j 6 A W B O N
gehceken al $?kortwieken, vaft ftellen-
de «¿dat zy, hun inkomften quyt zynde,
van zelf wel zouden moeteri aan de hand
|88nen.
■.jjFHes verfchynen van de Naflaufche
- r Vloot, die A. i6zz onder Jaques l'He-
remite uitgevaren, doch die in de Zuid-
zee overleden 5 en door zynen Onder-
Zeevoogdj Geen Einigen Schapenham vergangen,
en den 4 April 162, y in Amboina
raet vier fchepen verfchenen was, gaf
daar toe zeer goede gelegenheit.
Van De Heer van Speult verzocht hulp tot
Spcuit uitvoering van dit Zyn voomemen , en
nasd-^ ^ Ze Zeevoogd vond dit voorftel zoo
■boomen billyk, dat hy nevens den zelven befloot
opkleen met de ganfche magt der fchepcn, en
Cecain Coracora’s derwaards tc gaan, om den
Ult hoogmoed van dezen Kimelaha en zynen
aanhang, zoodanäg te beteugeleri,enhen
zoo te ihuiken, dat hem, cn allen zynen
Anhang, de luft vergaan zou om zieh
voortaan weder tegen de E. Maatfchapr
py aan te kanten, en de befworen con-
tra&en zoo trouwloos met voeten te tre-
den.D
it dan beiloten zynde vertrokken
beide deze Heeren met de byhebbendc
magt,' als 00k met den nieuwen gedefti-
neerden Landvoogd, den Heer Jan van
Gorcom, den ip May derwaards.
De Zeevoogd Schapenham was met de
fchepen de GrifHöen, en David, na de
buiten of de Weft-zyde van Cambello,
en Leffidi, en de Hope na de Ooft-zy-
de gaan leggen, terwyl de Heer van
Speult met ,dp macht der Coracora’s hen
aantaftte, ¿en zieh op de Coraeora van
Noeflänivel, die zeven Gnadjo’s had,
en waar op doe die van Oefimeffing, A-
r mahoeibe, en Hatoe Ichepten, bevond.
Men taftte Leliato eerft in zyn eigen
lieft op Loehoe aan, vermeide de vefting
verbrandde de dorpen van deze rebellen,
en dwong alle de ingezetenen na ’t ge-
bergte te vluchten.
Men kapte alle de nagelboomen, die
men maar begaan kon,ter neder,envee-
le wierden 00k geichild. Men deedjsulx
van Seroelau op ’t gebergte,verre boven
Laala, af tot aan den hoek van Siel toe,
en aan de andre zyde van ’t land bedierf
men alles, wat men kon tot aan Erang
toe. Hetis wel te denken , dat men meeft
alles, dat digtftby ftrandwas^ heeft können
vemielen, en aat derhalven de Inländer
daar aan zyne nagelboflchen veel grooter
.ichade, dan aan die op ’t gebergte,'ge-
leden heeft, alzoo ’er veel hoogten en
heuvels waren, die noch vol nagelen
ftonden, maar daar men niet by naderen
kon.
ä:,Die van Cambello en Leftidi, leden
wel ’t allermeeft hier by, hoewel zy die
ichade door neerftig aanplanten in weic
H E
nig jaaren merkelyk vergoedden j alzoo zy
negen of tien jaaren daar na weder over-
vloed van nagel-boomen gehad hebben.
Ondertuflchen had dit Landbedervend Haat
bedryf zulken doodelyken haat tuflchen deMrin-
de Temataanen, Hoewamoheleien, engezetc-
onsverwekt, datzy na dien tyd niet ako^jgcn
leen rioojt geen goed 00g op ons gehad jdoor
maar 00k alle bedenkelyke gelegenhe- wefe.
den gezöcht hebben, om ons van den
nagel-handel geheel en al te ontzetten,
en die tot den Koning van Macaflar (die
men zelfs daar in riep , en die hen 00k
veel hulp-troepen toezond) over.te bren-
gen.D
it,nunoch maar een fterkfmculend
vyer zynde, is eerft agt jaaren daar näop
Loehoe met alle kragt uitgebörften, hoewel
allenskens met dit jaar begonnen hier
en daar eenige vlammen door te breken.
Dit dan op Hoewamohel verricht Van
zynde, zoo zyn de beide LandvoogdenSpeult
en de Zeevoogd Schapenham den 2.1 Ju-J5eeft erf-
ni na ’t Kafteel gekeert, alwaar de Heer aaieTe£
van Speult alle de erven onder de bor- fteeluit.2'
gers, die zieh toen hier reeds bevonden,
verdeelt, en erfbrieyen daar op uitgege-
ven heeft jdoch Amboinä is thans aan ’tfva-
fteel zoodanig in zyne erven verändert,
dat men zieh na die erf-brieven zeer weinig
rechten kan , alzoo ’er zedert veel
land weg gefpoeltis, behalven dat toen
’t dorp Amantelo lag, in die plaats* daar
men nu Halong ziet, gelyk ’ertoenvoor
’t Kafteel noch wel een inaphaan-fchoot
voorland was, daar de zee ’er nu by na
tegen aanfpoelt. Ook was het dorp Verfehl
Noeffimivel toen daar nu de Winkel is, dercrven
gelyk ook Latoehalat, en Hative toen"^"*6
in de Chmeefche ftraat geplaatft waren.
Al *t welke vyf jaaren daar na zeer ver-
anderd is , gelyk wy- öp zyn plaats zien
zullen.
Ook heeft deze Landvoogd het veld, 2eker
rondom deze ftad gelegen, en met Za-veld aan
goe-boomen bezet, als ook de naafte van
valleyen, onder ’t Kafteel behoorende,^3/"
als leenen aan die van Soya, en Noefla-vd by
nivel, op die voorwaarde gegeven,.;dathcmuit-
zy die fchoon houden, de helft der vol* gegeven.
waflene Zagoe-boomen wel genieten,
doch geene der zelve, dan uit toelating
van den Landvoogd, Poekolen, of ’t mcel
uit der zelver hart haalen zouden, n .
zy beloofden het wel\ doch zy, dieluydoorp8ad_
van aard zyn, zulx Vnoit gedaan, enditbragge
tot een wild boich, hebbende laten groe- weer in-
jen, zoo heeffc de Heer Commiflaris
Padbrugge alle die leen-brieven metreden
ingetrokken, ’t land weer voor de
Compagnie genadert , en in zyn tyd een
groote verandering (gelyk wy zien zullen)
daar ontrent gemaakt.
Eindelyk is de Heer Landvoogd van yan
Speult, na de Landvoogdy overgegeven Spcults
, te
% Z A A
A ,¿27. te hebben aàn zjm ^bpvolger, met de
vertrek, Jißff^Scbäpenham ddiir 18 Juli vertrokken^
cniync en wierd zeer . plechtelyk van alle de
Ghriften Orang Kaja’s uitgeleid, op wel-
dSIn- ken tyd hy,t*zyrier gedagtenis, verfchei-*
lander, de ¿hoedbanden ? aan de Hoofd-Orang
Kaia’s goüde, en aan de mindere zilver
geichonken heeft.
Ik Zäl iny ni’et ophouden met te zeg-
gen , wat leden deze Landvoogd , of
de vorigen, in den politycquen Raad by
zich hadden, vermits wy dat by een nette;
byzondere- iyft van. hen alle.n, na dat
wy van den laatften Landvoogd gefpro-*
ken hebben, zullen vertoonen.
V Y F D E I I O O F D S T U K i
/V an Gorcom A. i6 z fi vyf de Landvoogd. Contraft tujjcben hem en Leliato, W0 -
maakt. Voltoit A ., \§ 16 bet nieuiv zJekenhuis, en bouwt drie Reduyten. Die van Hoe-
toemoeri op Baguwala gffkg/. De commiffdris yan Zeyii hier. . Dcszelfs verrichting.
Zyne bevinding van ’/ Kafteel* Geßeltenis tujfchen ons en Capitéin Hitoe, en zyn misnoegen
tegen ons, Lyß der Forten en Reduyten in Amboina. Nagelboomen aangeplant. Staat
van 3t clappus-bofch-, by ’/ Kafteel. Verandering der nagel-gewajjcben. Leden van den
jUandraad , en die der andre, yergaderiiigen. Vertrek van de.Heer Zey ft na T*emate. : Daar
tJhamza Koning wierd. De, Heer Vlak na Kelibon^ vervoerd, en door de Heer van
j^orcom verlaß. f>e Heer Coen zesefe OpperlandyoogÜ. r Stwee CommiJJdriJfen van
Batavia, en handel met Leliato,.. Stoutheit .van die van Carabello, en andre pp Hoe-
wamohel &c. Öploop op die zelve plaats. De Heer Le Febre’s komfi hier jnet Patacka,'
die een geveinsden brief van Hhamza medebragt. Vertrek van de Heer vari Gorcom,
na Batavia. De Heer Lucaszoon zesde Landvoogd A. i6zß. Des, zelfs boedanigheden.
Zyn wederlegging van den eifcb der Kimelaha’s over de grenzen, traar door de gefcbil-
len echter niet beflifcht werden. Èenige Amfronichc grooten vertrekken na Batavia. Prins
Aali uit Ternate gezonden. | Zyn Authorifatie, en zyn komß hier met Kimelaha Loehoe.
.. fyn nadtr accoord met die van Loehoe, Cambello en Leflidi, 162,8. . Zyn ver*
trek vàn ’/ .Kafteel na Hitoe en Ceram;, , Komß van de Heer van Lodeftein. En van
een vaartuig van Giri. Afval van die van Aflalpelo en Larjke. Smokkel-vaartui-
gen op Boero. Daar hen de Landvoogd gaat opzoeken. AVatr hy daar yerrigt, brengt
Larike en Aftàloelo weer onder ons. Capitein Tepil keert van Batavia. Vergeefs beleg des
Soeioehoeràns van Batavia. Halaene’s byVcpüsafwezen. Samiamoe, over zynen
hoogmoed misnoegt. Gedrag van die van Manjalo. Aardbeying in Banda en hier.
Vuile toeleg van Kaitsjili Labatta hier. Siegten ßaat yan Prins Aali, die ^»Manipa
na Böero vertrekt. Kmnelaha Loehoe zesde Siadhoudèr dei Konìngs: tìalàenes verder
gedrag. Tweede vergeeffche toeleg des Soeibehoenans voor Batavia. De Heer Coens overleden
, en door de Heer Specx, als zevende Opperlandvoogd, vervangen. Goedkeuring van
de Heer Specx, wegens ’/ verhandeltemet Prins Aali. Smokkel-vaartuigen op Cambello
¿» Leffidi. Bericht wegens Aalis gezantfehap na Macaflàr. Klagte des Landvoogdy aan
Aali, ovér de Kimelaha’s.'. Vertrek van dien Priris.' Verdre meeielykheden met .die van
Cambèlloi Den Landvoogd licht ons comptoir op Loehoe, Kimelaha Loehoe, en
Leliato, regieren ¿amen. VrouwenzoonS bedryf met zyne aanhangers j en ßraf, Ha-
laenes ßoute daad, de Landvoogd ontzegt hem zynen eifcb. Zyn dood. Ook Samiàmoe’s
bedryf, en dood. Kakiali verving Halaene als Hhoekom. De Heer LucaiToon maakt
. een nieuwe kerk. Schoon nagel-gewas dit jaar 1651. Smokkel-vaartuigen door den Landvoogd
vetoverd. Goude boedbanden aan de Orang Kaja’s vèreerd: Zyn vertrek. Di
Heer Gyfels zyn veivanger, en zevende Landvoogd hieri
Ì"~ N dit zelve jaar i6zy verving de
Heer Jan van Gorcom den Heer
van Speult 7 als vyfde LandVop^
van Amboina. Hy was in de yori-
ge tyden maar een Stuurmari.,j en
penige tyd daar na de eerfte Capitem yan
Kafteel Batavia 1619 geweeft, en
■ wierd nu als Landvoogd van Amboina
hier.geZorideri.
In ’t begin van zyne Regeeiing kreeg
deeze Heet met Kimelaha Leliato geichil
ovér de grerisfeheiding tuflchen den
Koning vari T,emate 7 en pps, pd-
geride ny wel ftout en hartnekkig dien
I I . D è e l v à n Am b o in ä .
Heer op te dringen, dat alle de Mooren
buiten alle tegenfpraak onder zyn Ko-
ning ftonden^ zoo dat het zelf tot feyte-
lykhedcn quam } eindelyk floot men ’t
jaar daar aan een ftilftand van wapenen,'
onder wederzydie belofte van by de ou-
de Limiten zieh, tot dat mpn malkanj
dren daai- over nader, by Schryyens aari
den Koning, en den Oppprlandvoogd,
verftaan zou.« te Kouden^mits dat alle
de nagelen aan de Neder|apders yoortaan
geleverd zouden werden j doch het w;a-
ren obk niel als beloftär, 'alzoo hy *dr
niets vari na quamy /t zy dat hy dit uit
H ¿ich