai
gezicht aan den beiehouwer. Rond-
om de zelve leggen nu de dorpen Tomi-
lehöe, waar overnu een Chriiren-Orangwater
heeft men’er een kii tuflehen beiden
, daar men met een kleen vaartuig
doorvaaren kan. Öok legt ’er dicht
aan nog een ander kleen eilandje, Noes- Ä eife
lä Aila. r Beide deze Eilandjes hebben
kleene riQes. In oude tyden was hier *tDorp
ontrent ook ’t dorp , en ilrand, Ta- Tabauk
baula.
En in ’t Noorden had men toen een Dedor-
Oeli, of gefpanfehap, van vier dorpen,pen,.
Masiavoy, Noeroelilla , Haloewa, en^aiIi‘
Waflaha genaamt , ’ van, welke zedert vo^ cn
lange tyden de twee.eerile nog maar in
weezen geweeil zyn, die 480 zielen,
n p weerbare mannen, en yy Dati’s -
kaja hooft is, Toeban_ en Tomoewara, j uitmaakten.
waar over nog Sengadji ’s gebieden,1|! Het eerite is een van de Sagoe-rykile n
Maflavoy en NoerelilTi, waar by ook dorpen van dit eiland, waar op de inge- vw •
r de dorpen van d’eilanden Kelang en Bo-1 zetenen vry trots zyn, gelyk zy van o u d s berg,'. -
noaj als mede die van AiTahoedi,geplaatil| her ook op hunnen vlugt-berg Sameana,Samd!l" ;
zyn, in een ordre, dier wy na ’t belchry- j die zy in ’tjaaf i6y i. mede zeer verflerkt"*’ *
ven van Bonoa hier by zullen voegen. hadden, en ons veel volk gekoS heeft
Van voor dit dorp Tomilehoe, to t! plagten te zyn.
aan het Duiven-eiland,. is een groot Aan deeze zelve Noord-zyde des ci-'H
lands , in een kleen bogtje, plagt het-Loefö
dprpje Loehoe te leggen; dog het is
door den oorlog in manfehap aodanie
vermindert,' dat hep eindelyk. met Toe-
ban tot een dorp. geinkaltt is.
Wat . weftelylter , dan daar Loehoe Aicr
Pkgtj te leggen, is dicht by. dei iejfs Soinpah;
itrand een kleen waterken of foruitie .of,t
by den inlander Ajer Sonipah, dat is ’t ?ed"Wi''
Eed-water, genaamt, om dat zy gewoon de ’pSt-
waren hunne plegtelykfte eeden by ’tJykfad
zelve te doen. Men ziet daar gras nog <“ r<m-
loof ontrenr^Sän ’t geen zeer dor is., ttcnt'
I hoedanig zig pok al de bladeren der
boomen, daar over hangende, vertoo-
nen. Het was ook een- by^onder-vDor—
recht, maar aan een perfoon in ’t dorp
eigen, Om dit eed-w,ater uit dat riviertrif,
’t geen oorzaak ,is , dat ; de fche-
pen wel een myl van de wal , ten anker
moeten komen. Wat Weilelyker
aan , heeft men oofc, .een ileenagtigen
hbek, Siel, ofNoeroe genaamt (hoe-
wcl men meeil random Maqipa een rif
heeft) vlak voor welke in zee een iley-
le klip 5 Poeloe Sowanggi, of het To-
ver-eiland , ook wel Poeloe Sjethah, ’t
Duiivels eiland, in ’tMaleits, enbyden
__ inlander Noeffa Nitoe, dat met het
laatfte van eenende zelve betekenis is, in
' ' ’t Ämboineeifch genaamt, zieh op doet.
Het dorp . .dcrdedorpTomoewärocjoiTo-
Tomoe- moewara, ziet men in.het Weilen van
viex Ge- ’^eiiand leggen aan een zeer fraai itrand.
hugten Het was eerty ts in vier Gehugten of
verdeck, buurten verdeèlt, volgens de oudile
■kheid
laaron-
Cälaure_ Am b o n ich e re g e r in ^ -W ) jfe , S o p o lo e - je ”t e ic h e jip in , en in een b am b o e s , o f
Sengadji wa,Tapoeloewa, Renel Hocala,en Se-
cerile
buurt.
bit} oyer welke eerilc buurt een Orangkaja
piag te gebieden,diein’t jaar 1Ö38.
door den Temataanfehen koning Hhamza
, Sengadji gemaakt isj welke weerdigheit
Sengadji Cowafa, die tog wöe-
len moeiljwas ’t niet voor-zieh zelveh,
ten minften dan voor een ander, ookop
Calaure den navolger van Sengadji Oelim
Beß, dog op een onwettige wyze heeft
w;eten over te brengen.
y Dit dorp is 4 i 8 zielen ilerk, en geeft
100 weerbare mannen, en 83 Dati’s.
In ’t Noordr Weilen ontrent dien hock
legt een kleen laag eilandje , van wegen
de menigte muggen, hetMiskiten-
of Muggcn-eilant , by den inlander
ix r - _ 1 XI er- -W..
riet, ter plaatie, daar men ’er by fwee-
ren zou, te brengen.
P iewalich fwoer, wiert zichtbaar
geihaft, eh ten eerften of Melaatfch, ° r
ot vol boofe fweeren en puiften, gelyk Meynee-
zy ieiden menigmaal die ftraflFe gezien, <««'“•
en beleeft te hebben, die den leider, zo
:zy vaft Helden, om een valfchen eed .
maar waarfchynelyk. uit een quade gc-
fteltenis van zyn lichaam, was overge-
komen. ; - - - • ®
Niet verre van dit bogtje Loehoe,
legt ook een kleen eilandje, het Batatas“®“ '
eiland genaamt ¿ zynde zekeie eetbarekod.
wortels, die men kookteneet, waar
na het die naam draagt j dog de inlander;
IXT ir'Wr S 1 H S P i noemt het in ’t AmbomeefclTNoefla Loe-
Noefla Wena, en ook wel Noelß Ni- hoe, o f ’t I.ochoe ’s ¿¡land.
r ' lland,Senal mt- Het , Dit ganfch eband wiert in onde tv-Mamp,'
met *Ueen zeer laag, maar ook moeras- den mede doof den TemataanfchenZee- door S^
Held,maK»