deze^ajijc; verdeelt/zr-cli, ip;cwec deelen:
h|t rgchter’. gedeelte^heeft' geen. ppeningen,
nmr liet is medé.zoo breed niet,
Y Z E R. ( Byvoégzel) . Bladzyde 904,.
2Je kolom, regel 1. De menfehen hebben
van de vroeglte tyden a f , . het yzqr ge-
kerit. Men wil , dotTuhalkain , de zesde
afftammeling ,van Kaïn , .hetzelve.ontdekt,
en be-arbèid heefti Men maakte ’er ten ty-
Hen van Abraham , meenigvuldig' gebruik
v an .'
Men heeft zeer ryke Yzer-Mynen in
Vrankryk, Engeland, Duitfchiand, Noor-
weégen, en Amerika ; maar men heeft geen
land in Europa , ’ t geen. eqn zoo grpote
hóeveelheii: van het befte fqort v,an- Y z e r ,
uitlevert, als Zweede ;. ’ t.zy om de uiciiee-
inenheiL van den aart der Ert-zen , ’ t zy om
dé zorgvuldigheden die,.men, tot’ het-,bearbeiden
van dit Metaal ,. gebruikt. Alle
dé Natuuronderzoekers Welke gereifk; hebben
, kennen den Yzerberg r van Taberg ,
in. Zweeden. Deze JMetaalaehtige Aarde ,
die veerrig uuren. van de Zee , a fle cb t, en
meer als vier hondert voeten loodlynig verheven’
is , en 'één uür in omtrek beflaat, i s 4
om eigenclyk te fpreeken., niets anders, als
een zeer ryke yzer-kiomp : he.t is vreemd,
dat men in de oabuurfehap niet een eenige
Myn , van dit Metaal, heeft, Deze Berg ,.
die een der zonderlingfte- ftaahjes, uit het
Kabinet der Natuur is , is op- een bedding
van fyn zand geplast!!., waar mede hy
voormaals geheel bedekt: fchynt gevveeft te
z y n , en op deze plaats. 'te zyn overgebracht.
Schoon men ’ ér zedero twee. Eeuwen
, verbazende ’klompen heeft laten af-
fpringen , zoo fchynt hy echter „niét aan-
merkelyk vermindert te zyn,' Men ontdekt
in het oppervlak van d.ezenéBerg, verfchei-
de barften' ó f fpleeten ,, welke .met zeer
fyn , en zeer zuiver Ze e - zand-, vervult
zyn ; men vind. ’er mede- beenderen van.
Hérten, en andere Dieren'in , welke.ho-'
riloritaal , in lagen van Zand , [gefchikti
zyn.H
et zuivere Y z e r , vind men in zeer aan-
merkelyke klompen en roezen aan de Sene—
gal. . ... ■ .i. . . i r c i i !
. De beruchte Y ze r-Myn , van het Eiland’
Elba , die .reeds, ten tyden van. de.Romeinen
bekent was ,. leeyert Getn'ftallifeerde-
YzerrErtz. uit. Wanneer. ..men de. witte
Yzer-Ertzeh', in het wtrar gloeit, zoo worden
Zy.: aanftonds zw a r t; maar wanneer ’ zy
voor;de vrye lucht hlootgeftelt rzyn , ver-
krygen zy, eën roodac'htige kleur.
De Tzer-Ertz , die merr Z e i l s t e e n ,.
(Magnesf). noemt, is in géwicht en kleur,
vry. gelykvormig aan het foort van Yzer-
E.rcz,. ’ t ggen taen.Jiots.-Tzer. noemt.1 ;;
, Het is gëwonelyk in eën yzerachtig' zand
dat men het.Stof-göud vind : zie i G o u d.
: Niets is gemeender als de Yzer-Ertz, en
niets is verfchillender ; d.erzelver gedaante,.
kleur, vermenging, diepte en ongelykheit
is byna overal ondërfcheide.
In het Jaar 1 7 5 5 , 'had de Akademié van
gofancon,, tot eën vraag voofgeftelt , voor
den Prys ,-die z y in.-hët Jaar 1-756 , uitdee-
je.n- moeft. De: befte vjyze te bepalen , ' om'
een Smelt-oven te boïiwen en te befiuren , om
de' Tzer-Ertzerj te firielten; i betrèklyk op hunne
verfep Wende '/horten , om: de hoeveèlheit
der 'Kolen te- verminderen4 om de vloeijing
Van iedere Smelting ’, te verbaaften , en 'ooi
een betere haedani'gbeit aan het Tzer ,zeft aait
de : Smelting é te gèeven. Dit onderwerp is'
door den Heer Robert vervult, onder den titel
van , IVyze om met "fpaarzaamb'eit de
Xzer-Ertzen te ■ wajfchen én ie fmelten ‘, be-
treklyk tot hptnne byzonderê\ foor ten. Maar'
vermits de omfchryvingen welke in déze-
Memorie bevat z yn , niet zondér behulp der-.
figuur konnen begrepen worden zoo wy -
zen wy den Lezer naar het werk zelfs.
Het grootfte- gedeelte der. witte Yzer-
Ertzen-, - en die géne die met Arfënikum
vermengt z yn , moeten gerooftert en voor
de lucht bloot geftelt worden, voor dat:
men hen wafcht.. De foorten van yzer ver-
fchillen onderling.zeer veel van elkanderen
maar het zou een groot .ongeluk zyn , dat zy ;
alle van eenen aart waren, onze behoeftens.
zyn zulks niet. De Heer G'éoffroi heeft de
Balfemachtige en Wondheelende krachten
van het Yzer zeer hoog verheeven : het is;
reeds lang geleden , dat men van dit Metaal
zeide, pungii & ungit, fducittt:&■ fa-
nat.
Y Z E R A C H T IG . ' Dus, noemt men-
zelfftandigheden die' een yzerachtigen aart
hebben, o f deeltjes van dit Metaal bevatten.-
Het grootftë gedeelte, der, minerale, wateren»
zyn.
zyn yzerachtig : men heeft mede Oker van
Y z e r e n z . . JZié. Y z e e , O k k i en W a-
ter.
Y Z E R B L O E M Ë N . -(S jw e fz .) Men
vind een menigte fchoone Stalafliten , die
Flos ferri, genoemt vyprden in Hongaryen ,
en in het Pyrënee'fchje 'gëbe'rgté'j die van S'ti-
riëri zyn fneeuw'wit;tnaar zyzyn zoo gla'ns-
ryk niet als die van hëtiPyreneefchë gebergte
wier uitwendig ziaménweefzel ruuw is',
eft alleen ,■ éëh'Verzamelirig'' van fpatacht-igé
naalden fchynt te zyn. Men moet voorzorgen
gebruiken , wanneer men deze krifialfchietingen
in ,de Grotten los maakt, om
hen volkoomen ongefchóndén te bekboinen:
men moet iemand by zich hebben welke gereed
ftaat om haar te ontvangen , wanneer
men den bedel doorbamerflagen in den voet-
fteun van de zamenftremming indryft.
Y Z E R H O U T . ( Byvoegz.) In Gua-
jana, is deBoóm die men Tzerhoul noemt,
groot; maar het is zófl'derling dat zyn höiit,
ichoóu harl zynde, van géén gebruik iri de
gëboüwén zyn kan ; om dat het te veel aan
de Houtluizen, onderhevig is’.
K k k 2 Z A A D .