T O P A A S . T O R . T O R T E 380 L D : T O T O C K E . T O U K A N .
gedurende deze tocht, die meer dan hondert
dagen duurde, een verbazende menigte van
Tonynen ontmoete , die het zelve geduu-
rende zeven en veertig dagen vergezelden:
zy verdweenen alle op het oogenblik dat het
den Oceaan verliet om de Straat van Gibraltar
, in te zeilen.
Men vangt mede een groote menigte T o nynen
op de Kuilen van Basques en Sabour,
die onder de Admiraliteit van Baijonne be-
höoreu ; de vifchvangil begint in het midden
van de maand A p r il, en duurt tot in het
begin van Oëlober; zy word door lynen verricht
die een zeilent vaartuig geiladig voort-
fléep t; de angels zyn met een ftuk oud lyn-
waat, o f met een zakje bekleed , ’ t geen den
vórm van een Sardyn heeft, waar na de T o nynen
zeer gretig z yn ; ieder vaartuig bréngt
zömtyds hondert en vyftig Tonynen aan het
ftrand.
‘ T O P A A S . f Byvoegz. ) Men geeft den
naam van RookkleurigeTopaas, aan een geelbruin
Rotskriilal. Wat de cubique Topazen
betreft die de Heer Gnïèlin zecht in Si-
beriën gezien te hebben , dit zyn niets anders
dan Vloeikr ijl allen van Lood. Men w il,
dat alle de Robynen die uit Brazil kómen,
Topazen z y n , die men voor de werking van
het vuur blootgeftelt heeft. W y zyn getuigen
g ew e e fl, dat de Saxifche Topaas zyne
kleur in het vuur verlieft : hy blyft w i t , en
doorfchynende.
Wat de eigenfchappen van den Topaas
betreft, de Artzenybereiders moeten de geneeskrachtige
deugden der Steenen, voor
verdacht houden.
T O R . ( Verbeter. ) Bladz,652. ijle kol.
reg. 6.
Onder de vreemde Torren is feOlyphants-
Tor ó f Vliegende Stier , Scarabetts-Elepbas ,
een der zonderlingfle. ' Dit is een groot
fchildvleugelig Infeét, ’ t geen men te Mo-
cha, te Suriname , aan de Rivier Ronoch,
en in het Landfchap Guayana ircZuid-Amerika,
vind. Dit Infeél, is twee en een vierde
duim breed , en drie duimen lang , be-
halven zynen fnuit , wiens lengte die van
een duim overtreft. Zyn'lichaam is zwart,
zyne fprieten, o f liever, zyne hoornen, zyn
onbeweegbaar ; maar zyne fnuit is zeer beweegbaar.
Men ontdekt noch eene verhe-
venheit op den kop van dit Dier,
T O R T E L D U I F . ( Byvoegz.') De
Heer Brijfon , maakt van de Kanadiaanfche
Tortelduif , van die van Karolina , van die
van Amboina, van die van de Kaap de Goede
Hoop , van die van de Senegal , van de
Ringr Tortelduif, en van de Muil-Tortel-
duif, gewach : deze laatfte koomt van een
gemeene Tortelduif, en van een Ring-
Tortelduif voort; hare vederen zyn gefcba-
keert. W y hebben in het jaar 1766, te
Amflerdam, by den Heer van der-Meuten^
twee zeer bevallige Tortelduiven gezien ,
die een geelachtige bruine kleur hadden:
men had haar van Arickelfe in de Spaan-
fche Weft-Indiën, overgebracht.
T O T O C K E , Totocifera arbor Orella-
iienjium. Dit is een groote Peruviaanfche
boom, die dik en takryk is ; zyne bladeren
zyn ten naallen b y , gelyk die van den Olmboom
ge vormt ; zyne bloemen zyn naauw-
lyks zichtbaar, ’ er volgen rondachtige vruchten
op , die met een houtachtige , harde
dikke en geftreepte fchel, bedekt zyn. Deze
vrucht is in zes zaadhuisjes verdeelt, die
acht noten van een rofïe kleur bevatten ,
welke twee duimen lang.zyn: iedere noor
bevat een pit, die naar een Amandel gelykt,
zy beftaat uit een witte en eenigzins olieachtige
zelfftandigheit, die goed om te ee*-
ten is. Vermits de Totockes zeer hoog
groeijen, en dat de vrucht zelfs zeer zwaar
is , .zoo durven de Inwoonders nier in de
Boflchen komen, zonder hunne hoofden te-
gens de afvalling van deze vruchten, te be-
fchutten. Ray, Hifi. Plant.
T O U K A N . (Byvoegz.) Men onder-
fcheid doorgaans vier foorten van Toukans.
Ten ifle , de Toukan met een roode fluit.
Ten ade , de Toukan met- een geele fluit.
Ten $de , de Toukan met een witte fluit;
en ten 4de, de Toukan met een groene fluit,
en wiens bek voor een gedeelte gekleurt is.
De ongemeene bek van den Toukan , heeft
dezen Vogel zoo berucht gemaakt , dat men
hem in den Hemel, onder de Zuidelyke Star-
rebeelden, geplaatft heeft : de Starrekundi-
gen noemen dit Starrebeeld, Anfier Ameri-
canus ( Amerikaanfche G a n s ) ; het beflaat
uit acht Starren.
Thevet, noemt dezen Vo ge l, Peper-eeterr
om dat hy de vruchten vatn den Peperboonv
met gretigheit verflind. De Toukan gewend
zich zeer gemakkelyk aan de Hoenderen;
b y
T O U L O L A .
hy koomt wanneer men hem roept, en voed
zich met het gene men hem geeft. Het klein-
fte foort van deze Vogelen , vind men in
Peru. De Vederen van dezen , zyn geheel
zwart op den rug ; het uit-einde ^van den
flaart, beflaat uit zeer fchoone roode vederen
, die tuflchen de zwarte gefchakeert zyn;
de vederen der vleugelen zyn levendig oranjekleurig
geel.
T O U L O L A . De Karaïbers geven dezen
naam aan een Plant die in hun Land
groeit, en die, in zekervoegen, de gedaante
van het Indiaanfch Blöeijent-Riet, heeft;
hare wortel is bolachtig, vezelachtig, w it,
en kegelvormig; men zou zeggen, dat hy
uit fchellen, even als de Ajuin , te zamen-
geflelt was: de bladeren van deze Plant,
zyn groenachtig, viermalen langer als breed,,
en zy eindigen in den vorm van hetyzer van
een piek ; deze bladeren zyn ta a i, en rollen
zich van zei ven te zamen , zoo ras zy
geplukt zyn. De bloemen zyn w i t , in een
groene, lange, fpitze, en in drie deelen in-
gefneden kelk b evat; op deze bloemen volgen
driehoekige en . roodachtige vruchten ,
die een ruuw zaadje bevatten.
De Karaïbers fchatten hunne Touhla een
byzonder geneesmiddel tegens de wonden
die door vergiftige pylen gemaekt z y n , hier
oni geven de Franfchen den naan: van Pyl-
kruid aan deze Plant. Men flampt den wortel
om ’er het fap uit te. trekken : men lechc
të gelyk dezelve wortel geftampt en verbroken
zynde op de wond, en doorgaans flaagc
dit middel beter als de fuiker, wanneer men
’ er gebruik van maakt zoo ras men gekwetft
is door een Pyl , die met het fap van een
zeker foort van Liane vergiftigt is. Het zyn
de Indianen Tiennas , die dit vergift te za-
menflellen : men heeft redenen om zich te
verwonderen dat de W ilden,die een zoo zeker
en zoo fpoedig werkent middel bezitten
om hunnen haat, minnenyd en wraak , te
voldoen, zich van een zoo fyn vergift gewo-
nëlykalleen tegens de Aapen en Vogelen bedienen
: zie de Memorien van de Akademie
der Wètenfchappen van Parys, voor het Jaar
1735. Men heeft een zeer treffent voorbeeld
van de verbazende fnelheit, met welke het
vergift werkt, waar mede de punten der pylen
van de Bewoonders van de Maragnon,
enz. beflreeken zyn. De Heer de Reaumur
zich van een Beer ontdoen willende , deed
meh twee loot Rottenkruid, eenBraaknoot,
TO U R LO U R Ö U X . TO U R N E SO L . 331
én een hoeveelheit Sublimaat Corrofïf doorzwelgen
, die alleen genoeg was om een veel
grooter Dier te doen omkomen : deze Beer
gevoelde ’er geen nadeel van, maar op twee
plaatzen onder den fchouwder met een vergiftige
Pyl gekwetfl zynde , zoo viel hy neder,
en ftie r f, in minder als v y f minuuten.
Een Arend , die men met denzelven Pyl ,
onder den vleugel kwetfle , ftie r f, binnen
twee feconden. Hifiorie van de Akademie
der Wetenfchappen van Parys, voor bet Jaar
1746.
T O U R L O U R O U X . (Byvoegz. en Ver-
bet. ) Dit is een kleine Land-Krab , wiens
lichaam bynatwee duimen breedte heeft:het
opperfle van hareTchelp is zwartachtig violet
, en in het ronde met een heldere roode
ftreep geboort, waar van de kleur onmerkbaar
afneemt , met zich onder den buik
van het Dief te verfpreiden. Hare nypers
zyn zeer flerk ; en zoo zy by een van hare
leden aangegreepen word , zoo laat zy deze
los om zich met de vlucht te konnen redden.
Men vind de Tourlouroux op de Antillifche
Eilanden , en vooral op Martenique , zy
onthoud zich op de Bergen ; zy holt zich
holen in de aarde tot haar verblyf u i t , en
koomt ’er alleen uit om haar voëdzel te zoeken
; een flerke regenvlaag is genoeg om deze
Dieren, by duizende te voorfchyn te doen
komen: de grond is ’ er zomtyds in diervoegen
mede bedekt, dat men genoodzaakt is ,
om hen met een flok te verwyderen , om
zich een voetpad te maken. Dit foort van
Krabben is klein, maar heeft eenen uitnemende
fmaak : de Kreolen vermengen haar
met het meel van den Magnoc , en ftellen
’er een aangenaam gerecht van te zamen ,
’ t geen onder hen met den naam van Ma-
toutou , bekent is. Het veroorzaakt een
bloedloop aan die gene, die ’er te veel van
eeten. Zie Land-Krabbe, op het woord Krabbe.
T O U R N E S Q L . (Byvoegz.) De Tour-
nefol in lappen word gebruikt om den Wyn
te kleuren die te bleek is. Men bedient ’er
zich mede van „ om de korft van een fóort
van kazen , een violette kleur te doen ver-
krygen. Men heeft Teekenaars die zich van
de Lakmoes bedienen tot de fchetzen diezy
op het lynwaar, o f op de zyde ftoffe malen
die men borduren wil.- Maar het algemeen-
fle gebruik van de L a k m o e s i s , om het
B b b 3; grove