water onllast. Het land ligt 0,63 ell. onder A. 'P. Hij slaal onder
het polderbesluur van de B a n n e - van-Gorinchem en Lang-Scheiwijk.
WOLPHERENSCHE-DIJK (DE NIEUWE-), of de Nieuwe-W olfer-
sciiE-DiJK , dijk van den Alblasserwaard, prov. Zuid-Holland. —• Het
is dat gedeelte van den Hoogendijk , hetwelk zieh bezuiden het Kanaal
van Steenenhoek , van de Schelluinensche-brug tot aan den Krinkel-
winkel of ouden Wolpherensche dijk, bij de vesting Gorinchem uit-
strekt. Bij de graving Van het Steenenhoeksche kanaal, in 1 8 1 8 ,
zonk een gedeelte van deze dijk, over eene aanmerkelijke lengtc , on-
geveer 1 el weg. .
- WOLPHERENSCHE-DIJK (DE OUDE-), rivierdijk, prov. Zmd-
Uolland, längs de Merwede en Gorinchem , zieh uitstrekkende^ van
even beneden de Waterpoort dier stad , westwaarts tot aan den Krin-
kelwinkel. Het oostelijk gedeelte , zoover als de Duivelsgracht strekt ,
wordt onderhouden door de voormaligc grafelijkheid of het Rijk en
ligt op een gedeelte der grondslagen van het gewezene kasteel der Heeren
van Arkel , bet andere door een aantal bijzondere landerijen in het
Land-van-Arkel.
In de zevenliende eeuw brak deze dijk door , waarvan nog de zeer
dicpe wiel beneden de stadsgracht overig is.
WOLPHERENSCHE-SLAGEN (DE), afdeeling van den Wolpheren-
sche-polder , in het Lund-van-Arkel, prov. Zuid-Holland, arr., kant.
en gem. Gorinchem.
WOLSEND , naam , onder welken het d. Woudsend , prov. Friesland,
kw. Westergoo, griet. Wymbritseradeel, wel eens voorkomt.
Zie W oods end.
WOLSUM , Wilsum of Wilsheh , d., prov, Friesland, kw. Westergoo ,
griet. Wymbritseradeel, arr., kant. en 1J u. W. van Sneelc, J u. Z. O.
van Bolsward , aan de Wymerls en het M e e r ol Morrawieltje. Men telt
er in de kom van bet d. 11 h. en ruim 150 inw., en met de daartoe be-
hoorende buurtjes : Laa r d , J o uwswe r d , Re m s w e r d , V ij t b u i s,
Y t sum en h et K e t t i n g 50 h. en 240 inw., die meest in de vee-
fokkerij hun bestaan vinden.
DeHerv., die er ongeveer 200 in getal zljn , behooren tot de gem.
Wolsum-en-Westhem , welke hier eene kerk heeft, die v<56r de Refor-
matie aan den H. Martinos was toegewijd. Het is een oud gebouw,
met eene houten spits, doch zonder orgel. Vroeger slond er een
zware stompe toren bij de kerk ; doch deze is , wegens bouwvallig-
heid , in 1819 weggebroken.
De 9 Doopsgez., die men er te lt, behooren tot de gem. van Bols-
ward. — De R. K., van welke men er raim 30 aantreft, parochieren
te Blaauwhnis, onder Westhem. — De dorpschool wordt gemiddeld
door 55 leerlingen bezocht.
W0LSUM-EN-WESTHEM, kerk. gem., prov. Friesland, klass. van
Sneelc, ring van Ylst.
Men heeft in deze gem. twee kerken , eene te Wo l s u m en eene te
We s t h em en telt er 260 zielen, onder welke 75 Ledematen. De
eerste, die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen , is ge-
weest Cornelius J ohannes , die in het jaar 1608 herwaarls kwam, in
het jaar 1636 emeritus werd en in 1640 overleed. Vroeger, althans
van 1589 tot 1607 , waren W olsuw en Westhem gecombineerd met
Oo s t h e m , Abb e g a en F o l s g a r a , en werden toen bedicnd door
J elis Capelleman , die in laatstgenoemd jaar overleed. — In het jaar
1843 ontving deze gemeente van den Heer Hajo Banbma , Emeritus
Predikant van Nieuwland, eencn zilveren schotel ten gebruike bij
het Nachtmaal, en een zilveren doopbekken , het laatste bepaaldelijk
voor Wolsum ten geschenke, terwijl eenigen tijd daarna twee echt-
genooten , die zij onder hare leden mögt teilen, TnEODORUS Y kema en
F ok e lt je I dzerda , een zilveren doopbekken, bepaaldelijk voor Westhem ,
vereerden.
W0LT (DE) of de W old, water op de Veluwe, p r o Gelderland,
welke in de gem, Voorst ontstaat, iii eene noordelijke rigting, eerst
die gem. en vervolgens de gem. Epe doorloopt, waar het zieh met de
Te rwo l d s c h e - w e t e r i n g vereenigt, om de Leygrdaf to vormen.
WOLTERDUIN , het noordwestelijk gedeelte der buitengronden tus-
schen Texel en Eijerland, prov. Noord-Holland. Zie W o l t h b r d u in .
WOLTERSUM , oudtijds W altershem , d. in Fivelgo, prov. Groningen,
arr., kant. en 2 |u . Z. W. van Appingedam, £ u. W. ten Z. van
Teh-Boet, rondom in läge derrieachtige landen , waardoor het eertijds ,
althans nog in 1794, . des winters niet gemakkelijk anders dan met
schuitjes toegankelijk was. Thans zijn die landen bijna allen ingedijkt
en worden door watermolens uitgemalen. Men telt er in de kom van
het d. 47 h. en 320 inw., en met de daartoe behoorende buurS. de
B l ök e n en L u d ewe e r 84 h. en 540 inw., die meest in landbouw
en veeteel hun bestaan vinden. Op vele plaatsen is diep in den grond
beste klei , die meh sedert weinig jaren is begonnen uit te graven,
om daarmede het land te verbeteren.
Het dorp moet oud en voorheen meer talrijk van ingezetenen geweest
zljn, daar het, volgens M enco , de halve manschap tot het vervaar-
digen ‘der nieuwe Wierümerkerk kon leveren. Het is nu wijders in
alles eene staande heerlijkheid van de stad Groningen.
Van den oilden naam Waltershem en Wallersum, kan vermoedelijk
worden afgeleid, dat de eerste bewoners Van dit dorp Walther is gc-
weest, wiens heem , heim of hem (huts) den naam aan het latere ont-
stane dorp heeft gegeven.
Voor de waterlossing en kennis van den ouden waterstaat dezer pro-
vincie is men hier op een belangrijk punt. Immers de E e , komende
met twee takken van Scharmer en Slochteren, die zieh bij het Schaap-
hok vereenigen , gaat bier door. Deze stroom is oudtijds zeer breed
geweest en heeft zelfs ten Noorden van het Sloehter-diep wel 25 ell.
wijdte gehad, ofschoon thans gebragt op 6,50 ell. Ook bij dit dorp
laat zieh de ongemeene breedte in den berfst onderscbeiden. Hier
echter verdeelt zieh de Ee weder in tweeenj de oostelijke tak loopt
naar Wittewierum en by Ten Post in het Damsterdiep en zoo ver-
der j de andere gaat met onderseheidene bogten naar Dijkshorn en
zoo verder naar het Maarvliet, zoo althans sommigen willen. Het
Lustige-maar loopt door het Westermeer 200 schreden ten N. van de
Ee gelegen, verder digt längs de Blöken tot op 10 minuten nabij
W oltersu* , hier vereenigt zieh de Kleisloot er mede. Vervolgens
stroomt het Lustige-maar naar W öltersbm, kronkelt zieh dan noord-
waarts, onder den naam van Oldediepke ; neemt, aan de noordzijde
van het dorp, een takje van de E e , namelijk de Schipsloot o p , en
ontvangt vervolgens den naam van Waterlozing, onder welken naam
het tegenover Oosterdijkshorn in het Damsterdiep valt. Van het Meer
af tot aan het Damsterdiep heeft dit Maar voormaals e^ne zeer aan-
zienlijke breedte gehad. De Kleisloot ontstond voorheen, uit eenige
meertjes onder de Ilarkstede, Het oostelijke meer, dat men ten Oos-
Un van Woltersuk aanlrek, is nog omslreeks 10 blind, groot. Hies