G A G E L . G A G O U . G ARG: G A L A X IA .
G A G E L . (Byvoegz.') Miller telt drie
foorten van Gagel; te weten , de Gale frutex
edoratus feptentrionalium , dit is die gene,
waar van' wy melding gemaakt hebben. De
twee andere foorten van Gagel zyn uitland-
fche Planten , die uit Amerika oorfpronke-
lyk , en veel voortrefielyker als de Europi-
fche zyn;de eene is de Gale carolinienfis bac-
cata, frucïu racemofo, fejfeli monopyreno, De
andere is de Gale carolinienjis bumtlior, foliis
latióribus & magis ferratis : de Engelfchen
kweken haar menigvuldig aan , ’ t z y van
zaad, ’ t zy van knoppen. Deze beide foorten
van Gagel, groeijen by hen in ftruiken,
ter hoogtè van v y f voeten , en zyn altoos
groen ; hunne bladeren in de hand verplet
zynde, verfpreiden een liefiyken reuk, even
gelyk die van den Myrthus. Een van deze
Poorten van Gagels, heeft in hetjaar 1729,
in-den Tuin van een L ie fheb b e r , te Londen
vruchten voortgebracht; en beide bloei-
jen gewonelyk. De Amerikanen bereiden
éen wafch van de beziën, waar van zy kaars-
fen maken die volmaaktlyk branden en een
aangename geur van zich geven. Zie het gene
w y op het artikel W aschboom gezocht
hebben.
G A G O U . Dit is een groote Boom van
Guajana , die de Inwoonders als een foort
van Cederbiom befchouwen : zie dit woord.
Zyn hout gelykt in kleur: naar den vuur-
fteen: het is moeijelyk om te klieven , en
men bedient ’er zich van om kanoes te za-
men te ftellen,
G A R G A M A D O U . De Indianen
willen dat deze boom een verfchiliént foort
van den Smeerboom o f van dpn Ouarouchi is.
Zie deze beide woorden : op Cayenne verward
men hen met elkanderen.
G A L A X I A . Deze haam geven eenige
Natuuronderzoekers, aan den Galaclit o f
Melkfleerr. zie deze woorden. De Starrekun-
digen hebben zich langen tyd van het-Woord
Galaxia bedient, om die lange, witte, en
lichtende band te beteekenen, die een groot
gedeelte van den Hemel beilaat, en die men
ligtelyk ontdekt wanneervde lucht des nachts
helder en ftil is , vooral wanneer de Maan
G A L B A N . G A L IG A . G A L L E N .
niet fcb yn t, dit is het gene wy thans de
Melkwecb noemen: zie dit woord.
G A L B A N . ( Byvoegz.) Deze Harft-
gom bekoomt men uit Syriën , Perziën en
eenige andere Oofterfche Landfchappen ,
men brengt ’er zomtyds dertig o f veertig
kwintalen van o v e r , tot gebruik der Europeanen.
Ondanks de flank die de Galbanum ver-
fpreid, zoo wierd deze Harft-gem echter in
het zamenftel van het reukwerk gebruikt ’ t
geen op den gouden reuk Altaar gebrand
wierd. Exod. XXXI. verf. 34. Deze reuk
zou aan onze Vrouwen niet mishagen , die
met opftygingen gekwelt zyn , noch aan onze
Hypocondrieke Mannen : mogelyk zou
het niet moeyelyk zyn om dezelve overeen-
komftige oorzaken te vinden, die hem voor-
maals aangenaam o f zelfs noodzakelyk aan
de Joden , om zynen invloed , maakten ;
maar deze overweging zou ons te verre doen
uitwyden. D it is een aanmerking van den
Ridder de ffoncourt.
G A L I G A . ( Byvoegz. ) De zuivere olie
van de bloemen der Galiga , die men in de
Ooft-Indiën bereid, i s , alzoo zeldzaam als
koftbaar. De Heer Tronchin ontving in het
Jaar 174 9 , van den Gouverneur Generaal
van Neerlandfch Indiën , ’er een gering gedeelte
van , maar van een zoo uitmuntende
hoedanigheit, dat een eenige droppel genoeg
is om twee ponden T h e e , een by 'uitnement-
heit aangename geur te geven.
.. G A L L E N , o r G A L N O T E N . De
Galnoten der Eikenboomen , welke zamen-
trekkende zyn,verfchillen in grootte, kleur,
gewicht, gedaante en oppervlak , ’ t geen iu
eenige glad,, en in andere ruuw is. Wanneer
men de Galnoten opent wanneer zy noch
verfch z yn , zoo vind men in hun middelpunt
een o f meer popjes, die in zoo veel verfchil-
'lende celletjes geplaatfl zyn. Wanneer de
Galnoten oud zyn , zoo zyn zy ieder met
een rond gaatje doorboort, ’ t geen de Worm
in een Vlieg verandert zynde, gemaakt heeft
om zich een uitgang te verfchaffen , en weg
te vliegen. W y bekomen de Galnoten van
Aleppo. Men fchat de zwarte en zware
hoger als de witte en lig tè; zy geven aan het
ombindzel van den Vitriool een violette en
zwarte kleur. Men fchat hen koortsbreken-
de en zamentrekkende , en- nuttig om de te
veel verftopte deelen te verfterken de Galnoten
zyn de grondüag van den Inkt, enz;
G A L N O T E N .t a n het M A N -
D E R K R U ID . De Heer de Reaumur
heeft opgemerkt dat daar de Galnoten van
andere Planten op de bladeren voortkomen ,
die van het Manderkruid op de bloemen
voortgebracht worden ; en tot overmaat van
zonderlingheit, dooreen Weegluis, die het
eenige Infect van haare klaffe is , dat in dit
foort van wapfchapen knobbels gevormt en
voortgebracht word. Dit Infeét bevind Zich
by zyne geboorte in de geele bloem van het
Manderkruid , en zuigt haar met zyn fnuit
uit. De uitgezogen bloem groeit zeer wel
zonder zich te konnen openen , om dat de
lip die zich uit de kelk ontwinden moeit,
die door de andere bloembladen gevormt
word , ’er in befloten blyft om dat zy te
groot geworden i s , en het kleine popje van
de Weegluis bewaart ’er haare woning gefloten
in. Zie M anderk rui d en W eeglui
s.
G A L S T E E N . Dit is een fteenachti-
ge zamenilremming die men in de galblaas
van verfcheide Dieren vind : hy word door
de verdikking van de Gal gevormt waar van
hy de kleur en fmaak behoud. Hy is meer
o f min groot en rondachtig r-die van den Os
pp eenPorphyrfteen gewreven zynde, geeft
een zeer fchoone geele kleur : men gebruikt
hem zeldzaam in o lie-verf, maar menigvul-'
diger.toc waterverf.
G A R N E E L . ( Byvoegz. ) Men vind
in de Garonne een groote meenigte Garnëe-
len welke graauw zyn wanneer zy uit het
water komen , en weder wit worden wanneer
men ze kookt; men zecht , dat die gene
die men nader by de Zee vangt, roodachtiger
worden , mogélyk zyn deze van het
zelfde foor t,' en dat deze verfcheidenheit in
de verandering der kleur , alleen door het
verfchil van de hoofditof, en den aart van
het voedzel veroorzaakt word , waar mede
zy zich voeden.
G A R S T . CByvoegz..) Men fchryft van
Berlin dat een Garft-korl, die men in de
Lente van het Jaar 1763, in welgemefle aarde
in een Tuin geplant had , eerft een bofch
Groente uitfchoot , die uit verfcheide halmen
te zamengeftelt was, de aankweker (de
Heer Kretzcbmen ) fcheide deze van deti
voornaamften fteel a f om hen in de naburige
grond te verplanten: ieder van deze dus verplante
halmen, vormde, even als de eerfte
een bofch kruiden ; zy wierden op dezelve
wyze afgefcheiden , en de Planten die men
’ er van bekwam , vormden op hun beurt
weder nieuwe'loten , door middel van de
verplanting; indiervoegen, dat alle deze lo ten
zich dus beurtelings , gedurende de uit-
geftrektheit van zeftien o f achtien maanden
vermenigtvuldigthebbende, een eënige Garft-
korl , meer dan vyftien duizend airen had
voortgebracht.
G A S . Deze naam geeft men aan meer
o f min zichtbare uitwaaflemingen , die in de
diepe onderaardfche holen voortgebracht
worden, gelyk in de Galleryen dpr Mynen:
.zomtyds komen zy uit zekere holen , grotten,
o f barften der aarde v o o r t : éenigp zyn
van een fterke en verflikkende reuk vergezelt.
De gewaande geeft van de minerale
wateren, is een foort van Gas, Pan Hel-
mont geeft dezen naam mede aan de onzichtbare
en onbedwingbare dampen, die zich uit
de zoete lichamen opheft, wanneer .zy gisten
, uit de brandende Kolen , brandende
Zwavel , enz. Thans geeft men üiedé de
naam van Gas, aan alle foorten van onzichtbare
dampen, welke inftaat zyn om de veerkracht
der lucht te vernietigen, die de ademhaling
der Dieren beletten , en zomtyds indiervoegen
dat zy verflikken , . die de vlammen
uitblufïchen , die zich behalven dit,
doen kennen , door een meer o f min Hinkende
reu k , en die zomtyds de o ogen in
diervoegen prikkelen dat ’ er tranen uitvloei-
jen ; alle de dampen die uit de zelfffiandig-
heden van het Ryk der Dieren en Planten
opftygen, welke men verbrand; die der verrottende
lichamen en riolen, zyn mede noch
foorten van Gas. Zie bet artikel U i t -
ffAASSEMISC.
G A Z E L L E . ( Byvoegz. en verbet. )
Bladz. 343. 2de kol. reg. 28. In het algemeen
hebben deze Diferen zwarte, groote en
zeer levendige oogen , en die zelfs te gelyk
zoö zachtaardig z yn , dat ’er de Oofterlin-
gen een fpreekwoord van gemaakt hebben,