k r aio u i d k u n d e . k r u i d k u n d e .
de Hiftoriefchryver van de Franfche Aka-
demie der Wetenfchappen, dat onkundige.
Volken zich hier van ontdaan zouden. Deze
Lofreden doet den Malabaarfchen Philo-
fooph weinig eer aan , welke dwaas geworden
i s , in het onderzoeken van de zonderlingheden
van dit groeyent wonder , en ’er
de oorzaak van na te fporen. De Europi-
fche Natuuronderzoeker heeft nooit dit toéval
ondergaan , hy is aan de verfchynzelen
te veel gewoon, welke bezwaarlyk te verklaren
zyn.
Men weet dat een geringe aanraking van
den voetfteun der helmftyltjes van de Berbe-
riflen , Indiaanfche V y g , en Zonnebloem,
haar een ftuiptrekkende o f bevende bewee-
ging veroorzaakt, die zeer zonderling is ,
door welke z y zich te zamen trekken en den
flamper naderen, zonder zich ïn hunnen vo-
rigen ftaat te herftellen: zie de befpiegeling
over de half vrywillige beweging in verfchei-
de Planten, achter het woord P l a n t .
K R U I D K U N D E . Deze wetenfchap
maakt een gedeelte van dé Natuurlyke Hi-
11 orie uit', en haar onderwerp is de kennis
van het Ryk der Planten in zyn geheel.: dus
handelt deze wetenfchap over alle Planten,
en over alles wat een onmiddelyke betrekking
met deze , met werktuigen begaafdé
lichamen heeft. Men kan niet flagen om de
huishouding der groeijing te leeren kennen ,
zoo men van de wyze niet onderricht is op
welke de zaden der planten zich ontwinden,
en omtrent het gene haren aangroei, hare
vermenigtvuldiging, haar werktuiglyk geitel
in ’ t algemeen , de vorming van ieder van
hare deelen in ’ t byzonder , en de opklimming
en hoedanigheit van het fap betreft;
eindelyk, zoo men niet weet waar in de
grond en luchtftreek op de Planten invloed
konnen hebben.
. De Kruidkunde verdeelt zich in hare b,y-
zonderheden , in drie voorname deelen ; te
weten , in de naamlyji der Planten , hare
aankweking, en hare eigenfcbappen. De
twee eerlte , moeten ons niet onledig houden
, dan voor zoo verre , als zy konnen
mede werken , om de derde te doen gelden;
maar ongelukkig fchynt het door den tegens-
woordigen ftaat van de Kruidkunde, en door
de 'ondervinding van den voorledenen ty d ,
dat men zich meer op de zamenftelling van
Naamlyften , dan op de andere deelen van
deze wetenfchap , toegelegt h e e ft; her is
zelfs te vreezen, gelyk zulks'in dë Diétio*
naire Encyclopedique aangemerkt word, dat
deze handelwys een hinderpaal voor de bevordering
van de Kruidkunde zyn zal. Om
zich hier van te overreden , zoo moet men
onderzoeken welke de nuttigheit is , die men
uit de enkelvoudige naamlyft der Planten getrokken
heeft, die tot dien trap van vohnaakt-
heit gebracht is , welke de Kruidkundige ge-
poogt hebben hem te geven.
Eenige Kruidkundigen hebben omtrent
achtien o f twintig duizent Planten onder-
fcheiden,met alle die gene te tellen, die zoo
wel in de nieuwe , als in de oude Wereld,
waargenomen zyn; f te weten, drieduizend
in Vrankryk en Engeland ; twee duizend in
Spanje en in de Noordelyke Landen van
Europa; twee duizent in de Ooftelyke Landen
; duizend van Kanada tot aan de Rivier
Mifflfippi; duizend van deze Rivier tot aan
Suriname : het zelfde getal in Brazil en in
Peru; het zelfde getal aan de Kaap de Goede
Hoop, op het Eiland Gylon, opdeKuft
van Malabaar , op de Molukfche Eilanden,
op de Philippynfche Eilanden en in China.)
Zoo men den geheelen Aardkloot . befeift
had , ' zoo zou men ’er waarfchynlyk, honden
duizend en meerder gevonden hebben,
wanneer men in evenredigheit. oordeelt van
het gene wy gezechthebbèn. Het is na een
foongelyke vergelyking , dat de Heer d’A-~
danfon by de voorgaande optelling der bekende
Planten, de volgende berekening van
twintig duizend Planten bygevoegc heeft:
dezen Schryver zecht- uitdrukkelyk, dat het
geheele bekende gedeelte van A fr ik a , ten
minften v y f duizend Planten verfchaffen kan;
het inwendige van Azia drie duizend; het
groote en fchoone Eiland Madagaskar vier
duizend; de Franfche Eilanden Rodrigue en
andere die ’ er aan behoren , duizend ; Suriname
en'Cayenne twee duizend; Zuid Amerika
van Brazil tot Tarra del Fugo vier duizend
; de Eilanden van de Zuid-Zee duizend:
eindelyk , de Zuid-Pools Landen die men
noch niet ontdekt heeft, en die een der drie
bekende deelen der Wereld konnen evenaren
, drieduizend.
Men merkt, in ’ t algemeen op , dat hoe
meerder men de warme Geweften nadert,
hoe grooter het getal der verfchillende Poorten
van Planten is dat men vind , en hoe
meer het geheel derzelve, vermenigtvuidigr.
Het is op de deelan der bevruchting , o f
vruchtgeving , dat de Kruidkundige fteltzels
KRUIDNAGELEN.' ;j •;
gegrond zyn ; maar is dit fteltzel dat van de
Natuur? Men moét êgtef bekennen, dat deze
wyze van de Planten te onderfcbeid’eh
een gemakkelyke en vernuftige konft i s ,
welke die’ gene verwonderen moet die niet
gewoon zyn hunne oögeri en geheugen té
Oeffehen. De könftwyze toeftel , die onder
de naam van Kruidkundige konftwoorden bekent
is , is niet minder nuttig , om de natuurlyke
kenmerken der Planten te bepalen.
Het is door een gevolg van deze aanduidingen,
dat de Kruidkundigen uit de vreemde
Landen , den Olmboom , Platanusbóom ,
Perzikboom, Abrikoosboom, Roozenboom,
en een menigte andere getrokken hebben ,
welke men in onze Geweften , genaturali-
feert heeft. A lle de verfchillende voorwerpen
van den Landbouw , zyn ten uitterften
waardig om de Menfchen onledig te houden,
en Vooral die gene , die zich aan de Kruidkunde
overgegeven hebben , en dit is het
gene eenige Geleerden van deze Eeuw gefta-
dig betrachten. Ihderdaat, is het niet dosr
foortgelyke'waarneemingen dat men de veranderingen
ontdekt h e e ft, welke de luchtftreek
o f de aankweeking in de Moeskruiden
, in de Planten die tot fieraad der T u inen
dienen , en in de Granen veroorzaakt?
Het is dus , by voorbeeld , dat men waargenomen
heeft , dat de Tabak en Wonderboom
, die lan'gleevende Heefters in A frika
vormen, alleen Gras wyze en jaarlykfche
Planten in Europa zyn. De Natuur fchynt
noch minder ftandvaftig , en meer verfchei-
den in de Planten als~in de Dieren. Men
heeft, zecht de Heer Adanfon, viervoetige
Dieren en Vogelen, waar van de paring van
twee verfchillende foorten , niets voortbrengt:
men heeft ’ er andere, in welke zy
een baftaart foort doet geboren worden ;
maar het gene niet voortteelen kan , en met
het eerfte. geflacht weder vernietigt word.
De Planten ftygen deze hinderpaal te boven
, en vormen in plaats van baftaart Poorten
, verfchillende en tamme foorten , die
foortgelyke volgens de gewoone wetten van
hare voortteeling voortbrengen , tot dat de
nieuwe oorzaken haar tot haren vorigen ftaat
weder brengen , o f in een derde ftaat doen
overgaan , welke van dë beide vörige ver-
fchilt: zie het artikel P l a n t e n .
K R U I D N A G E L E N . (Byvoegzet').
Dit zyn kleine fpeceryachtige Indiaanfche
vruchten , o f veel eerder , het zyn de ge-
•_ KRUIDNAGELEN. si?
droogde vruchtbeginfelen der bloemen, van
den.Kruidnagelen-boom Deze knop is dat
gene* dat eenige de naam van het bék'eed-
zél der Kruidnagelen geven. Men geeft deze
vrucht, ryp zyn de , de naam van Moé\
dernagelen, Antophyllus.
Bladz. 629. 2de kolom , reg. 15. van o_nd.
De Kruidnagelen , de Kaneel, en de Muskaatnoten
zyn voor de Hollanders voorwerpen
van zeer veel aanbelang; de. pakhuizen
der Kruidnagelen van de Hollandfche Ooft:
Jndifcbe Maatfchappy , zyn op het Eiland
Amboina , in het Fort Victoria: het is in
het zelve, dat de Inwoonders hunnen Öpgft
brengen , waar na men de prys op zeftig realen
van achten , de baal van v y f hondert
en vyftig ponden bepaalt heeft. .De Inwoonders
zyn verplicht om ’ s jaarlyks eert
zeker getal Nagelbóomên te planten; dit
heeft hen tot dien trap vermenigtvuldigt als
men begeert h e e ft, om de menigte te konnen
evenaren , die men ’er ’ s jaarlyks van
verkoopt, welke men zonder in het geheim
te zyn , niet fchatten kan. Het is genoeg
wanneer men zecht dat ’er de Franfchen alle
jaren v y f o f zes hondert quintalqn van
koopen. Het is ongelooftyk hoe veel olie
alle de foorten van Kruidnagelen bevatten,
wanneer men hén uit Indiën pverbrengt, en
wanneer men ze ontpakt; als men hen maar
eenigzins aanraakt, zoo z y n ’er de handen
geheel mede befmet. Door welk eene zon-
derlingheit vind men ’e r, in die géne , die
men verkoopt, zoo weinig die hunne eerfte
hoedanigheit behouden hebben; ikmeen opgemerkt
te hebben , dat men in zeftien oneen
Kruidnagelen, fsyna drie oneen h.eeftdie
zeer dro og , zwartachtig ,. en byna fmake-
loos zyn , en geen reuk bezitten , als alleen
die gene die hen de dertien andere oneen
mede deelen, met welke zy vermengt zyn.
De góede en verfche Kruidhagel-olie, is
goudkleurig wit , hy word door'dén ouderdom
roodër.
Men heeft in Indiën geen achting voor.de
gerechten, welke met deze Specery niet bereid
zyn,
! Bladz. 630. i fte kol. reg. 8.,, van onder,
De Kruidnagel-olie dié zeer menigvuldig door
de Reukwerkers gebruikt word , is mede
nuttig in de koude en flymachtige ziektens,
in de toevallige zinneloosheden en flaap -
zucht, In brandewyn ontbonden zynde ,
E é is