$8 B E $ C H R Y V I N G E
Die van Halan,
V A K
¿ragen, of*er te peerd over te ryden,
alzo de weg nu glad gemaakt, en geen
een rots, die die hinderen kon, daarmeer
te vinden is.
Door dien het dorp zo kort onder
dat gebergtelegt, zo heeft het nietveel
plaats , om zig in de breedte uyt te
Drei den, weshalvende huifen, diezon-
,der ordre wyd en zyd aan wederzyden,
dog meeft üa ’t opften uytg'efpreid , en
Vry ilecht van Gabba Gabba, (zynde
takken van Sagoe-boomön) gebouwd
2yn, een. flechte vertooning doen;
Hier in dit beroemd Hitoe Lama,
plagten in oude tyden , de vier oudfte
Stamhöuders van de vier Hoofd-geilag-
ten, (van welke we hier na breeder fpree-
ken) als Öppervorften van dit land Hi-
tbe, hunnen Setei, en de V ergadering des
landsy te hebben.
ßy dit dorp nu hebben zig (gelyk wy
bevorens in opzigt van ’t Oeli, van drie
dprpöa nog zeiaen) ook de twee dor-
pen Tomoe eri Hoenoet gevoegt.
Tomoe plagt*even agter Hitoe La-!
1Tbmoe.ma, op die klippige berg , zo even by
-ons beichrcven, te leggen* Waar van
men nog eenige ftukken van borftwee
-ringen * huifen , muiiren , en wat dies
meer is , ziet, van ’t welke hen voor
veftingen tegen de Portugeefen, die
ftukken en brokken gedient hebben * die
inen van zeefteen, en groote klippen
_ iiog opgezet ziet ftaan. Dit volk, dat
wel eer een eigen Orangkaja had, is nu
een deel van Hitoe Lama geworden,
onder welke wy dit dierhalven mede zullen
öpbrengenr-—
Het dorpken Hoenoet plagt in oude
tyden uyt verfcheide dorpen te beftaan,
die wel kleen, dog vier of vyf in getal,
waren. Een van de zelve, Loeloen ge-
daaron- naamt, lag na de kant van Baguala, inl
derftaan- *£ Ooften , aan des zelfs ftrand Hoehoe
en ahvaar ook haar koning , Noes-I
fa Höehoel, dat is, ’t eiland (zy willen
zeggen, de koning) der Alfoereefen,en
En des nader hand. Toemoelöe-Halat, dat is,
zelfsKo-.Ooft en Weit (mede in’t Amboineefchj
genaamt , zich zelvcn önthield. Den
laatften naam voerde hy, om dat hyge-
negen eens dp zee te vaaren en niet dür-
vende , f t zelve geftadig van ’t Oofter
-tot het Weiter Zaizoen, en dus zo lang
uytftelde , dat ’er eindelyk niets van
quam. Onder dezen Könihg, plagten
nog twee dorpkens te itaan , wat
ilieer na ’t ftrand Hoehoe gelegen, welker
naamen Iris ,. en Sahoelau , waren j
„ . dog die zyn lang vöor de tyden derPor-
dXfngn" tuSeefen | door | l Oeli Siva’s van Ha- !
ontrent long, Hoetoemoeri* Baguala, Mamalo,
diedor* en Hative, afgeloopen, en zodaanig üit-
Pen* geroeit, dat alles by ftukken en brok-
ken in de gemeldc dorpen verfmolten is.
noeti
met de
dorpen
wel eer
hebben dit Land genadert
, en niets daar af aan die van Marnalo
gegeven , die daar over zoo ver-
toornt wierden-, dat zy van Oeli Siva’s
nu Oeli Lima’s geworden zyn.
Het vierde dorpje, daar toebehooren-
de, was het rechte Hoenoet, wat teii
Oolten van de Duden, of voorigen land-
weg , in ’t gebergte gelegen. Het
quam äan ’t itrand Xoehoefema uit, (by
welke ftranden de Amboineefen hunnö
dorpen beft kennen , eninde otideliö-
deren, die zy dagelyks nog zingen, alles
gewoon zyn te melden , tön Ooften rAjcr
van welke itrand de rivier Ajer GoeroecoSbl
Goeroe, mefc een fehooa brüyfende wa-
terval, met groot geweld in zee körnt
nederitorten, en alwaar de booten der
fchepen gewoon zyn drinkwater,. dat
wecrgalqoS fchoon en helder is , gelyk
in ’t gemein ’t Amboineefch drinkwater
valt, met zeer veci gemale te haalen.
Van deze Hoenoeters leven’er nog
eenige, ja nog wel de meeite op Hitoe
Lama. Nog was een dorpje, Pari genaamt,
’t geen wel eer wat boven dö
Poka gelegen was | dog dat nu meeit
verimolten is.
Alles, dat van deze dórpen nog over-
göfchoten is , behoort nu onder Hitoe
Lama, ’t geen onderdenkoning, Rad-
ja Hitoe , en onder. eenen Orangkaja,
itaat, die in ilaat zyn om D94 zielen,
iyz weerbare mannen, en fp Dati ’s,
op te brengen. Zy fcheppen met Hiìa
eén Coracora.
Men heeft van dit Hitoe Lama tweef Twee
körte landweegen , over het gebergte,korte
van ’t Noorden na de ' Zuidzyde derLand-,
kuit Hitoe, of na den inham van Am-wegcn*
bqina, om op Höekonaloe , of op de
drie huyfen, recht tegen over’t Kafteei
Viötoria, fpoedig te können komen,eö
bericht over en weder na Hitoe Lama,
en Hila, te geven, alzo de weg te water
, buiten den hoek van Alang , en
Larike, om , wat te verre, en wel thien
mylen iehep|)ens is.
De oudfte dezer twee wegen is wel
de kortfte,die op ’t ftrant van Hoenoet
uyt komt, daar het land wel op zyn
fmalfte is , loopende na ’t Zuid-Ooften
toej maar de andre, fchoon wat langer,
fs veel,gemakkelyker, beflaandeöntrent
de lengte van drie uuren gaans ^~ en eg-
ter niet zonder reden (gelyk ook de andere)
den naam van den korten.weg dra-
gende, alzo de weg ter Zee, wel drie-
maal zo lang is.
Deze laatfte weg is hier, in ’t jaar Ver_
6f6. gemaakt. Hy is uytnement ver- fcheScn-
makelyk , hoewel eerft wat moejelyk erlei
aan wederzyde , om boven op het ge-0ker‘
bergte te komen, dat vry hoög , en al-
om door een digt bofeh van Nagel- en
andre
A M B
O I N A. 99
34 voet in’t vierkant,ten tyde vari de Heer
de Flaming ,.gelegt hebben, waar over eerl
Sergeant het gezag over zo ioldaaten,doch
onder ’t hooger gezag.van’tOpperhooft
van Hitoe, heeft. De foldaatcn onthou-
den zig op de V efting 5 doch de Sergeant
heeft daar naaft aan een by zonder woon-
huys. Hy heeft veel te doen, met uyt
den inlander de ftoeldragers by een
te doen komen, om hen met ftoelen navan ¿cn
Hoekonaloe te zenden , of om die van Sergeant
Hila derwaarts gaan, te dragen, bchal- opHi-
ven dat het beitel der brieven , over102^1111,
cn weder , hem mede veel werk geeft.
Ook is ’t wel te denken , dat hy y die
daar recht in den doortocht woont, van
ieder een veel aanftoot 1yd, om dat zyn
woonihg een Compagnies huis is}. egter
hebben de Sergeanten , die wel oppas-
fen, en hun tyd waarnemen, het daar niet
qualyk , voor a l, wanneer zv by den
inlanders wel ftaan j want de nogelen
moeten’t alles hier, bygrootenen klee-
nen, goedmaken, die zy dog, ’tgaanzo
’tw il, aan den eenen of cjen anderen y
weer uytfweeten moeten.
andre boomen zo fchoon belommert is,
dat men zig geen aangenamer,nogkoel-
der plaats zou können verbeelden, tot
dat men boven op de hoogte gekomen,
en daar eenige tyd, onder fenoone en
faooge harsrboomen (die men ’er uyt drui-
pen ziet) gedragen is,wanneer menein-
aelyk van dat hoog gebergte, weer na
het water, Ajer Maflapayt, zeer ftyl,
en vry lang, nederdaalt, om daar wat
halte te houden.
Äjer . Dit water is eigentlyk Ajer Madja-
Madja- pait genaamt, een klaar bewys^ dat zieh
hier wel eer Javaanen , van ’t beroemt
Madjapaic aldaar herkomftig ,
gelyk ons hier na nader blyken zal,
ter neergezet, bf verfterkt hebben. Van
dit water , dat een fchoone rivier is,
trekt men den berg, die even als de
vorige, die men afquam , met trappen
gemaakt is, om te vafter te ftaan, met
cen nieuwen moed weder op, aangezien
deze berg zo hoog is , dat men al zyn
feduld wel van nooden heeft, om ’er
ehouden op te komen 5 hoewel die
dragers (gemeenlyk agt aan een ftoel,
dog ik nam ’er daar wel meer , om de
zekerheid) dit op en afklimmen zoo
gewoon zyn, dat zy geen eene treede
zullen haperen, want gebeurde dat, de
buitel zou wat van te hoog, en de val
te gevaärlyk weien, waar van nogtans
geen een voorbeeld is.
Die zeer Na dat men nu boven op de twee-
verma- de hoogte der bergen gekomen is , ver-
^Jkis. yolgt men dien weg weer zeer verma-
kelyk , onder de Nagel-en andre boomen
, tot men zig weer genoodzaakt
vind te dälen, dat wel wat fteylis, maar
egter gemakkelyk gaat, alzo die men-
. fchen net lyf, zo na de fteilten, en wegen,
weten tebuigen, dat men naau-
lyks voelt , dat men gedragen word,
veel min dat men fchokt, uit oorzaak
dat hun tred eenpaarig is , lichtende de
voeten gelyk op, en die gelyk weerne-
derzettende, behalven dat zy, ter plaat-
ze daar het zeer fteil is , malkanderen
ook waarnemen. Eindelyk beneden gekomen
zynde, gaat men voorby eenige
Sagoe-boomen , daar het land wat nat
is, ’t geen egter niet lang duurt, endan
komt men op een zeer fteenagtig ftrand
ontrent het dorp Hoekonaloe , of de
drie huifen, recht tegen over ’t Kafteel
Vidtoria, uyt, daarmen eenuytnemend
fchoon gezigt, van de Stad Ambon, en
. het zierlyk van agteren rondom leg-
gend gebergte, en van de zee heeft.
De Ve- Na Hitoe Lama nu te rugge gaande,
fling Lei- valt alvorens van het zelve nog te zee-
¡den,hicr • ’ ^ 0
116<6.
Het derde dorpken , mede tot dit
Oeli Helawan,of’t Goud geipanichap,
behoorende , en Moilappal genaamt,
zullen wy aanftonds onder HiK, daar het
nu onder behoort, vinden.
Van Hitoe Lama dan verder tot het ' ,
gene, dat nog tot dit Oeli behoort, over-
gaande, komt ons Hila, dat ook wel
nieuw Hitoe genaamt word,en ’ertwee
groote mylen af legt, eerft voor. Die
was wel eer maar een fteenagtig ftrand,
daar niemand woonde. Het behoorde
onder Thealäa, en lag op een vlakken
hoek op ’t eynde van die groote vlak-
ke bogt, in welkers midden Hitoe La- <
ma legt, beweften die laatfte plaats ontrent
vyf. quart myls. TuiTehen Hitoe
Lama, en de rivier Mamoa , heeft men
de rivieren Wakkahoeli, en Way Tomo
, die beide vry breed . zyn. Hier had Riviera;
zig in oude tyden , de eerfte Gapitein ^cr*
Hitoe , met de drie voornoemde Campons
nedergeftelt > dog van de Portugeefen
te hard gedrukt, namen zy hunne
toevlucht na ’t gebergte van Kaytetto,
ontrent de rots, Hatoe Noekoe, datc-
venwel niet lang duurde, want zy wierden
door Don Andrea Furtado de Men- ‘
dofa, ook hier vandaan verftroyt, cn-
bleven zo, tot dat wy meefters van Am-
boina wierden.
Hier op dit Hila, of nieuw Hitoe, Capitritj
fçhynen my de eerfte Holländers ten an- Hitofc's
ker gekomen te zyn, gelyk zy daar na“"r^J f.
«rtlr *»/“n!rr ,r«llr Qp HatOe Npekoe ook eenis volk, ge- plaeitj. ■
(io<6. 8en > dat de Hollanders meefters van laten hebben, die egter nog tydig de
dit geweft geworden zynde, op dit Hitoe buy van Andrea Furtado'$ komft ont-
Lama, ontrent de rivier Tohokole, idfd.l weeken , na welke tyd Steven van' der
een ftecnc Vefting, Leiden genaamt, van | Hagen, met eenige fchepen voor ’t Ka-
N 2. fteel