3 J9 B E S C H R Y V I N G E v a n
en botade de Borgers ’er buy-.j deplaatfci op hun Eyknd, als Toeban,
zieh ook als btierlieden, of Marroolen, eerft van de onzcn wierden ingekogt
by de vcrmogencje, Offerten een Her- Zy vonden die naderhandzeif mfer
A rE ’r 0f ir0t&>e.<1P.>’ °.tn Sfsuweer ofmate, van waarzy eerft op Hoewamo-
A r * te tappen. Andre houden ook wel | hei, dog eygentlyk van'tEyland Mak-
WerS'f.ar ’ VCIdUU1! ? “ i1 iu m Uambo« , »1s Moemagelen
l i f e B maand-geld , als zy 'er geplant, zyn overgebragt, e n « “
cenigen te veel hebben!
Qök zyn ’er, onder de vermögende .,
die banne Koebeeften laten melken, .en
die melk de fles tegen 4 fchcllingen, of
eén -pond bocer, die hier zecr ichoon en
zeer geel-uyt dejaatuur valt, voor z guide
n yerkoopen.
Uyt deze Borgers werden ook
wy gefien hebhen) verfcheide Le den in
Öen Raad van Juftitie, en in de Verga-
dering -van de ComuiiiliriiTcn van kiee-
pe en Huwelyks - faaken, en van ßoe-
del-meefters, gekooren.
Hunne Cagiteynen zyD gesvoon om
de 2. jaarcn eens , en ook anders wel,
"py. ,gaan cn komen van Oude en
Nieuwe Làndvoogdcn, op te trekken.
Zy hebben wel verfogt na de Suyd-
Ooftcr-Eylanden, en elders, tevaaren;
dog dat is hen in 't jaar iSStf. iSMaart
afgeflagen,' en haar Edelheden oordeel-
den in*t jaar i «75. i i Auguftus , dat
men hen tot den Landbouw behoorde aan
te mocdigen.
Hier tnedc nu meinen wy ook het
voojnaamfte, dat de Vryliedcn betreft,
aangebaalt ce hebben.
Waaren,. N.u is ons pog ovcngdcAVaaren,of-
inAm- te Koopinahichappen , die in Amboina
valleny of van daar vervoerd werden,
'op re noemen. ' .
Par men hier verfcheidene fchoone
Ol'ien vind, hebben wy reeds bcvorens,
daar wy van de Siekten Ipraken, ge-
zegt.
Hier werden verfcheide fchoone Con-
feuuren yan Nooteii-Mufcaaten,Nagelen
C'Bitimbing, enz. gemaakt. Een
|>otjc van loo zulke Nooren komt a
a 3 , en een fles Nsgelpn ,(ook wel ti
«P i* Ryxd. re geddens die van hier met
een menigte kelders vol verfonden wer-
denj waar ojidor dan ook wel fleflen
met fwarte , of witte Bacaifam loopen,
die mede ontrent iz à IÇ Ryxd.. als zy
van de befte is, koften s maar de voor-
naamfte "Waaren, hier vallende, zyn de
Krnid-Nagelen; doch.daar in mag niemand,
dan de E. Compagnie, handele
» , die dat op lyfftraffeaan anderen
verbied..-
Deze Vrugt is hier niet altyd ge-
Weeft j majr in de eerftc tyden van de
E. Maatfehappve wierd zy alleen in de
Möluccos gevpnden ; van waar de Ja-
vaanen&ezclf afbaalden,en na vdrfcheiboina.
▼allende.
der niet alleen over die iandftreck, daar
zy in fo of 60 jaarcn in groote me-
ffigte toenaamen 5 maar ook van daar
j over ganfeh Amboina wierden ver-
ipreid, en voortgeplant.
Die is omtrent de komft der Portu-
geefen , of, zo andre willen, even voor
deadve, gefchied. Wie dit allcreerft
gedaan heeft, daar over is tuflehen die
van Loehoc, Cambello, Leffidi cn Way-
Poeteh gefchil, en ider van hen wil ’er 4c cer van hebben.
Daar zyn ’e r , die dezen lof cenparig Wiede
aan die van Cambello geven, en men^‘8c'CQ
wil, dat dituyt de Gefangen der Am-Jg£
boineefen Maar tc bewyien is 5 ook zou-cos eerft
den ’er by de cerfte komft der Hollan- hierge-
ders nog 243 van de eerftc door henN)
aangeplante boomen in wezen geweeft, Ce
en door hen aan die Landaard eetoond
zyn. Zy hebben die op Maflüi’s rüg
(een zeker gebergte aldaar) geplant,
cn van daar zyn zy na de andere dee-
len van Hoewamohel vervoerd. Wel
is waar, dat die van Hila dezelve van
.die van Way Poeteh bekomen, dog het
is ook waar, dat die van Way Poeteh,
en ook alle andren , die eerft van
die van Cambello gekregen hebben, al-
leen ’t voorregt van die vari Leffidi, Way
Poeteh, en Loehoe, zynde, dat zy ze,
na die van Cambello, voor alle andren
gehad hebben.
In de eerftc tyden, dat de E. Maat-
fchappy de Nagclen op Bantam, en cl-
ders , ontdekte , plagtenze haar veel
m.eer,dan nu,en tenminften iooRyxd.,
de Bahaar yan f fo ponden (hoewel alle
-Bahaaren niet even veel wegen) te koften.
Naderhand inTemate,en in Ambon,
gekomen zynde , heeft zy met die Köningen
, en met de Ambonfche Groo-
ten, zekere Contraften (gelyk wy op
zyn plaats toonen) aangegaan , waar
by zy wel uytdrukkelyk, na hen
van ’t geweld der Portugeefen verloft,
en Amooina veroverd te hebben , bc-
dongen heeft, dat de Inlanders al hun-
ne Nagelen aan gecn ander, dan aan de
E. Maatfchappy, zullen mögen leveren,,
dat zy die alle ook altyd aannemen,
en hen voor ider Ambonfe Bahaar
Nagclen , tot rro pond , <6 Ryxd.
betalen zal. ■
Wat moejelykheden nu de E. Maat-
fehappy vsui tyd tot tyd met de Amboi-
neefen
A M B O I N A .
in ’t by neefen over dit ftük der Nagelen gehad fonder, of wel over de Saaken,
heeft, en hoc zy deze en gene,Vreem-
delingen ingeroepen, genoodigt, aange-
houden, en de Nagclen aan dezelve,te-
gen Eed cn eere , vry hooger verkogt, 3e Compagnie bedrogen , en gedwon-
gen hebben , om hen door ’t memgvul-
dig uytroeien van hunne N agelboomen,
en door verfcheide Langduurige Oorlo-
gen tot reden te brengen , als mede,
om met de Köningen der Moluccos te
^ontrafteren , om in die Eylanden
alle Naeelboomen, voor een zekeren
Prys, die de E. Ma'atfchappy daar .voor
jaarlyks aan die Vorften geven zou,
uyt te roeien, en om te hakkenneb-
ben wy ten deele al in de Belchry-
ving van de .Moluccos getoond, en zul-
len dit nog verder, op zyn tyd, en
’^plaats, onder de Saaken van Amboina
aanhaalen.
Eyndelyk heeft zy het zo verre ge
bragt , dat zy volflagen Meefter van
111 L II] ,VC WWi «TW —--- —7
van, tyd tot tyd ontrent de Nagelen
voorgevallen, zullen moeten fpreken, by
welke Befchryving van de Nagelboom
wy alles, ’t geen daar toe betrekking
heeft, en dat. van ider een geweten mag
werden, omftandig zullen voorftcllen.
Dus verre dan alles zo klaar , als ons
mogelyk was van de Eylanden van Am-,
boina, in opfigt van d.e Befchryving van
die Landen , mitsgaders van hare Volkeren
cn Ingeietenen, benevens de Ze-
den der zelve , voorgcftelt hebbende,
zullen wy dit eerite Deel hier mede be-
,fluyten, en nu tot hctTweede, handelende
van de Saalten , aldaar voorgevallen,
overgaan.
Doch met een woord zullen >yy hier
byvoegen, dat, in opfigt der Landen,
door de Nederlanders in het Ooften (teProef*
veroverd, Amboina het eerite Proef-ftukvan
ituk en bewys is van hun groot ver- Neder-
)ragt voltiagen Meeiter van mmopggeCIn in Doft-Indien ^bo v7en 1 allLe a\n/dr«e - MMo & .
sieretvenin 200 verre geworden re Volkeren, en dat Ncderlands Mo-hd|i
leZzieC ObpUeCcvevrlyjVenl l *»*. ....... gD, ^ndhdd door de Dapperheid van hareOofti
S , dat zy, die over al hebbende doen
uytroejen, dezelve nu allecen maar op
de Eylanden Amboina, Oma ,Honimoa,
en NoeiTa-Laoet in wefen houd , welke
nog meer Nagelen geven, als de Wereld
van nooden heeft j !t geen daar uyt is
af te nemen, om dat de Compagnie nog
zo veel volle Pakhuyfen daar van in
voorraad , en zulken menigte nog heeft
doen verbranden. , .
Ik weet zeer w e l, dat men die ook
wel op' deze en genc andre plaatfen
vind, daar ze de E. Compagnie al mede
heeft doen uy troejen, welke plaatien
r e V o l K e r c i i , c n x - i - — n c i u i n
gendheid door de Dapperheid van hare Ooft-Ia.
Landaard hier tot zo hoogen top van*cn-
eere opgeveifeld is, dat alles, wat men
van de Heldcpdaadcn, ofyandeOntdek-
kingen der Oudcn in ’t Ooften,wel eer
zo hoog opgegeven heeft, in ’t aller-
minfte by de heldhaftige bediyven van
deze moedige Nafäaten der Aloude Ba-
taviers niet kan nog mag vergeleekcn
werden. Ja alle de Landen, wel eer
by de beroemde Feniciers, en Cartha-
gers , (hoewel anderfints zeer groote
Zeehelden) ’t zy in hun eygen Lugt-
ftreek, ’t zy elders, daar buyten, befeten,
mögen ^y de wyä-uytgeiirekte Land
lit geen anderen te doen wecten,diedc voogdy van Amboina alleen met verge-
P Somnaenie daar by zouden tragten | leken werden ■, hoevreL er (gelyk ons
-ebenadeekn maar ik weet ook zeer! het vervolg van dit Werk leeren zal)
wel dat tuen van veel plaatfen , als of nog vry grooter Verovenngen van zo
.l aar Nagel. en vi• etle..n. , EfpiärtesSemkt , zonder vpp\ Andre tvd tyd op
snderfcheid ,te maken , of het rechte,
dan of het wilde Nagelen zyn. Wy
zullen on s jegenwoordig daar met breeder
alzo dit dog doen ter
UUg V l J glWW » ------Q----
veel andre Landen van tyd tot op
gevolgd zyn.
Wy- fluyTen derhalve dit Deel met
dit kort Versie op Amboina gepaft j ’t
der inlaten , aizo wy ait »w uuui geen hie:r 5, a--ld--u-s van z-ieh zelve fpreeplitfe
daar wy, o f over de Nagelboom Ikende, ingevoerd werd.
Roemd Banda op ’t gmufih mm Foeli, en van Nootenj
Macaffar op zyn Ryft, met Java, en al zoo J erk
Ceylon op zyn Cancel ; myn Nagelen, en Kerk,
Mm Water, uyt mat vliet bet hier of daar gegoten
i J * J ! . . 1 l i . lfin. 11. . f 1*U1tOI
E Y N D E.