9* B E S C II R V V Î N G E
het eiland Orna.
Gevaar des
Sduy-
vereôp
Oma s
ter by hoog water, alzo ’er de Zee dan
over henen loopt, niet gewaar word.
Vboral ontdekt men dît ontrent den
Qofbhoek niet yerre van het dorp Oma.
Dit dorp legt gelyk wy hier voor leiden
, van dé Zuid-Wéft-hoek van Sa-
met, niet wél een halve myl, en van
daar tot Haroeko toe wat verder ais éen
Mive myl, van waar men te Water den
hoek i, (dog niet zonder gevaar , ais het
Waeyt) omkottíen kan. Vele laten zig
öok wel over den berg, die boven 'op
vlak 3 en vol Coefcoes , (zynde lang
fny-gras) is , met een draagftoel längs
een zeer vermakelyké weg, ontrent een
uur lang dragenj dog noit Zal ik verge-
ten, in wat gevaar ik my daar op zekere
tyd bevond, van,zoikmy niet zeer haar
ig gered had, en de wint niét gekeert
Was, te ziillen verbranden.
Het waydc, terwy 1 ik gedragén wierd ,
één heldre wind , en ik had in myn
draagftoel, die rondom bekleed was ,
(om tegen de zon gedekt te wezen) niet:
Geberg- de minfte gcdagteri van qüaad ; maar ik
Was geen quartieruurs Voor de wind ge-
dragen, of wy geraakten alle in het uy-
teríte gevaar, alzo dat groot vclt agter
ons, aoorde fterke wind in een oogen-
blik tyds alomme inbrand ftond, ’t geen,
al voortgaande , zo íchielyk agter ons
toenam , dat ik , op ’t waarfchouwen
Van myn ouderling en verder volk , die
wel veertig man fterk waren , nauly ks
tyd had, om uyt myn ftoel te geraken.
De Vlam, en ftom, ofrriok van de
Vlam , ileeg hemelhoog, en deed ons
ziddéren- , ais Wy maar te rus keken,
Zo dat lopen hierbei! was. Wy zou-
den het egter met hard loopen niet
óntkomcn nebben , zo ons de Heere
niet wonderbaarlyk geholpen had 5 ten
deele door het draajen van den wínd, en
ten deele door dat ’er tuflehen beiden,
een kaale piek was , daar de vlam zoo
fchielyk met vatten kon. Wy dankten,
na dat wy zo gelukkig ontkomen waren
, Godt voor zyne groote genade 3
maar ik fchrikte nog zeer, wanneer de
Meeiter van Oma my verhaalde, dat hy
óp die zelve plaats nog eens in ’t eygeri
¿evaar, dog veel groterdan nu, geweeft
was, alzo fy het toen niet hadden können
ontloopen, en genoodzaakt waren,
' V A N
tuflehen Roehbeäsoril,
en Sautet, gcweeft-3 dogtoen woey het
zo fterk "niet, ook waren Wy veel eer
gered 5 hoewef Wy andere in het zelve
ongemak waren , alzo de wint fchielyk
toenemen kan.
Van 'Gma"gaat men Ooft aan na het Waffod
dorp Waifbe-oe ,- o f WafToe, ’t^geen^3^
een groöte halve myl van *c wdrmL water
,, een groote myl yan, ’t dorp, Oma,
en pas een agtfte van een myl van Abo-
xo legt. Pns ria dat men van ’t warm
water afgaat, heeft men wel cpn Ueerie
bogt, in welkem gelyk ook in de vorige
, zig hier en däar katskoppen op een
final riije, en ook op het itrarid Top-
pea, dät men eerft voorby moet^ op-
aöen. Wat vefder op , byna. trydden
in ft land} had men geborgte van’ t oud
Krioe, of Karihoe, Wiens inwbonders
na de Noöra-zyde by de Heer ßuflodzts
tyd al verhüift zyn’. Men heeft’ daar wel
eeri fraje rivicr, die hen daar had kon-?
neri höuden 5 dog hon vyanden Vbrdre*
ven hen 3 door tnemgvuldige qqeUagien-L
ft geen hen te eerder bewoog, bin dem
goeden raat vari dezeri Landvoogt te vol-
-gen, en zjg by ,de Vefting Hoorn ne-
der te zetten:
.Die van Karihoe, Welke Chriftenen,
gelyk ook die yari Oma, zyn, bevinden. ■
zig onder dat MoorPn‘ neft,’t geen men.
daar ontrent heeft, niet alte wel, heb-
bende met die van Haföehaha'gedurig
gefchii over de grenspalen, hoewel ft
verichil van den Godsdienft de.rechte
gront daar. van is. Zy zyn onder ftjje-
zag van een Pati.., en können'¿^3 zielen,
pi weerbare maüntfn, eii 44 Dati’s,
uitlevereri.
Een weinig voorby de rivier väü oud Ou<5
Karihoe lag wel eer oud Waifoe j*en Waffoe;
wat Ooftelyker, dog vlak in ft Zuiden
van ft eiland Oma, het rechte Wafloe,
zoo als ft zieh tegenwoördig "op een ilei-
le klip als een kleen.dorpje vertoönt,
leggende aan een riffig ftrand, onder de
lommer van fraeje Cälappus - bomen.
Het ftaat onder een Pati, en is fterk 18 i
zielen, 71 weerbare mannen , en 29
Dati’s, makende met die van Oma en
Samet eene Coracofa uit.
Van WafToe Ooft-aan gaat men na het Abora
dorp Aboro, dat een quart myl verder
om van de fwaren rook niet te verftik-| legt, in een klippig diep bogtje , eri
ken, met hunne aangezigten tegen de
gront tc gaan leegen , latende branden
Hat branden wilge. Hoewel toen ’t dörre
gras niet zo hoog, en den branddier-
halven hen zo nadeelig niet, als de rook,
Was 3 maar zy waren egta* niet weinig van
de vlam aan hunne kleedereu, en in ft aan*
gezicht, geteekent, behalven dat al hun
Ander hair weg was. In zulk een gevaar ben
lyksraÿ* nög eens> op e5n ander geSergti
daar het Wel eer m ft gebergte op den
heuvel Ama lia-plagt te leggen , zoo
legt het nu ontrent een boogfchéut van
ftrand: Het ftaat onder een Pati, de
tweede van de Ghriften Örang-kaja ’s in
rang, voerende het bevel over 384 zielen,
8f weerbare marinen, en ó i Da- Vanouds
ti’s.- In oude tyden waren deszelfs drie d.or*
Soa’s drie byzoridre dorpen Ama
van1 Amaica, en Àmatoeli genaamt.
En
de.
 M B 0 ì N A. 93
Rivieren Ooftelyker komt men by
w de rivîer Waytahoe, en ontrent een half ,
myl van Aboro, Ooft-aan, heeft inen het
ftrand Nayla, dateenparig tot aan den
: ' Ooft-hoek van ’t eiland voortlòopt,
V zonder dat men iét anders, dan nog een
rivier, een half myl van de rivier Way-
f:-- tahoe Ooft-aan leggende, ontmoet.
ÏMalioe. ^3as V00lby ^cn Ooihhoek heeft men
' : .. de rivier Wayhokaj na welke deze hoek
genaamt isf en een, quart myl beweften
den Ooft-hoek ziet men het dorp Holalioe
j dat eertyds diep in ’t Ooftelyk
gebergte lag, dog nu is het aan eeri
iehoon wit iband geplaatft, vlak in ’t
gezigte van ft eiland ! Honimoa; ( dat ’er
Ooftelyk van af legt) zieh opdoendej
de inWoondere behoorden wel eer orider
de Mooren van Hatoeaha, dog - zyri nu
Chriftenen 3 en ftaan onder een Orang-
kaja, fterk 302 zielen 3 88 weerbare
mannen,en 47 Dati’s,icheppende mede
onder Aboro.
Bixicren. Van Holalioè al Welt aan, gaat men
cen groote halve myl verder längs een
vlak ftrand over een rivier 3 en een quart
myl verder over de groote rivier Way
Lapia, die uit zeker,gebergte diep land-»
waart in ontfpringt, en zig hier in zee
óntlafts alwaar men het begin van een
groote vlaltke bogt heeft, die pas beooften
de rivier Way Lapia begint 3 en
zig ontrent een halve iriyiTerre, tot een
hoek in ft N oord-Noord-Weiten gelegen,
daar men Weder een rivier by heeft,
uitftrekt. In deze bogt, even voorby
Way Lapia, heéft men een kléené rivier,
en niet verre bewerten de zelve heeft
inen nu het [dorp Karihoe, bevoreris by I
ons befchreven , alwaar men ook zedert
ft jaar 16yy. de ftecne Vefting Hoorn
gehad heeft, dié met een Sergeant en
20 zoldaten bezet is, om de Mooren te
beteugelen, die het gefpanichap van Hatoeaha,
beftaande in die van Pelauj Kay-
lolo , Kabauw 3 en Roehemoni uitma-
ken , welke laatfte zeggen, dat haar
ftrand Oériafla’t rechte ftrand 3 en haar
land het recht land van Hatoeaha is.
Alle, die van dit gefpanichap waren3
ftaatvan plagten in oude tyden zeer verftrooit,by
ditge- huisgezinnen van 10 o fio , in ft gebergte
te woonen, fcharende in de tyden aer
Porttigeefen wel nader by cen 3 dogein-
: delyk verzamelden; zy Wat fterker by
malkandercn, maalcten met die van Re-
hocmoni een dorpken uit 3 en namen
hunrien toevlugt tot den fterken en on-
i)eh bérg winbaren berg A lacca' , die anderhalf
AJacca. myl ^ter Rehoemoni legt. Zy wierden
daar aoor de Portugeefen eerft belegerr,
en eindelyk ©verwonnen, na ft verdry-
ven van welke zy wel onder onze magt
geraakt zyn, dog hebben niet riâgelaten
ons van tyd tot tyd y eel moeite aan te
doen,daar vàn deHeerOpperlandvoogd
Karihoe. .
DeŸefting
Hoom.
i'panlchap.
vanDkmen in’t jaar 16 jy. getuigegewéeft by de
is, gelyk wy op zyn plaats zullen zien, dife Hear vati
hen wel belegen 3 dog.hiét overwonnen ^irinens
heeft. Zy gaven zieh riaderhant w é lty ‘
river 3 dbg. de Heér van jptemen vond v^ eajlf
1638 goet , hen aan koning Hhafnxa koning^
weg te fchenlcen, om met de Mooren Hhamza
geen hooftbreken meef té hebbén, al- 0VerSa^
zo ft een quaftig volk is.
De koning van Pelauw 3, diens dorj&Pelauwj
zeer dicht by dé Vefting Hoòrn legt 3 is
de eerfte bader hun, voerende iiet ge-
bied bver.'77j* zielen, waar onder. 240
weerbare mannen 3 en t i 2 Dati’s zyn. Hy ^rots
laat zig obk, tfotsheits halven , wel Ko- kòniùkje*
ning van Hatoeaha noemen 3. dat hem
die van Roehoemoni bet willen ,< Zfcg-
gende, dat zy ft. rechte Hatoeaha (gelyk
wy bevoreris zeiden) en ’t ftrand
dat dien naam, voert, in eigendom bé-
woonen.5. íeen geíchil daar geen eindé
aan is , alzo zy met haken en óogen
aan eén Iiangen 3 zy plagten eertyds
een myl landewaart in, agter het ftrand
Oeniaflâ té leggen, dog zyn hier-, ontrent.
dé Vefting Hoorn, door de Heer
Flaming by malkaridéren,' daar zy nu
n°g !tggen. :
Van Pelauw Weil aangaáride, en by Rivietbf
die rivier 3 die bp ft einde van dezé1“^
vlakké bogt ontrent een hoek Iégt, ge-
komen zynde , heéft men, byna eéri
quart myl van de Wal in ft Noord-
Noord-Weiten een r if , dat wel een
grriote quart myl breed is , en zig
Noord-Ooft henen uitftrekt.
Dus dan van dicn hoek by die ri- CayioldJ
vier byria een half myl verder Weft-
aan gaande, Ontmoet men een rivier,
dog gèen dorpen 3 maar een half uurt-*
je verder, daar’t land wac inbuigt,
en verfcheidc kieene hoékén -maakt,
komt men by Caylolo, een dorp, dat
byna vlak in ft Weiten Vàn dit eiland
in eeri. kleen bogtje legt. . j :
Het plagt wel eer een half myl verder
in ft gebergte te leggen, dog-nu legt
het ontrent een quart myl benoorden *
Cabauw, en ontrent anderhalf ffiyl Van
Haroeko.
Dit is een fchoon dorp, van ft welk.£)eoyei4
wy elders 3 met eenig oewys zeggen bly&eiea
zullen, dat hiér alleen de overblyfzels van ’t , j
van de naam Ambon (waar na dez«^^ ^ ,
Landvoogdy, én in ft byzondéi* ook’tuerai- *
eiland genaamt is) te vinden, zyn, zon- leen nog
der dat wy’er ergens jets meer af heb-^evÍQ'.
ben weten op te fchomriielen. Dit en‘
dorp is fterk 632 zielen^ onder welke
men 178 weerbare maiirsen, en 73 Dari’s
, ilaande alle onder een Orangkaja i
telt.- ri,,.-'-, '■r-:1'.-; .
.Hêt dorp Cabauw légt eeïi quart Cabaövß
myl Zuidelyker 3 zeer dich« by Roehe*
M 3 moni