44 B O
iözo. neraal, der '0 oreenìgde Provincien, ende
3j^ypffnëelyke Excçllentie, "Capitein
Hitoe fende alle de' Hoof den 9 ende onder-
¿¡¡¡den San dte quartieren f it zullen hei-
jßn, en by te ft aan , ah ons eigen Natie
y tègens alle haare vyanden. Dit verband,
en vaß accoord hebbe ik Capitein Hitoe
met de Orang Kaja’s vemieud9 en weder
op - een nipüw geapprobeérd, ende ondertee-
kehl, irApfeßhtie van den Gouverneur
Frederi^’Houtman.
Waar by nog deze Ampliatie gekomenis,
“~En "ovennits hier eenige fauten begaan
zyn9 als dat die van Hitoe eenige Chriften
vrowwcn genomcn \ en haar hAoors gemaakt
en getrotewd hebben 9 en op dat zu lk e fauten
met meer .zouden gefchteden , hebben de
Gouverneurs Frederik Houtman , ende
Herliian van Speult, met de Orang Ka-
ja-sgérèfófvèérd9 dat zoo wie van nu voort-
aan eenige ÇfonÇcecL-vrouwen y zonder we-
ten van den Gouverneur , van Amboina
baajdj zal verbeuren rooo petoolen voor 7t
Kafteel9 ende zoo de Chriftenen van ’/
YL^&.tt\eehige Moorfe vrouwen van Hitoe,
of daar entrent 9 zonder confent haal-
deh y zullen in gelyke peene vervallen, ende
zòo het voor de tweede reis gefehied, zulieh
zonder genade aan den lyvegeftraft worden
.G
eßßreveh in prefentie van den Heer
Gouverneur Houtman, en den Heer Gou-
vemeur Herman van Speult, Capitein
Hitoe, *?<?» Orang Kaja Pati Toeban,
den OrangKaja Tanahitoemefling , ende
den OrangKaja Tatohatoe , den eerften
Juli A ; 16 vA
f -W ä s o n â e r t e e k è n d Frederik Houtman
¿» 'Herman van Speult.
' Hy bleef na dien tyd nog zoo lang in
Amboina, tot hy ’t jaar daar aan met den
Heer Coen na Banda, en toen verder na
de hém voorichikte Landvoogdy inTer-
nate, ging.
Hidajat’s ' Tot vérwondering van veele j'quam in
komft dit jaar- lö io de Temataanfche gewezen
Onaerkoning Kimelaha Hidajat, die, uit
het Vörftelyk huis van etomagoldi cn een
xopn yznKimelaha Bongajari was, hier
in Ambon. Hywas al lang zeer mis-
noegd geweert, over dat men hem in *t
Idezen van een Koning, daar de Kroon
Zoo groote dienften van hem genooten
had, voorby gegartn, en Modqfar9 een
zeer wulps en onbeteugeld Vórft, daar
toe gekoren had.
j-,je ' Dit häd; hem béwogen dat Ryk te ver-
Sabadyn laten, eh-,-’t-zy met beloftc van m Saba-
verving. dyn te zuHéri volgen, of wel onder eenige
andre aan hém gegevehe hope, na Amboina
te vertrekken, daar ’t alles voor
hem op zyn rechter-zyd viel, alzoo Ki-
Twlaha Sabadyn kort na zyn komft quam
N S C H E.
te fterven, en hy dus in dat zelve jaär in
zyn plaats te volgen: ' r '. :
Dit was een trots, ’ en een hoogmoe- Des
dig man , die van tyd tot tyd toonde?elßaaid,
gcenzins den vreedzamen geeft van zyn^-L0^ '
voorzaat, maar web het voomemen - te S L
hebben, om zieh,' was hem dat in Ternate
gemift, hier een oppermagtig Ko-
ning temaken, gelyk hy ook in ’t ver*
volg alle zaaken daar toe ichikte.
Hy quam hier. met een aanzienlykc
Vloot, begeleid van een grootenftoetyan
Teraataamche Edelen, hebbende den roem
onder de zynen, dat hy een dapper en
rèchtveerdig man wäs._ Ook was hy van
zulkenbuitengemeenen lengte,dat hy zyns
gelyken in Ternate, nog in Ambon, vond,
en men zey, dat hy borften als een vrouw
had, /dàt Rìdjalì in zyn- 24 Alkitfa ook
van hem getuigt, daar by voegende, dat
hy een groot yveraar voor ’t Moprfch
geloove, en een man was, die de be-
quaamheid had, om alle zaaken van ge-
ichil tuflehen ons en de Orang Kaja’s ten
eerften gemakkelyk te befliflen, waar
van h y , na zyn zeggen , in Sabadyns
leven nog verfcheide bewyzeq, gegeven
had. Dog de tyd zal ons leeren 5 dat dit
laatfte in verre na zoo breed niet was als
hy ’er van opgeeft.
In tegendeel is het waar, dat hy door
Izyn liftige Moorfche ftreeken, envleie-
ryen, cue van Ceram, Ihamahoe^'en
Noelîàlaoet,geheel enahviftvanonsafte
treklcen , verbindende de laatftpn onder-
eede, om ’t Chriften geloove te vería-“
ten, Mooriçh te werden, en yolflagen
van hem af te hangen.
Het bleef daàr niet by, maar men zag
ook van tyd tot tyd een geheel anderen
trek' in ’t wezen van de Amboineefen in
’t gemeen, en zelft ook van die generi,
die onder het Kafteel ftonden. De Heer
Landvòogd van Speult, nog erger, zoo
men hier in niet tydig voorzag, vrcezen-
de, rukte ten eerften zoo viel Coiaco-
ra’s, als hy krygen kony hyeen, hoewel
de helft van die-gene, die hy aan’t kafteel
ontboden had, niet verfcheenen:'' ■
Hy was van voomemen, om.die van
Liflabatta, een ftout en trots volk, op
de Noord-kuft: van Ceram, die van de>
Temataanen afgevallen waren-,'r weder-'
totbuh pligt te bréngeni- : c i
• Hidajafmeì ziènde ,dat hy dit gemak-
kelykft, met zieh nog onzen vriend ps
veinzen, weerlcrygen zou,beíloot dezen
togt met den Landvoogd in períoon te -
doen. Zy vcrtrokken dan beiae met een '
tamelyke magt, veroverden dit ^orMspSt eQ
bragten dat weder onder den Koningyanhyvcro-
Ternate, en namen den Kipati medç naveren
*t Kafteel,die daar cenigcn tyd geyatìgenLi^a^at*
zatj dog naderhand, op de voorípraakw'
van Capitein Hitoe 9 weer los raakte.
Van
'f íZ íH Á A I
Vrcde Van>de vréde tuflchcn de Engelfche,
inct de gn ons, den 9 Juli op Batavia aígekon-
EDgdfen.c^gt^ ¿j-ggg men met particuliere vaar-
tuigen hier bericht, waar by men
ook vernamj dat overal , daar de Holländers
comptoiren hadden,zy ’er voortaan
mede een,gelyk by gevolgdan hierook,
c . zouden hebben. ,
Ambon-In. dit jaar zyn. van hier , weer eenige
fe Pxin- hinderen der Ambonfche grootcn na B.a-
ccnw^tavia, en verder na ’t Vaderland gezon- 2m?ge- den, om aldaar de Nederduitfché taal te
aemden.1 leeren, zieh te oeffenen, en aldus be-
quaam gemaakt te werden, om, by ver-
loop van tyd, te meer genegenheid', -zoo
voor ons,.als voor onzen Godsdienft, te
krygen, en die met al hun vermögen
c voort te zetten.
h Men verkoos daar toe in Rade van po-
litie., Marcus de Roy, zoon van Manuel,
Koning van Kilang, Andrea, de \Caftro 9
zppn van den Koning van Soya, Lau-
rens de Fretis , van Hative, Laurens §)ueh
jo 9 van Halong, en Jan Sfak9 zoon van
Zekeren Jan Tak, die met een dochter
uit Hative getrouwd was. Zy vertrolt-
ken in Auguftus met den Oppei'koop-
, man, Artus; Gyfels, na ’t Vaderland, cue
Z s pí-jaar daar na weer hier bragt. 6
Coen Ih ’t jaar 162.1 verfeheen de Oppef-
Ä. 1611 landvQogd, de Heer Jan Pieterszoon Caen9
hier we- den' 14 Februari weer in Ambpioaainet
der ver- voomemen om d^wcerbamige Banda-
fctieaen. on¿er zyn macht te bréñgeri. I
Hy vond net hier mede zoo. byfter I
pluis niet i maar die van Loehoe, Hi-'
toe, en alle de Mooren, door denftoo-
kebrand , Kimelaha Hidajat, tegen den
Heer van Speult, en alie onze getrouwe
onderdanen, zeer verbitterd > doch alzoo
de gemeene zaak hem cerft in-Banda
^ riep, en hy nu geen tyd hadj om zich
door deze gefchillen te laten ophouden,
zoo belaftte hy , dát men tegen zyne te
rugge-komíl uit Banda, alie de Orangi
Kaja’s,,)Zpo der Chriftenen, als der Moo*f
ren^op.een algemeenen Landdag zameni.
roepen zou, om dan te booren, watre-
denen. van befwaamis ,ider van hen in te
brengen had, en dan verder na vermögen
alle gefchillen te efíenen.
F . _ In ’t pegin van dit jaar zyn ook de
íaenMcr Eflgelfchen, ingevolge van.het accoord
weder met. de, qnzen op Batavia by de vrede
geplaatft. gemaakt, .hier veríchenen, om voortaan
bier nu ook r^íidentie, en een Logip té
bebben.
• Men gaf hen een plaats in de Maerd-
heyka , daar- Aleffo ¿Acofta plagt te woo-
nen, en naderhand een andre in ’t Zui-
den , tuflehen ’t Fort en de Burg-ftraat,
by de Mangas-boomen, ontrent dat ltee-
nen huis , daar de Opperkooplieden laatft
plagten te woonen, of daar ’t reduitje
yan den ouden Heer Emphitts zaír. ende.
K E 'N. /- 4 |
winkel nu ftaát, tot een Logie álzoó zy A." í&ft
hier twee opperhoofden behalven welke
zy ook op Loehoé eñ Ciunbello, ha*
ren omflag, en verblyf badden»
Kort daar na. vertrok de Heer Coenf
VCTgezelfchapt van Capftpiii 'M/öff ,-na
Banda, met die- hope 9 dat die Moor
hem daar. gröote dienften doen zoude,
hoewel ik van*oordeel ben , dat hy daar
veél ondienft,gedaan, -veel Vm onze geheimen
verklikt,vja de Bandaneèfen hei-
melyk aangezet heeft, om allés, wat in
hun vermögen was, tegen onze magt
(gelyk wy onder de ftoffe van Banaa
breeder toonen) in ’t werk te Hellen.
Deze Heér, zyn zaken zeer loffélÿk in, ^ eni
Banda met de verovering van Lonthoft,
niet tegenftaande zy van deEngelfehen,die lende
op Ppelo Rhun lagen, groote onderftahd Banda»
gekregen hadden, verrigt hebbende,
quam met de Vloot, waar op ook de
Heeren . Raaden van Indien; 5 Frederik
Houtman, Wtllem JanJfoon (v.an andere
Willem van Witfen genaamd) waren,
Wèer in Amboina.
Hy bevond by zyn komft * dat de Ko- Ro<:PÈ’
ninklykc Stadhouder Daja al deMöoren,
cn veel Chriftenen, zeer fijn tegen onsdenby-
had opgezet, tot zoo verre , dat zieh de een.
meefte als de Landvoogd-van ’t vergade-
ren.der Honglfprak, zieh dat onttrokken
hadden, en niet verfchesnen wa*. v
ren» | : . . .. - | - ¡ . . .
De Heer Coen9 die met zyn Hoorrifö * p00j
Poot *rykelyk tegen ditMooriêhen door-gceft by
ilepen Temataanich hoofd aan kon , be- die van
riep tegen den 1 Juni alle de Orang Ka- Hoom
ja’s} doch die ’er niet verfchéen, Was
Hidajat met zyn Temataanich gebiöed. gelyk
By den Ed: Heer Jan Pietefszoon Coen, daar van
i Gouverneur Generad., wegens de Ed: defpreekV
Hoog Mögende Heeicn Staten Generaal,
; den Prince van Orangie, ende de Heerenpw/zul-
Bewinthebberen der Ooft-Indifche Com-£«», onti
pagnie over Nederiants India , ende deleendiSi
¡prefente Raaden in Banda, gelet zyndewc^ a
op de rebellien in Amboina dagelyx ont-tyd dit
ftaan, hebbende goedgevonden aim denvolgcnde
refpeétivën Gouverneur van Speult tebe- verhan- s
¡ laften, dat hy dè voomaamfte of princi-
pale hoofden- onzer onderdanen ende ting van
bondgenoten zoude beroepen , omme zyn Edel*;
te ondertaften van waar ’t -zelvige. zyiien .
ooripronk was nemende, als van gelyke, •
^waar uit de gefchillen rafichén onzen
; Gouverneur, ende den Stadhouder van
Temate gerezen, ontftaan zyn, op dat
; daar inné met der minne (zoo ’t doenlyk
was) zoodanige ordre mögt geftéld wer^
den, dat-diergelyke dirigëô'ln^tPiöeko-
mende geweerd, ende voorgekomen
wierden,. wellte 1 volgens dp Gouverneur
voomoemt, dé hier onderigénomineerde
onderdanen en bondgenoten heeft beroepen
als eerftelyk.
F } De