B E SC H R Y V I N GE v a n
fföfik' g ena amt , en by~ die naam b eft
P bek'ent; H y ;:b.eftaat u it en k ilb rotfen
en k lip p eh , die z i g aanw ed c rzyd en als een
m u u r v e itö d n en | ' z o n d e r -ä a t "men al
y c r re d a a r on tren t e en ig ftrand h e e f t ,
Bat ^ e n 'ir ik u d e r m e t reaen v r y b ek om-
m e r t r im ik t y om den iz e lv e n b y he t
m in fte quäat w ed e r te g en a k e n , t e m e e r ,
a lz o ; m eh " ‘o 6 k blinde k lip p en ontrent
d e zen hodk j en een- feilen ftro om te
w a g ten beeft.! : |
| ’tDorp ' ' Agter dezen hoek heeft men in ou-
van die de tyd.en een' dorpje' gehad , mede Si-
naam. g j j of; Siel genaamt, waar na die hoek
zyneh'ftäam draagt. Zy plagt op eenen
heuvel of/üitftekendc klip te leggen,
- zp dat het zorgelyk was, die van; Siel
daar aan ,te taften; dog dit dorp is al
vopronze tyden, of uitgeftorven , öf
verlopen 3' en'die ’er overiggebleven’zyn,.
hebben zig op Way: Poeteh ter nederr
gezet -met eenige huisgezinnen,die met-
ter tyt mede verftroit,of ten einde genial
«: zyn.
Droge Waarom h y . de ryft-hoeE genaamt
ryft-hock Word, kan' ik niet bedenken , ten zy
genaamt men’er door verftaat, dat’er niet minder
als ry ft, - maar overvloet van gladde
klippen en rotfen valt j maar dat hy droog
genaamt word, heeft zyn reden, alzo
’er ontrent dien hoek geen eene rivier
is, qm het welke nog kragtiger te be-
_ . ^ 5'^ 2 en,"de-Inländers verhalen , dat die
van'Siel in oüde tyden een könirig ge-
wegens hadhebben,' dien zy den Saguweer-ko-
rddt£p- riing noemden, oiri dat hy, by gebrek
S l o v a n water aldaar, gewoon was zieh in
1 ■ Saguweer (een drank , die uit de Saguweer
boom zypelt) te waflchen.
Naaft aan den hoek vertoont zig wel
de naam vari Way Poeteh 3 dog dat dorp
is ’er niet meer.
Moeloct, Het eerfte dorp dan benoorden Siels-
Hennira- hoek, dät men ontmoet, was Moeloet,
w a' cn -myi van den hoek aan een fraai ftrand.
Hct was niet zeer vplk-nog JSfagel-ryk,
en kori geen 200 zielen, en pas 60 of
70 weerbare mannen uitmaken.
Een weinig Noordelyker lag nog een
Jdeen dorpje Hennetawali genaamt, vlak
agter het zelve, dög op een hogen heuvel,
diep in’tgebergte, zyndevan fterk-
te even als ’t vorige dorp.
NaafthieraanwasEliHatoeaha ofkleen
Hatoeaha. Het lag twee mylen van den
hoek op een klippigen heuvel, die vry
hoog, en in vorige tyden zeer Nagel-
ryk was, die men om de hoogte des
'bergs , in de eerfte tyden, zogemakkc-
lyk , als wel andre Nagelen, niet heeft
können uitroejen. Deze drie dorpkens
ftonden eigentlyk onder Leffidi, gelyk
wy in ’t vervolg zullen zien.
„ Wy plagten, om’t fluiken der Nagelen
te belctten, hier 00k cen houte
pagger,-.en daar ineenCorporaalen twee
zoldaten te leggen 5 maar delaatfte.die
’er gelegen hebben, zyn door d’inlan-
ders ten tyde dat de Teräataanfche Stai-
h’püder Madjiräzig tegpn zynen koning
er* de E. Maatfthappy opwierp j jatns -
inerlyk yermboft, om ’t welke te wree-
ken , men hün? gelyk oök daar na geheel
Hoewamohel, zbaanig heeft üitgeroeit,
dat’er van y00 zielen , eri 170 weerbare
nia?.Ii®n ’ diip?8ö' Dati fstiitle verden, zeer
weinig overgebleven zyn. . ^
Een half myltje verder om den Noofd B*toc
heeft men een plaats, metden naam van ^oe~
Batoe Loebang bekent, zynde cen grob-
5® 50ts ? waar in de natuur, van buiten
aan te- zien j zbäls'men ’er voorbyyaart,
vericheidc gaten , als deurbn öf ftads-
pöorten,daar men diep ln ziet ,gemaakt
heeft, welke fpelonk dezen en geneö ook
wel dient, om’er een nagtje in over te
blyven, hoewel hetwat naar, en wc-
gens flangen en ander ongedierte, 00k wat
gevaarlyk is. Het land van Hoewamo- Breettc
Hel is hierj en van den hoek af tot dietbv vanHo°“
helbier.
Hatoeaha.
Hoewa
mohels
manfchap.
1 ---------«u IUL V.
Cambello toe pas" een myl breedt.
Men had hier ontrent;, nog een dorpje
Eflan genaamt, ’t geen goede aard tot pot- f ffan en
ten en teilen gafj en een half myltje verder holo ’s
om de Noord, nog ¿en ander, Aina- ingezete-
holo , dat al voor menige jaren öiidbr nen,wel
Leffidi getrokken is, wanneer het h i e r S w “
nog tuflehen beiden lag , bh” zieh die
vaii Leflidi wat Verder, daar wy het
aanftonts vinden züllen,verplaatft hadden.
Al deze dorpkens op de Weft-zyde van
deze Imalle ftrook lants , brengen wy
om ’t kleen beftek j almede niet in de
^aaic?..a^s zullende met Cambello_eerft
beginnen.
, Ontrent dit Amaholo is een riviertje . War
geweeft, Way, of Wei-Latoe, dat is Latoc
Het water des konings , genaamt, ’t welk
zeer koelen aangenaam is, niet tegen-
ftaande ’t Zant en de gront zich root vertoont.
f f et drqeg zyn naana , van dat koning
Hhamza zig vencheide malen in Bit water
gewaflchen heeft.
De ingezeterien van dit dorp plag- n «
ten fraje draadtrekkers ’of gout-imederi n^oewa
te zyn, wat zeltzäams onaer deze Volkeren.
Ook valt ’er ontrent Leftidi een
gryzc zagte fteen, die wonderlyk wel
dient, om fomuizen voor deze 'gout-
imeden te maken, en ’er de pyp van
hunnen blaasbalg in te leggen, om dat
die fteen, Ilatoefoewa genaamt,; het vuur
kan uitftaan zonder te lpringen. •
TüiTchen Ammaholo en Eflan plagt OutLes-
oud LeiEdi te l—eOgQge nJ, zo zommige wil-fidi
len} dog andre plaatzen *t Verder.
Ontrent twee kleene mylen van Ba- Cambe
toe Loebang meer om de Noord, bnbenaf-
ver van de hoek van Siel, doet zichbeek%
het
•• A M
b o I N A. 3 7
als ook het vermaart en luftig dorp Cambello,
derves- zo ais het voor de verwöeftmgvanHoe-
ün®‘ wamohel was, op.
g Wy vertoonen hef, z q als het de Heer
jRumphiuSy in .’t Jaarji<Sy4.; zelf zeer net
geteekent heeft, in het plaatje, N°.:VH.
| Dit plagt een van de vbornaamfte ,.en
vcrmakelykfte dorpen van ganfeh Hoewamohel
te zyn, ’t geen orjs oök in de
verhandeling der Amböniche zaaken,
menigmaal ftoffe geven zal, om ’er van
te fpreken.
Vermo- ^ et ls ln ’c eerft zo vermögend,, nog
gen van volkryk niet geweeft, als Leflidi, dog
dit Dorp by verloop van tyd, voomamelyk zer
Sden ^ert ^aar “e vreemdelingen , te weten,
Javaanen, Maleyere., Portugeeien ,Ter-
nataanen , Macaflären ,, Engelfen , en
meer andere Volkeren, met een grooten
ftroom quamen toevloejen j en na dat de
Kimelaha’s of Koninklyke Temataan-
iche Stadhouders, zig op Gammaföngi
ternederzetteden, is het een plaats geweeft
, die wonderlyk , en verre boven
Leffidi, gebloeit heeft.
Het legt in een flaauwe bogt, met
welke ,he;t land zig fchielyk , dog , dan
allcn^ken§ wel tot twee mylen enmeer,
boe men noordelyker, en noord-Wefte-
lyker komt, tot Ajer Mira, en de wa-
terplaats toe,(daar net op zyn wydfteis,
en wel vier mylen in de breedte haalen
kan.,) begint te verbreeden, en uyt te
zetten.
Het Het fraay ftrand , niet verre van het
ftrand Welke het in eenfchoonevalleye,aaneen
Scbekiri: kleene rivier legt , word Sebekiri genaamt.
Aan de Noord-en Zuid-zyde van dit
vermögend, en wyd längs ftrand uytge-
breid dorp , had. men het gebergte, dat
zig van ftrand af zeer fraay aan het 00g
vertoonde.
Naam, Ten Noorden lag de Kaale-berg , en
cnBou- ten Zuidcn een andere berg , o.p wiens
voorgebergte, Baycole, of de Quikftaart
■■■■ (in ’t Ambonfeh), genaamt, in ’t Jaar
1646. een fraaye dubbele fteene Vefting,
door de Landvoögt, Demmer, gemaäkt,
en Hardenberg by ons, dog Baycole van
den inlander genoemt, zieh vry luftig,
vertoondej längs ftrand daar en boven,
met een fteene borftweering, en bene-
den, pas in ’t opgaan van defen heuvel,
met een Halve maan verfterkt, zoo
‘ dat het wel een ftoot uytftaan kan! De
afteekening deezer Vefting , ziet men
onder N°. vm. van die zelve hand.
Cambello plagt onder een Kipati;, of
zer vesting.
Platte
grond
van
lo ’s Vesting.
Kipati, . * . o -.-r- --- 1—r 7 “*
Tehelia, Graaf, Tehclia genaamt, teftaan, een
vanCam-tFOtS manjd\e^dezen nieuwen Javaanfcheu,
bello. ' dog cen weinig verdraaiden titel van Ki-
jai Pati, by uitftek boven veel andere
Orangkaja’s voerde, en die wy onder de
Regeering van den Heer Demmer, een
wonderlyke rolle van oproer cn ver*
raad zullen’ zien fpeelen, die hem in ’t
begin vanaö44. zynen gryfen kop ge-
koft heeft.
Dit dorp , in drie Gehugten verdeelt,
Saboy Tehelia, Saboy •Hatela , cn Sa- Man-
boy Hennebele, genaamt, endieöhderfchap
haare byfondere hoofden ftonden-, waar van
van het derde alleen drie Orangkaja’s
had, was met ter tyd zo magtig toege^
npmen, dat het verre over de 1000, of
1200 , zielen uitmaakte, en wel 470
weerbaare 1 mannen , en ruim 1 yo
Dati’s , uitleveren kon, ’t geen door
den .toevloet der vreemdelingen , van
tyd tpt tyd zodanigtoenam ,dat’ergeen
nette bepaling van zielen meer bp viel.
Zy waaren van de party der Oelifiya’s,
en dierhalvcn groote vyanden der Oeli-
lima’s} gelyk nu ider van deze vreemdelingen
, het zyne tot het vergrooten
van den handel, en de uitftrekking van
dit dorp toebragt,' alzo vermeerderden
zy ook wonderlyk het fraaye gezicht
daar van, doordien zy verfcheide nettig-
heden, en cieraaden , die men in andere
dorpen niet vond, aan ’t zelve by-
zetteden , en ook - een mbnigte' van
vreemde, zeer aängenaame en lommer-
ryke, zo .vrugt als andere boomen^ daar
aangeplant hebben} een zaak die te meer
verwondering verdient, dat die vreemdelingen
met ziilken ftroom na Cam- Seer
bello juift geraakt; zyn , vermits het volkryk
gantfeh geen voordeelige reede hadt,van
\viens oever wat fteil, en ook ontrent Yv*m“ .
de rivier, daar zy hunne vaartuigen op- gen’
haalen moeften , al vry wat fteenagtig
was , ’t geen hen veel moeite gaf, om
ze in de rivier op te rukken.
Men wil-dat die van Cambello ookEnbe-
de allereerfte Amboineefen geweeft zvn roemd
.die de Moer-Nagelboomen van ’t ei-
land Makjan uyt Temate over , en over-
hier op Het Land van Hoewamohel brenSen
ontrent deltomft derPortugeefenin Am-
boina, gebragt hebben . , .wn waar zvMiuyt
verder op dat land ? en de overkuften Tematc.
der andere eilanden zouden voortgezet
En om te toonen , dat dit nog zo „ t;
lang niet geleden was, heeft men” b y S ;
de eerfte kömft der Nederlanders aldaar, byde
nog eenige van die’eerftgeplante boo-liom11
men weten aan te wyzen, die agter den f r,Ne-
berg Maflili ftonden , en daarzo we"deS‘e,
tierden , dat ganfeh Hoewamohel, inver_
körten tydt, volgens zeigen van den'00“ '
inlander, ennagifling, in /o a io ia a -
ren, daar mede is vervult geworden.
Dit heerlyk gewas der Nagelen alhier p,
trok ten eerften de Nederlanders, en de Woi
Engelfchen, derwaart, welke eerfte alningder
Zedert de tyd van den HeerHoutman, den onzeon- -
eedfen Landvbogt van A mboina, hier een
^ 3 planke