Wài B E S C H R Y V I N G E f t A fyne bruine , geele , en fwarte oker.
fi| plp-Èli lag wel eér öok in ’tgebergte agter
Hila j dog nu digt bcooften Hila,
fterk zynde 94 zielen, 51 weerbaremannen,
en 18 DatiV
Seiialo. Senato, hei fterkfte dorp van dit Oeli,
lag eertyds een groote myl béooften Hi-
là, en wel een myl in’ tgebergte, bo-
vcn de rivier Wakkahoeli, op een zeer
iteilen en feherpen heuvel * dog nu leggen
zy ontrent de Vefting van Hila,
iterk 116 zielen, 45* weerbare mannen,
én iS DatiV
ü Nu gaàn wy van dit tot het Oeli Ha-4
Hatoe^1 tQcnoeko over,’t geen uit de Moorfche
noekp. dorpen, Kaytetto, Nokohali, Thealaä,
Eden, en Wawani, beftaat.
Kaytet- Kaytetto, het Hooft van dit Oeli, iS
een dorp, dat eertyds een grote myl bewerten
Hila, aan den opgang van een
gebergte lag, ’t geen aan den berg Wa-
wani vaft is,op een plaats,dieniet moe-
jelyk om op te gaan, dog wel een myl
van ftrand a f was, aan welk ftrand zig
twee of drie rivieren by een ontlaften,
niet verre van Hatöe Noekoe, dat in ’t
Weilen lag, en cen hoge fwarte rotzige
hoek was, alwaär 00k tuflchen de
klovender klippeneen rivier in zee af-
ilroomt. Ontrent dit ftrand, Pafir Poe-
tch , of wit zant, genaamt, plagten in
*t laatlle van de tyden der Pörtugeefen
de meefte dorpdn van Hitoe, immers de
voomaaäVfte der’ zelve, by een te leg-
gen, waarby die van Noeffaniwel^vlug-
tende voor den vyand, zig voegden.
Rivieren Hier ontrent, daar die rivier van de
liier. röts en tuflchen de zelve in zee ftort,
lag wel eer de eerfte Hollantfche Vefting
, ’t kafteel van Verre genaamt. *
Naderh'ant hebben die van Kaytetto
Holland- on<^cr de Vefting van Hila, digt by
fche.Ve- ftrand, een weinie bewertende zelve,
fting op ' neyens hunne andre dorpen begeveri, Zy
2yn I(5^ zielen, 41 weerbare màn-1
neri, en ¿6 Dati’s, ftaande onder eenen
Orangkaja. m . Jci“
Nokohali, hét tweede dorp van dit
Oeli, lag wel eer 00k by Kaytetto in ’t gebergte,
dog watmeer na’t Qoften, en
wel een hai ve myl van ftrand, op eenen
heuvel., die moejelyk tc beklimmen wasj
dog zy leggen nu byeen. Het llaat onder
een Orangkaja, die over 80 zielen,
27 weerbare mannen, en 17 Dati’s-,
gebied.
Ifotocnoeko.
Nokohali.
.Thealaä; Thealaä, het derde dorp, wat Oo-
ftelyker dan de twee andere, en zeer _.0.
’er by , hoewel op een anderen heuvel,
bezuiden de Vefting Amfterdam, een
halve myl landwaard in , dog nevens
de vorige dorpen nu digt by Kaytetto
-gelegen, is 190 zielen llerk , ftaande
onder een Orangkaja, die over 3 3 weerbare
mannen, en, over 24 Dati ’s ’t ge-
zag heeft.
Wawani, het vierde dorp van dir
Oeli , lag eertyds bewerten KaytettoenH^1
dog hoger op een zeer fteilen berg,
een deel van den berg Wawani zynde
, die na dit dorp zyn naam draagt
wieris top ontoegankelyk, en wel twee
mylen van ’t ftrand gelegen is. Tot
den zelven ftrekt zig tnaar een naeu-
wc weg, die de Hitoeeferiindeh oorlog
van Kakiali tegen ons met veel vaftighe-
den vertterkten, en daar hy van’t jaar 1638
tot 1643 zieh onthielt, waar uit wy
hem egter metter tyd hebben weten
te verneftelen.
Het is tegenwoordig maar een kleeti
dorpje, dat met het dorp Eflen te za-
men maar 100 zielen , 28 weerbare
mannen, en ip Dati’s uitgeeft: I
Eflen lag niet verre van Wawani
Wat meer na ftrand toe, dog ’t is nu
zo goet als uitgeftorven.
Ontrent dit dorp valt fwavel-aarde ,:Sw5vet
die men’er graaft, waar van zig Ka-'aardeby
kiali 00k tot ’t maken van bus-kruit ,‘^ ns
op den berg van Kapaha, wift te bedienen
i dog ’t is zeer weinig dat men
’er vint. •
Als men hier een mans diepte delft,
is ’t als of men kokend, of borlend water
vernam , dat met een groöt gedruis
fchyrit aan te komenj 00k heeft men ’t
zelve wel ontmoet, waar om men me:-
nigmaal gevreeft heeft, dat die berg de
een of de andere tyd nog eens fpririgen
zäl. -: - rt f
In *t jaar 1674. by de groote äardbe- _
ving, is hy zeer geicheurt, en zyn on-geneya0n‘
deraardfehe fwaveikolfcen zyn ter zydefware
op twee vcrfcheide pläatfen uytgebor- aardbe4
llen , en in zee geloopen , waar doorving‘
probte ftuk-ken lands wegzonken, waar-
om het begin dezeraardbeving aan dien
berg 00k toegefchreven is.
H A gtef T healäa legt - nog een fterke De-Rots,
[rots , door Kakiali mede vertterkt, enSiPcI*
Sipel genaamt. ; Ook plagt ’er agter
Thealaä in ’t gebergte , een magtig
dorp te zyn , diens Konirig het geheel
Oeli Kaytetto wegnemen wilde 5"? dog
die van Hoenoet, toen ook een vermo-
gent dorp , van hen te hulp gcroepen Radj»
zynde, hebben het volk van dien Ko-Uiau],
ning , Radja Ulaul, verflagen , en =’t wel eer
overfchot van hen is in de fwaare aard- er‘
beving met het dorp veribnken , dat
aan de groote kuyl in ’t gebergte nog
kan gezien worden.
Het vyfde Oeli is dat van Leala , of'HerÖeli,
Ala, zo genaamt, om dat de inwoonersJ[-'eaIa•
in oude tyden die van A lang verflagen
hebben. Hier onder- behooren de dorpen
Ceyt , Hahoetoena , Lebalehoe,
Wauieläa, en Layn.
' Ceyt, dat voor defen een half myl Ceyt,
van ftrand , bavtjn de groote rivier
Hoc-*
Steene
Veiling-
Libilc-
hoe,cn
V^üfe-
laä. •
.Nootenfeofnen
hier.
Verpljat-
ïingvan,
"dit vólk.
Layn,
A M ß 0
Hocloe , op den rüg van een geborgte
lag, vertoont zig nu dicht by een wie
ftrand, op, of pas binnen den vla^ken
hoek Hoeloe, beweften een fteene vefting:,
die daar gebouft is. Hst i? een
fraay gelegen dorp, dat 185 zielen, f 3
weerbaare mannen, en 3 4 Dati’s, heeft.
De Orangkaja. yan dit dorp is hooft
Van dat Oeli , en het dpip legt aj)der-
ftalf myl beweften Hila. Tuflchen C.eyt,
en Hatoenoekoe , een myl bpyten de
V^al,is een rif,dat idereennietbekentis.
Hahoetoena , .dat eeßtyds bezuyden
Ceyt k^, pp een fteilen en hpog^nperg,
legt nu aan ftrand niet Verre van Ceyt,
piis den hpek orn , hoewel dit dprp we-
gens de ziekte der ingq?etenen , al 4ik-
wils van plaats verändert is , gelooven-
de , dat de zelve betopvert was-- Zy
feyn 2.33 zielen, 66 wperbare mannen,
pn 39 Dati’S , onder hun Orangkaja
fterk.
. Libaleftoe, eo Waufelaä, tw§e dicht
by den anderen gelegene dorpen , zagmen
wel eer op eenhpogen en fteilen berg
bezuiden Ceyt.ontrent de rivier Way^
wau, dje ’er tuflchen beiden toppt, leg>-
gen;, hoewel iy nu pas .een fälepnet-
Ichoot. van Hahoetoena , ontrent de
mond van die riyaer , o,p een hoek länd
verplaatft Z y n . Het laatfte legt een hal*-
ve myl yaji Ceyt, en het eerfte pas hidf
29.9. verte van dat dörp , zy zynte za-
men 477 zielen, 13 p weerbare mahnen,
en j i Dati ’s onder- h.un Orangkaja ’s
fterk.
; Op. dit Libatohoe; of Lebelehoe,
plagt de gro.o.te markt van, dat ganCch I
Landfehap te zyn, waar toe daar, een
zeer heauaam en vlajt .fti^ud was,. 90k
vallen hier fchoone Noöten.
■In ’tj jaat i66jy zyn zy door.ordre
van den Landvoqgt van deze plaats tegen
hün dank , idog om redenen van belang,
dieht by de Vefting , ontrent de
tivier Hoeloe anderhalfmyl beweften
Hila gelegt.
Het dorp Lay n lag wel eer landwaard
I N a . i o f
Het zesde Oeli is dat van Nau , en Het Oeli
Binau, o.nder ’t welice Nau, Binau, Hen- van Nau,
neheloe, Hennelaie, en Hennelatoea,cnBinaü*
of Hellatoea, behooreni.
Deze alle leggen by een öp een uit-DeVe-
ftpkenden hpnk, ontrent twpe mylen be-iting
weften Ce y t, 'agter de Vefting Haar- Haar“
tom, in ’t jaar 16 ff. daar gefticht, diefe^011'
wel wat groter, dan de vorige, dog e- Umx"
ven eens yan bezetting is. Zy worden
gemeenlyk Negri Liina genaamt, om v Celrh
dat die vy£ .doroen by cen leggen , en vieren,
men heeft tuflchen Hila, en Negri Li4-
taa,.elf rivieren, en daar önder verichei-
de groot e, Pas ’er beweften is de fchoö-
ne groote rivier, Wahalela, gelyk ook
nog een half myltjo van daar een kleen
fpruitje is. , Way Sia genaamt, en niet
ver van Hepneheloe gelegen* Het is
een heerlyk Geweft om te jagen.
In vorige tyden was dit Den in twee
deelen verdeelt, te weten in-Nau , en
Binau , de twee ftrandelykfte ftonden
önder een byzonder hooft, en de drie,
die meer. landewaard in lagen , ftonden
onder een anderen Orangkaja.
Nau. lag eertyds op een fteilen heu- Nattj
v.el j dog die een gcmakkelyken opgang
had , aan wiens. voet een ftefke rrviö:
was. Zy zyn nu met haar drie SöaV,
318 zielen , 91 -weerbaare mannen ,' en: n
34 Dati’s, fterk; Dit is oode een zeer
ryk Nagcl-geweft.
In 't jaar 1^02. hadden de Hito^elen
zig hier tegen de Portugeeferi verfterkti
dog wierden dbor Furtado'-in April ’er
van daan geflogen-.
Binau legt niet verre. Van daar, meer Binau i
landwaard- in, en obkhoogeri dog de - - ’
top van, dezen belig is kleender , en zo
zigtbaar-van bniten niet , als 4e vorige.
Jarricus mäakt ’er Benauw van , dat iS,
,de zoon van ,Nau , als of het Hebreeufch
-was j maar die goede man wift immers
wel , dat de Hitoeefen geen Hebreeufch
verftonden , hoe kon ’t hem dan in ge-
dagten körnen , dit zoö wonderiyk; ver-
gezogtr;- eri/zbo buiten den- haak
in, wel een.myl van Libatohoe, om dé te vertaalen, behalven dat hy dit woort
Zujd, ej); Qp een hoogen feherpen heu-
v.ely die niet wei te genaken was , alzo
de inlanders zieh métr. mtangtouwen af-
lieten. Zÿ leggen nu al mede aan ftrand,
dicht by Libalohbeontrent die zelve1
hoek, en zyn 178 zielen, yp weerbare
mannen, en jo.Datis, ftaande onder.een
Orangkaja, fterk.
Dit, is een zeer ryk Nagel-geweft,
waar by een ldeçne fteene Vefting
, zondèr naam, .met 6 ftukken, en
20 man , waar over een Sergeant ’t ge-
zag heeft, geboud is. Dit Oeli plagt
met een Coracora van 4 Griadjo’s,hoe-
zy in ’t jaar 1671. in tween yerdeeld
zyn, te fcheppen.
' II; Deel.
ook anders , dan de naam Van dit dorp
i?, dat is Benauw, in de plaats van Bi-
nauw, uytfpralc y dog wy 'vei-geven hem
dat geeme, om dat ny ons veel andere • —
dingen , die beter op beenen ftaan , aan
de hand geeft.
Dit dorp is onder zyn Orangkaja
fterk , 131 zieton , 46 weerbare mannen,
en 27 Datis, ook maken zy dfie
Soa’s uyt.: i iJ : :
Henneheloe is. de naafte berg agter de Hennef
Vefting, op de rivier na ’t Zuiden toe, heloe. ’
een halve myl van ftrand af, hebbende
een moejelyken opgang wegens zyne
hoogte. Boven is hy vlak , en vol
,vrugtboomen , zynde in Furtado’s ty-
O den