¿gß M B o n :ê s g m m e
i l
de, da|;’cr mct geweld tegen dezepver-
ftrome^e;9iagt der Portugeezen ,niet te
dppn was, én over wegende, d^thyzyn
volk meer met raad, dan ontjset, dienen
Tabatiukori, gafheriallen, die n,og op Hitoe
/« raad, geblevèn waren, dien raad, dat ze yoor
indweri den tyd wyken, in ichyri én. tot.nader
ontzet hen aan de . jPbrtugezjen overgp-
ven, en met dezélvé Vreae maken zou-
den, en dat hy, die nu afgeleefd was*
oordeelde ;zyn Vaderlaiid geen grooter
dien^tp können doen, dan met zig zelf
dat gemeen lot van de minile öiet te
onttrekken, maar zig edelmoédig aan
Furtado , Ichoon hy vàn hem niet veei
goeds#\$rwagte, ovcr tegeven, om die o-
yergavé des voiks zoo veel meer fchyn’s
yan opregtigheid by te zetten, en hen
doór zyne tuilchenipraak (waayhet 'mo-
gelyk) voor de Aypedé der Poitugezen te
beWaren.
Als ook Dit zelvè ftond ook vaft by Patì Toe-
ten ^an ^en ^uden, maar eer zy dit werk-
dìctich ’ M SÜ Jp^ktenj Zond Tahaftle den Catan
hem pitein Hitoe, Tepily benpvéns zyn eigen
overge- Zoon Sibori, beimélyk na *tgei>ergte ag-
ven. t€r Mainalo weg, en gaf hen laSt, om
ftandvaftig by ’t verbond, met den Zee-
vóogd van der Hagen aangegaan , te bly-.
ven, en zyn komft af te wagten. Daar
op gaven die wakkre Patriotten zig, als
een ofFer voor hun Land aan Furtado o-
ver, en benamen, fchoon zy. anders ge-
konnen hadden , zieh Zelvp vrywillig
de vryheid, die zy, fchoon Furtado hen I ÉÉÉÈÌ huonepvergaye belooft had, ook
nooit daar na weder gpnoten hebhen. :
Dus ^bragt die Veldheer der Portu-
géeíen* die alle hoeken en Winkels der
Kult Hitoe doorkroóp, en in ¿00 körten
tyd als een blixem alles doorftraalde,
dat geheel Land weer onder de gehoor-
iäamheid der Portugeefen, zoodanig, dat
’er geen een phats meer was, die eenifen
wederftand bieden* of zieh fegen
en opwerpen dorft, dan alleen. Hitoe
Lama* of het oude Hitóè ; maar dóor
twee honderd verfch van ’t Kalleel aan-
gekomen, en over Land gezondene, Por-
tugeefen,wift hy hen zoofebenaauwen,
j dat die plaats Zig eindelyk ook over-
gaf.
, Het.geheele Land was nu met zulken
ichrik en trilling bezet, dat ider op het
rioémen Van Furtado’s naam zidderde, en
hem als den geeflèl van hun Land aan-
merkte, Hy nu, die ’er de fchrikreeds
zòo vefre in had, ¿ig echter wel, dat
hy alles met geweld niet na zyn ziri zou
krygen, en dat hem ’t voflèvel by zom-
tnige' gevallen meer dienft, dan de leeu-
wenhuid , doen zou.
Hier van nani hy éen preuve met den
Koning van Noeilànivel, én will hem ,
met die van Oerimcffing, door goede
woorden te ,overreeden, dat zy hict
^leen weer op Mamalo* en aan’tKa-
fteel quamen, maar bracht het.ook zoo
yerre, dat -die twee Vorflen zieh lieten
doopen, die van Noeflaqivelj (die anders
.den. naam van Siitapafi droeg) dien
van Tbows de $t>yfar en den Örang Kaja
van Oerimeflingidien van Steven Ttixera,
p f Ticera (na den oudpn. Portugeefchen
Landvoogd, die deae Zee- en Veld-togt
mede bywoonde) by zynen doop dnt-
langende.
. JPe Koning van Noeflanivel nogtans ,
°m te toonen met wat voor een hart hy
dat,doen zou,bezorgde,eer. het zö verre
quam , dat een van zyn Qtang Toewa
Toewa's of o u d d e n Lecatonibejß ge-
naamd, zoo heimelyk als *t mogefyk
was , zieh by Arigoena of;den jongen n.v
fty lh en Sibori, fabaliles zoon (der Hi^hingy^
toeefen afgezanten aan de NederlandereV-^ocfrani;
vervoegde, om met hen hunne bondge-vdzen<I
noten te gaan opzoekeh* en door. hunne f ” an‘ ,
pWP de vervallenfc zaaken van hun Land N e d e r -e
teherftellen. |
Ondertiillchen. hieldem zy zieh uiter-
lyk tot de Portugeelen zeer genegen, en
•jgaven, volgens hunnen aangeboren aard
van veinien,alle teekenen, die menwen-
fchen kon, om van hunne oprechte mei-
ning de Portugeefen te verzekeren, daar
ondertuüchen, die by dezelve waren,
niet nalieten de gevlugte Hitoecfenkond-
fchap van. al de aanflagen der Portugeefen,
zoo' verre. zy die ontdekken kon-
den, op de* henpelykite wyze te gevm
» g g k ; . g - -
Furtado no^ads * na zoo grootenover- Forte.
Wmning, wd ziende,dat hy * zou hy dat* J tocht
wispelturig yolk in ilaat van' onderdanig-?a(Hoe'
hcii hoLiaen, verder gaan,
vlugtten op Hoewamohel mtroe|en^ri£
moeil, vona goed gefwind Över fe fte-Pg d-
ken, en die van Hoewamohel opheton-^aar-
verwagft op den hals te komen. Hy. was
’er * als öf:hy üit de lucht quam väl-
on alreeds aan ’t branden en blaken
vaii eeöige dorpen,om andere onwülige,
door dit heet. yoprbeeld , op hun pligt en
-welvarcn te doen denken, .met hen en
hun Land onder de magt van dien o-
vgwihnaar, die alles als: de -ftroofti eener
Rievier met geweld weg fleepte^iniyds
:te Hellen, en alzoo hun zekeren onder-
gang te yoörkpmen.
D e . Ternataanfe Stedehouder, Baffi 'tGe--
Frangiy had de lucht daar yan zoo tydigdrag varf
weg, dat hy gelegenheid had, om met*#
zyn onderhoorige Temafänen zieh n a ^ '* ’
Bonöa te begeven, zonder diai ftorm a g S
fe wachten. De Pari of Grave van Lop?
hoe, die dit onweer aankomen zag, ;en
met reden gifte, dat & ook hem en de
zynen gelden zou,^Öordeelde beft, yöor
’t zelve te wyken, en een fchyn-vrede,
l : tot
Z A % ^ tbt hèhoudehis van zyn Land eh ingëïè-
teroeh aan te gaan, om *t Welk te beter
fchyn te geven, vonä hy goed aan Don
Andren Furtado de 'Mettdoja voof af eeni-
gir gefchenkeh j en 'benevens de ^elve,
©OT^opgepronkto deerne, die hy veinsde
zyn ;dochter te 'zyn- j en Bay FFamoe-
Ä»;noemde, toe te'Fehden, *t geai zul-
keh ükflag had, dat hy, in gunft äange-
riomen, zedért gcdégeuheid had , ;cÄnzy-
nê'^iôndgénoten, dé ziÎh aldàâr ver-
iehuilende HitoeÉèn , te bergen ,én daàr
• debr een onfterffëlyken naam by zyne
ir^ezetenen en vrienderi, die hem qen
Pari en eenigen behouder van Hoewa-
’ • ' ;ihbhel noemden, te bdhtdén. ^
Van hier begirf Vifich Fuftadona ’t we-
derfpannig Biamahôe, een fteike pîaats,
die de Portugéeftn zeer *ved tnödte ge-
- géven heeft, "en een van, de yocôhaamfte
DievanWas , <fié hem *t hoofil doift bièden. Idy
Ihama- vértrdk dan daar nâ toe, dm het ohdôr
hoedwin-»t geweld van zyn on1Ûacchc4yke'Wape-
8enykoi ^ *5 doen buigeifi ' mâàr dit^gibg hem
’ ¿00 Jgeweldig buiten "Zyn ^ffing, dkt zy,
na een hartnekkige tegenftand, hem
w dwongen met allc*de zyne zeer vefward
r te yvyken, enazonder iets uitgevöerd te'
■ hëbben, weer na de Hopfdvefting te
g . vmrckken. Kort na zyn wederkomft
beriep hy de Hoohlen van at'devetwdn-
he- -en î Tneuw-Verpvm^_ I^egryen dêt
Mopren, onder vooiWendmg 'v^h eèh
Land-Raad mt hth te willen niakéh 5
^ dbch hy hiefâze' allen by zich ils gyfcé-
laars, tot dat hy zieh tot zynen tocht
na Tomate vervaardîgt had. Hy had
. ‘ 60k laft v a n den Onder-Koning, omÎich
" aan hen te wreeken, wegens .dat Zy ’t
' meer met de Nëderlanders , danmethen,
p gèhouden, en met de zdve een verbond
w aangegaan hadden.
Nater- Oß zyn vertrek na de Mo’luccos ge-
nate. bood hy uc&;, dat aile de Cora Cora’s
• van de hoofdvefting, benevens eeiuge
•van de Kull Hitoe, en’t*Eilandpina,
hem zouden volgen, om alzoo te Zeeg-
haftiger, en mtt onwedeifpréekelÿke
bewyzen van hrniàë ôhdéraamgheid, in
• Tcmate te komen 5 maar, aldaàr aàhge-
kermen, ' fëheen hy* die vorige Furtado
"¿Mrâet meer, en al zyn moediÿèid verloren
te hebben , zoodamg, dat hy hier
K È P W t f getâft, "on zoo lang vaftgehôùdén, tot.
dat zy, ai dePortugcefen die.^’öt in waren,;
dood géflagen haaaen.
OndèrtuUchrn^ Âfn^
boinee&h v oïkomen öhder de ihächt der“
Portugèdén , die g zop j¿elvenr
met Imngediag zôo’bemind, als ¿y ziçh,
onder die ingezetenen döö^ hûii wàpenen,
gévreeft gemâakr haddtn, ÔhgetWy-fFelp
die inlanders aan, zieh verbpnden , cn
zieh een veiligen Weg tòt het vreèdzàain
eri OEîwankeïbaàr ’bezit Wäfl die, en ari-
•dere Landen gébaant zölideh hebbënj Diede
maar m tegéndeel maakten Zy Zlçh h y j01^1^
den infonder, door alleñey zpofteñ vâri^^gj0^
veröngdyking, Zoo gbhäat'5' dat’ iiet dipnneer haa-
luiden ïnàar aan gelegenhëid ,on ,niet aää'ten.
genègenheid , öm zieh priaéf hefcher-
ming vàri eeh anderen Vorft tehegevena
ontbroken heeft.
met zyn volk, ’t geen hem door hon-
ger*ziekte,en andere qhgemakken,ÿçel
âfflfcrf, als verfmolt j zonder iets van
Bëlang uit te rechten.
Daar de " De Ambbinefen, die als in zeegepraal
Amboi- met hem gedwongen waren op hunne
neefen Corâcora’s mede te fcheppen, zagen de
hem weer gon ^ zyn overwinningen Zoo ras niet
droTco. ondergaahjof zy zaktenallengskenswéer
na hun fondrai; maar ontrent Leffidi en
Gambello gekomen zynde, wierden zy
dnnr de Tematanen enLoehoenefenaan-
ï'k heb zelf een Amboineç» .gefpro-
kéa, diè my verhaalde , äatheF zoo verre
-gekomeri 'Was, dât zy zieh niet ont-'
Zagen de vroúwen, en döchfers der Am-
boinefen 3 als ? die maar -eeriigzihs fraái
warai, öp de volle ÏMat aan te ranâèiri,
dìe mede té voeren, en hun booze luft
daar aan te boeten. Hun önvefdragely-
ke ftöütheid was zoo gnoot, dat zÿ^
geriegen met iemandsytou w te boeleeren,
<j£ eenigé andere .mpéd^îl. te.'beàyven^
hitfL degeri, oÇ'geWeer (even als de
tris x£ Edden op de MîàabaàÆhe .krií$
maar Vôbt'âëâèuf tíeéfZén:eaen;’t welk
den înfondèi'en doof vencheidevoofbeéí-
den Tceds zulken fehrfle in ‘’f hert ge-
jaagt had*, dat de in'ah vari den huize het
hart hret had, om ’er op in te komen,
ten wäre, hy-zieh in gevaar van zyn'le-
ven wñde Hellen.
Was ’er jemand , die met een fchoo-
ne vhéh na, of Van de markt ging, om
daar eenig voordeel mede te doen, zy
namái hem die af, en gaven tot zynvol-
doening hem noch dit veróntvveerdigend
antwoord: Tida patoet Orang bitam matan
ikan jang bdik daanbefar bagini ; hanja
ikan 'käbltnjo fampei pada dia orang. Datis,
liet W ónbetámelyk.dat fwärten zulken
fchoonen en groote vijch uniden eeten ; maar *
Kablyn (oen zoort van zecr Idyne vifch,
als iprotjens) is goed genoeg voor hen.
Kregeri dan die bèròofden noch een y0or-
penning, die z y .hen verachtelyk toe- beeiden ^
fineten, en bedroeg die de helft van de
Waárde van Vgeroofde, zoo waren z y ^ '
gelukkig, en moeften wel te vrede he- •
riên gaan.
Meeftcn tyd hochtans kregen zy ’er
niets, dan een deel fcheldwooraenj voor,
en ’t befte woord, dat zy heri iri zulk
een geval gaven , was anda katsjoor9 of
pegi andjing , ’t welk, beide, het eeifte
in ’t Portugéeích, eri ’t laatfte in ’t Ma-
leitfch, iveg jou bond,. beteekent.