met S t a t e n -Ou d oma n , voorhcen heerlijkheid Wa t er lard, niet aaw
Waterlandkerkje, inaar aau lJzendljke toegevoegd.
De heerlijkheid W aterland is alzoo thans verdeeld in drie stukken :
1°. al wat daarvan in Belgie ligt, uitraakende de gemeente WaLer-
l a n d -Ou d ema n , die als niet tot Nederland hehoorende — hier niet
brecder zal behandeld worden 5 2°. al wat van de heerlijkheid tusschen
de grenzen en het water de Linie l igt, zoowel in het Ei l a n d , — waar
het dorp lag — als het zoogenaamde S t a t e n -Ou d ema n (1) (Zie
die art-.) thans gemeente IJzendijke, en 5°. al wat daarvan benoorden
het water de Linie l igt , — uitmakende, met eenige bijgevoegde gron-
den, de tegenwoordige gemeente Wa t e r l a ndke r k j e . Zie dat art.
W aterland was appendent van’het Vrije, als moetende de keuren
daarvan volgen j maar ocfende zelf hoog, middelbaar en lager regts-
gebied , met appel in het civile naar het Vrije van Brugge of van Sluis ,
nafirmale de daarbij betrokken inwoners op een der verschillende terri-
toiren woonächtig waren.
Bij de vernieliging der heerlijkheid was zij in het hezit van den Heer
J eah Charles V erarhehar , uit cen aanzienlijk Vlaamsch geslacht, 00k
in ons Vaderland , tijdens zijne vereeniging met Belgie , bekend, en
van hetwelk.een Lid, in 1850 , Burgemeester vanj Brugge was.
Het wapen was een schild van zilver met eene fasce, waarboven
drie sleutels alles van sabel.
WATERLAND, bnit. in hetbalj.van Brederode, prov. Nogrd-Hol-
land, arr. en l f u. N. van Haarlem, kant. en £ u. Z. van Bever-
w tjk , gem. en 5 min. Z. van Velsen, gelegen aan den straatweg.
Het is groot 21 bund. 85 v. r. 26 v. r., en behoort thans in eigen-
dom aan Vrouwe M argaretha J ohahha M o h t er , douaricrc van- Mr. J acob
B oreel var H oogelarden, te ’s Gravenhage.
WATERLAND, voorm. sterkte in Oost-Indie, op het Moluksche
eil. Makjan.
z »j werd in de eerste helft der zeventiende eeuw door den Landvoogd
O tters gebouwd , doch is thans vervallen.
WATERLAND , suikerplant. in Nederlands-Guiana , kol. Suriname,
aan de Suriname, tcr linkerzijde in het afvaren; palende bovenwaarts
aan de koffijplant. Adrichem, waarmede zij thans vereenigd is , bene-
denwaart's aan de snikerplant. la Rencontre 5 2360 akk. groot; inet
112 slaven. Zij werkt met eenen watermolen.
WATERLAND-EN-ADR1CHEM, suiker- en koffijplant. in Nederlands-
Guiana, kol. Suriname, aan de Suriname, ter linkerzijde in het afvaren
; palende bovenwaarts aan de suikerplant. Accaribo, beneden-
waarts "aan de suikerplant. la Rencontre; 4300 akk. groot; met
176 slaven.
WATERLANDKERKJE, in het gewone leven het K e rk je genoemd ,
op vele kaarten en in sommige boekcn 00k het K leir-K e r r je gclieo-
ten , dat echter nooit gehoord wordt, gem. in Staats- Vlaanderen,
in het Vrije van Sluis, prov. Zeeland, arr. Middelburg , kant. Oost-
burg, distr. Sluis (4 k. d., 10 m. k., 4 s. d. ) ; palende N. aan de
gem. Oostbnrg , Schoondijke en IJzendijke, 0 . aan IJzendijke, Z. aan
IJzendijke en aan St. Kruis , W. aan Oostburg.
(1) Alzoo worat genoemd een klein to t Nederland behoorend deel van den polder
Oudemän beoosten de B ra n d k re ek , omdat <lit deel in h e t twaalfjarig bestand reeds
Staatscii was , daar b e t in de rayon van h e t fort Turkije lag.
Deze gem., welke,- behalve het d. Wa t e r l a n d k e r k j e , 00k bet
geh. Kl e i n -Br a b a n d en de helft van het geh. Turki j e berat, bo-
staat uit ver het grootste gedeelte van het Ee rs t e deel van Prins-
Wi l l e h i s - p o ld er . , dat echter weder uit oude polders bcslaat, die nog
als onderdeelen voorkomen (zie art. Pr i n s -Wi l lem s - p o l d e r ) en die
00k hieronder in de geschiedenis der gem. moelen vermeld worden ;
voorls nit het V an d e r Be ke s - p o l d e r t j e en een gedeelte van den
Ni euwe - P a s s e g e n l e - p o l d e r . De gem. heeft volgcns de kadas-
t'rale leggers , 1083 bund. 72 V. r. 20 v. eil. Zij telt 104 h., bewoond
door 127 huisgez., uitmakende eene bevolking van ruim 630 zielen , die
meest hun bestaan vinden in den landbouw. De grond is over het al-
gemeen minder zwaar dan in de meer noordelijk liggende streken van
het district; naar den eisch behandeld wordende, levert zij toch goed
koolzaad, goedegersl, larwe en paardeboonen. Behalve 1 wind-koren-
molen en 1 steenbakkerij, die meest tot eigen gebruik i s , zijn er in
de gemeente geen fabrijken.
Het getal Berv. bedraagt 350 , dat der R. K. 280 en er is 1 Luth.
De Herv. gem., welke tot de klass. en ring van IJzendijke behoort,
kan echter daarnaar niet berekend worden ; want daaraf gaan 100 zic-
en , die tot de Herv. gem. van Oosiburg behooren, wonende in de
bude polders C a te l i n a en Di e r k e n s t e e n (thans onderdeelen van
Prins-Willems-polder)en daarbij komen die van den Gouden-polder,
burgerlijk tot IJzendijke hehoorende, bedragende ruim 100 zielen. Tot
de gem. behooren 00k de Herv., die op het gedeelte van de oude heerl.
Wat erlamd (zie dat art.), bezuiden het water de Linie, wonen ,
betgeen in 1814 burgerlijk aan IJzendijke is toegevoegd. Het is echter
slechts nu en dan het geval, dat zieh daar een ambtenaar van
deze gezindte met zijne familie bevindt , zoo dat de gem. beloopt
ongeveer 370 zielen, met 190 Ledematen.
De gemeente is haar ontstaan verschuldigd aan Hervormden , die
zieh in de Passegeule en Vrije polders hadden nedergezet, welke polders
in 1650 gedeeltelijk in de bedijking van het eerste deel van Prins-
Willems-polder waren begrepen. Deze gedeelten van gemelde polders
behoorden eertijds tot de heerl. W aterlahd , doch hadden sinds het ein-
digen van het twaalfjarig bestand onbedijkt gelegen, en waren zelfs
door het sedert dien tijd ontstane water de Linie van het overige gedeelte
der heerlijkheid afgescheiden. De kerk der heerlijkheid , die
omtrent 1530 ha het bedijken van den Oudeiban-poldcr gebouwd was ;
lag aan de overzijde nog ruim ^ u. zuidelijker , tegen een ander smal
water, de Brandkreek, dat de grensscheiding tusschen de Spaansche en
de Vereenigde Nederlanden nitmaakte. In deze was , tegen de toen heer-
schende beginselen , de R. K. eeredienst in stand gebleven ; — de Heer^
die op Spaansch grondgebied woonde , en de Wet der plaats, waren
tegen verandering gestemd. In 1657 werd zij echter op hooger last
voor de Hervormde eeredienst ingenomen , en in Augustus 1 6 5 9 , werd
tot Leeraar aangesteld, J ohannes S toirbodt. Deze bleef in bediening
tot het droevige voorval van 25 November 1,668, dat zijn leven kostle
en dat ook,het verval van dat kerkgehouw ten gevolge had. Zie het
art. W aterlahd.
Men stichtte dus, in 1669 in dat gedeelte der heerl., waarvan de
Heer van Walerland afsland gedaan had, eene kerk, in het midden
der Hervormde bevolking, bijna J 11. aan deze zijde van het water de
Linie, bij eene redont, die geslaan moet hebben, waar thans het
schoolgebonw is ; daarbij was 00k reeds eene buurt met eene herherg,