ü » A ' M I O N
Hy JbflefeöDk ’t haofd; wqof 9t Jüa-,
fted^^^bria, na Ae zee-kant verder
uicgezet, .dat naderhand yanandreLand--
wögden vervolgd ||| / /
Bcp^inir Z\ Februar! i.672. werböden haar
▼aride ' EddbedßU aan Aeborgers, hier vandaan
▼aartder v&rendc; ©p Greflic; of opjava elders,
»an tc loDpfen. voor en al een zy op Bata-
neefen. via geweeft waren. Ook hadden zy de
Vaaryier Ghineefcn om de Qoft vlak af- r
gekeurd*
Otftrcnt het verdeelen der Baröj>g4-
den; zeggen zy, dat men het beflötene
A. 1Ö67 by de Heer Superintendent
Speelman volgCn Zal. .
A. 1673 , . A. itfyj den 26 Februari belaften zy
o'der* qaauwkGurig öphet ftuiken-van pagelen
Xoeia's N paflen 5 ftonden nu cn dan de vaart op
en Boero de Xöela’s en Boero. aan de Chriften-Am-
aan de boineefen tpe j dpg verboden van' Macaf-
feeeft0** ^ flaven boven de 10 o f i i jaaren in
toege- Atnboiria te hrehgen. 'J&S |
ftaan. t Den ¿8 Februari bevelen zy* dat de
noodige ;jrefting; bouw niet zou ftil ft aan , j
dat meu tnflt^ de Odilima’s en Oeli-
fiwa’s op Geram moeft zien .nette grenzen
te maken.
- Zy belaften ook * dat OrangKaja Boe-
Jan, de jpnge TepiJ genaamd, zoo lang
onder voogdy vvifnJsj&b Täyblyvenzou,
tot .dat hy zetft tot de Regeering bequaam
was j wiflende dat men op zyn, en zyns
Zoons bedryf ondertufleheri wel ägt "
ven j en hem ook vermanen zoude daar
öp te letten, zoo hy niet wilde,dat haar
Edelheden daar in verzagen.
Den 1 1 December belafteqzy deKef-
fingfe ftmkp^ten vporbceld van-jttKiien'te_.
Hoe ifi bet jaar , ehVdör*
fei onder de Regeering van dezen Heer
de zwaarfte aardbeving, die oit ih Am*
boina geweeft is, voorgevallen zy, können
wy omftandig uit net volgende bericht
zien.
^ í - « i Verhaid van de fehrikkelyke aardderzware
W tß feving in Ambpina ü . 1671 ,
aardbe- NÍ73, en 1O74, voorgevallen.
▼ing,
Tjiflehen den -17 én 18 G&ober
1674* ^ n des jaars 1471 gedurende den uittoçht
▼oorge- jj van dé Amboniche Corcora-macht
▼allen. 5J röndoiö Ceram; overviel ’t Ëügnii Ü-
^ üaflèr, anders Hohiraoa gfen»arad,een
„ geweldige fterke aardbeving, wfear
: dopr niet aileen de Reduit Velzchy op
Hatpewana ; om verre gefmetöa;,' en
„ de fortrefte Hollandja tot Sirjforri
- . - vi „ weerloös gefhaakt ; maar zelfà *t. land
„ i en gebergte doorgaans zeer befehadigt
„ zyn-gewordén Y ftiet ’t áftrállén van di-
' ^.verfeongelpöÖyke tware'ftüöeeö der
» zclvcr , in de bpfçheurihgeû' van de
S -ß'.'. H %
aarde, pp zommige plaatzen twfeöt *
de diepte Van een calajipus-boom, Äaa
welke daar eeaige inänkende^ maar
eveq met de kruin boven uit itaken:
de ftränd yan Hatoewana|was hier
doof ruim een voety mitsgadcis »z
voor de negerye Papero vfy. meer ge-
zakt; fcn overai zeer. gcfeheuRl 5 j j
onbeqpaam tot viflbhen vodj deltdan-
ders geworden, en zyn by deze (hoc-
wel ’er fehrikkelyke aardbevingenge-
vppld wier^fcn) dbg pifegr eenige weinige
menfehen (waar af ’t getal doen-
maals; *t zy dopr .ycczuiin; ofdoorpn^
künde niet is opgenomen) bmgekomen;
Zedert. dien en tyd heeft dezcive
op Honiiiioa. wel over,een maand ge*
duurd; dat *t aaidryk f’cencmaal niet
ftil en ftond, en vöorts by pozenover
’t jaar op de zclftic uur j al§ de härde
ftoPten voptwelcp * zyn die mede öpi-
’t Eiland Orhä; de pas Baguwala, en.
;aan ’t Kaftdcl Viilörla (hocwel zoa
nard niet) geweeft.. Het. ecrfte na^tü-
■waardige heeft men aan ’t KaitGel geJ
had ; öp den 11 Juny i f i j ’$ Wfpiifls}'
ontrent zes /Wähheef'-^vSßj
fterke ftooten met öntzettinge vaijce--
nige binnen-nmuragien in ’t Kaftpel;
en ändere fteenc gebQÜweh 3 vemp?
men zyn, op welken dag *s tiiorgeps
men ongemeeniieCT fehrikkelyke opn*1
oerllagen; nevens Zwfire blixern-ftra*
len al t’fiflehde en met een fterk£fchit4
tering vernomen hc|Jt ^ waar yari 09k
diverze nienfehen geyoehee teekenen
pntfingen ; b^ehalven än^re l&imer-»
kelykheiden; wanj; ondei tufichen floeg
.denivdQ^er„,,Qpk_m_<Mnige boomen
digt beppftm^vf^reB; Tteip;
ter uit depoipp5 vari
terwyl de maats. met poriipen bezig
waren; wierp op de FJuit Wiihni^
num (beide aan ’t J^afteel ter reede
leggende) een gedaante van vyur^ dat
vari ?elfs weder oyer Soord fprongi
werpende veelc vuürftfaalen , en^p*
der andere znlkc uitj dat die ^
cn meer mylen : vef gezien' zyn $ .be--
halven deze zyn nog diyerle andeffe
teikenen mede vah tyd ‘tot tyd in de
liicht ppgemcrkt , nevens dat de wjhi
den by na dez^ganfcliefW eftef-BiPfe-
fon Zoo variabel gewaaia hebberidat
njeP naaidyksdl^at op?dp ^dinao paii
faat-wihd maken kondej -gelyk ve^e
zeevaarende tot ichade Bvjrcn ha|»-
Wi*. •• ^ -• B • ,,/Dit all« b wel zeer verfdiYikke-.
lyk , doch egter. met te yBgelykehbyT
’t genc hief agter ftaät t i xplgfen ,0gey ?
wc.cft; want de aardbp^ingen, cn pf^'t
deniardfehe ronimeliiigen j nu' en d^P 4 zedertrybprnpemdet^Pa'nog
gefioudäi hebben j Doch op deh fjß
,,F e -
| % A ; A xfe74. ' „ Jp^ruari »Í74 d® Satedlggs gvonds;
^ulTehen half acht cn apht ujirpn, by
*k maanligt; en ftil \ weder, zp^r m d.Gf eenig voorgaimde gedrtiis, is d e ? e
n ^ntfehe Landvppgdy , namehflyk de
n linden van Lcytimpr, Hftqy
h telp, Cci^s, Boero, Mapipa, Am*
- 11 blayvy , Kejang , Bonoa , HQPip5Pä3
„ Noeflalaoet, Oma, en andere omhg*
„ gende pkatzen (vQornamentlyk de twee
M e^rftgenpemde) van zoodanige Ichuddinge
» en aardbeving aangetaft^^dat:
veBe niet anders dagten, pf dengfP0“
ten dag des Heeren was pp handen.
v Dg ldokkpn in, pn aan\’t;:ív.a|^eÍ Vi-
„ ¿loria op i-ieytiippr, lujdpg yan zplfs,
en de lieden,^§ by epp tppratenftpn-
-b den, vielen tegep nialkaudprcn iia.n,en
i, omverre, zoo geweldig ging hier’t }aqd
b'äis tpet zee-íb^refl PP PÖ H^der. Vari
», d? Ghine^hc petakken, pftewppnin-
„ gpn, ploftpn f f ftuks ,; en nog een
„ grpqt hnis, die met den eerften ftpot,
„ die gewddigft was, ter peder, en
„ wieraen tot puip-hoopen, w¥ii nredp
„ 7p mpnfehen j en daar ppdpr de hd?-
„ yrouw van den JCoppman, GtyrgifäE-
b verbardus Rumphius, npvpps haar jpng-
,V fte dogtertje; en npcfi twee perzoo-
« hen uit zyn huis, met dp wpduwe van
« den Secretaris Johannes Baßing, en 4
n andere, Eurpniaanen» .pmqv^jnen, he*
» halven npg 3f aäti-hoofd1 lefepn;
»> armón elrTOneri, zwaarlyk ged^tft
' b ra a kten : w ap t h ie r was grpptpn tpe-
n lpqp van v p lk , vCrmits cíe ChinPfefen
»» m e t haar gewp°n® W a ja n g s o f H c i -
i denfehe ípeelén en vprder be?ig VT§ren
„ om hun Ñ ié iiw - ja a t Í6 vfergfly.
„ water zwnl ontrpp^de hppgte vier
i, of yyf voeten, pn divprfe diepe water-
- p putteh wierden zoo yhl, dat men met
handen ’t water fchepppn konde,
¿ en een ommezien daar na wierden zy
1 ñ weder laag- De wal beooften dp Ri-
„ vier WaytQiUP gefeheurd werdende,
fprpng ’t watpr als een fentein, daar
jj dosr web *8 a %o voeten hopg, met
ü. ppwerping vah blaanw moddpragtig
-p zand, hnedanig niet gsloofd wiprddat
I me n zpude vinden, al grppf men tpt
4, de dieppe van z a 3 vademen. Dier-
„ halven vluchtte, een ider van de wa-
„ terkant wat hooger op, daar zieh de
„ Heer Landvoogd Hurdt. met een^opt
„ gezclfchap, op dp weg na de QlSant,
„ daar het huis des Lahdvpogds nos h?
„ onthield, en wierd daar een gélpton-
„ der den blaauwen Hemel ged^m?Men
i, hoorde g^vyig een flag, afevañ ka-
» non-fchäpten, van vefre körnende,
„ meeft uit den N. en N. W'i-iste uit
„ genpegzaam af te meten was, dat ’er
b eenige bergen moeften fpringen, pf
m ftuktcndaäT Yan af vaüetí, gelyk[mpn
k t . ■ - N. „ hy )t; aarhreeken van dph dagj np
„ Jand Hitpe, inzonderheis aan de per-
„ gpn van m '0pyú genoegzaam
beopgen hpnde? Dren gchcelen
„ nagt hield de feife fehuddinge aaní-dat
» men nipt.een hajf úur ruft hadífe>d?g
» meeft gaf rt aardryk zulkp ftooten van
i» onderen op , ais of men mct grqote
» balken peg?n pnze voeten aán ftiet.
„ Men konde ook befehcidentlyk , > by
„ naauw luifteren, ’t water onder de sax-
n de hooren rammelen. W onderlyke
j» behoudeniflen, en merk-rteikenen van
11 Godes goedertierenh^id, en geftade
» bleplten hier pok onlrenp zommige :
» want ceq Chinees kind vanontrent eért
jj maand oud,is 3dagenpadeaardbeving;
» in Jt ppgraven, levende aan de horft
j» van de veifmporde moeder gevonneni
?, in *t leyen behouden, en nog ;zeyen
„ jaaren lang 4unr mjn. voorzaat:fs(a.e
i, Hcpr Isydekker) iq zyn, huisopg^vped,
» na weike tyd het geitpiveh is, Behal-
„ yen ftat op den avpqd van de aardbe-
j, ying, én ook. daar na nog, diverfe lie-
j» den onder ’t puin leggende (waar ori-
j» der ook David ÉversdyA, dje ’t-my
j> zelf verhaald heéft) lévend opgegra-
„ ven zyn, en onder anderen, een Pa-
„ poefe jonge, die,zonder letzcl zynde;
„ het Op een loopen ftelde , als pf.hy
„ , quaad gedaaah$J> en yppr- ftagen be-
„ vr^eft was j De overige fteene gpbou-
"j> wefl nevond men zoodatiig geícneurd,
„ CP pñtzet, dat de eigénaars ziehmet
jj 4er wpon ’er nifet meer in dorften ver-
jj trpuwen i gelyk dan meeft alie men*
p fehen uit haré woonhuizen vhjgteden i
„ ep nagten aan een; of onder den
n blaauwcn'HfmfeL of pnder kleenehutr
¿ ’ten, doorbragten. De MaleytfcheRerk
| raakte ook heel qntmmponeerd. Pe
jj Zuidelyke ftyl van dien was büiten,-
« waards gewekcn, en ’t fehot agtGr dé
j> predikftoel afgefprongcn , mitsgadevs
„ een halk daar boven zoo geknakt, dat
ú hy van ’t Kafteel af in de lengte met
„ diverfe feheuren geborftcn, en ais ge-
„ pletterd was ; buiten dat zommige
„ graffteden ingezakt,. ais mede dé- in-
v gangen der poorten van ’t Ker-khof,
p dopr ’t nedervalien der zelye, gcftopt
„ Waren. De predikftoél ftond óiedé
n ze.er wankelbaar, en van desz.elfs wen-
^ tel-trap afgeweken, wezendG denarm;
„ daar ’t uqrglas op di zyde van de ftoej
jj oip plagt te ftaan, recht vpor dp-leílé-
¿ naar; waar- pp de Bybei legt^ gefteld.
n Zeker Predikant getuigdt oqk $ dat
b hy , 4en zelven arm voor hem hebben-
„ 4© willen ve^ehuiven;' H zelfde niet
í, konde doen., zúlks deze Kepk Ónbe-
,) quaafe was pm ’er Afe ft in té doen,
v. horiamg ’t opk h^vonden wierd mct
v de pre&ftoel, fcynde in de groote
| zaal