WATERKANT , gell, in de Heijerij van ’s Ilertogenbosch, kw. Matts-
lan d , prov. Noord-Braband, Tweede dislr., arr., kant. en £ u. Z.
ten W. van ’s Ilertogenbosch, gem. en een gedeelte van hct d. Vught
uitmakende, gedeeltelijk aan den straatweg; met 72 h. en ruim 570inw.
WATERKANT , geh. in de Vier-Noorderkogge, prov. Noord-Holland,
arr. en 2 u. Z. 0 . van Hoorn, kant. en 5 u. N. 0 . van Medemblik,
gem. en 10 min. 0 . van Spanbroek, aan de W'ijzend , waardoor
bet van Opmeer is afgcscheiden, zoodat men het meeslal voor een ge-
deelte van Opmeer aanziet. Het is het levendigste gedeelte van de
gem. Spanbroek.
WATERLAND, een der drie groote afdeelingen , waarin vroeger het
Noordcrkwartier, prov. Noord-Holland, verdeeld werd; palende N. aan
West-Friesland , 0 . aan de Zuiderzee, Z. aan het 1J , W. aan Kennc-
merland.
W a t e r l a n d ontleent zijnen naam van zijne ligging, midden in bet
water van verscheidene meren, boezems , stroompjes en andere water-
lozingen , hoewel de voornaamste meren (, reeds voor lang , droog en tot
schoon weiland gemaakt zijn. De voornaamste, die er-nog over zijn ,
zijn het Mo n n i e k e -me e r en het N o o r d -m e e r , welke men nu
te zamen wenscht in tc dijken.
Oudtijds was W a t e b l a n d eene heerlijkheid , afgezonderd van Holland
eil den huize v a n P e r s i j n toebehoorende, van welk geslacht onze kro-
nijken , ~ reeds in de elfde eeuw gewag maken. Men wil dat de P e r s i j n e n
W a t e r l a n d van den Utrechtsclien Bisschop ter leen hielden. Zeker is
het ten mingle, dat de Utrecbtsche kerk voorgaf, regt te hebben , zoo
wel op Wa t e r l a ih j als W e s t -F r i e s l a n d , en J a n v a n P e b s ijn , Heer van
W a t e b l a n d , erkent in eenen brief van den jare 1 2 8 2 , dat hij eenig goed
in Amstelland van den Bisschop van Utrecht ter leen hield. Misschien
werd Amstelland toen zoo ruim genomen , dat er een gedeelte van
W a t e b l a n d onder begrepen was. Doch wat hier van zij , de Water-
landers, met de Westfriezen en Kennemers zamenspaunende H stelden
zieh , gedurende de minderjarigheid van F l o r i s V, tegen ’s lands Edelen
en bijzonderlijk tegen hnnnen Heer J a n v a n P e b s i j n . Zijn slot Zwa-
nenburg werd omver geliaald , en hij werd genoodzaakt, bij eenen brief
van het jaar 1 2 7 3 , te beloven , dat slot nooit van sleen weder te zullen
doen herbonwen. J a n v a n P e b s ijn verkocht zijne heerlijheid W a t e r -
l a n d , in het jaar 1 2 8 2 , aan Graaf F l o r i s V , mits zijn zoon N i c o l a a s
de helft der inkomsten als een erfleen van de graaflijkheid zou blijven
bezilten. Ook bleef bij er sedert den titel van voeren. Zijn zoon J a n
wordt in sommige oude brieven, v a n V e l s e n bijgenaamd, Ook noemt
zieh diens dochter , in een handvest van het jaar 1 3 3 8 door haar als
Vrouwe van W a t e r l a n d gegeven, C a th a r in a v a n V e l s e n . De geheeleheer-
lykheid verviel aan de graaflijkheid in het jaar 1 4 0 9 , na het afslerven
van N i c o l a a s v a n P e b s i j n , zonder kinderen na te laten. Na dien tijd hebben
de Graven eenen Baljuw over W a t e b l a n d aangesteld ; gelijk ’s lands
Staten ook later deden. Doch de heerlykheid van W a t e r l a n d was oud-
tijds uitgestrekter dan later.
W a t e r l a n d kan in vier deelen verdeeld worden, le weten': in eigen-
lyk W a t e r l a nd , vervattende de zes Waterlaodsche hoofddorpen, met
liunne onderhoorige mindere dorpen ; Zee v a ng met den Zu i d po lde r
en Katwo ud e , bevatlende eenige regtsbannen tusschen Monnicken-
dam en Beets; Pnrmer l a nd en 11 p e n danl , weleer van W a t e r la
n d afgescheiden., en met de heerlijkheid van Purmerende vereenigd
ende Wa t e r l a n d s c h e m e r e n , waarvan de voornaamste zijn de
B « e m s l c r , de P u r in c r e n de W o r m er. De 3 a n d e r e z i jn h e t
B u i k s l o t e r - m e e r , het B r o e k e r -m e c r en het B e l l emc r -
m WATEBLAND bevat de steden: E d am, Mo nmc k e n d am en Purme
r e n d e , en do volgende 23 d : Ransdorp , Du1rK«rdamA.1; “-
l y s l o o t , S ch el l in gw ou de , Bn i k s l o o t , Zun d e r d o r p , Nieu-
we ndam, Lands mee r , Wa t e r g a n g , Br oek, Zu i d e rwo u d e ,
Ui tdam, Purme rland, I l p e n d am M. d d e l . e , Axwi jk Wa r der
Kwadi jk, Vo l l e nd a m, Oo s t h u i z e n , Ho bre de , Et er s -
heimen Midd el - B e em st e r ; lhans uitmakende do gem.: Be em-
ster, B r o ek - i n-Wat e r land- Zuide rwo udc -e n- Ui t dam, B n i k sloot,'
Edam, l lpendam-Purmerland- en-de^n- I lp, Kwadi jk,
Lan d s m e e r - e n - W a t e r g a n g , Mi dde l l e - e n-Az w ij k , Monnic-
kendam, Nienwendara-en-Zunderdorp, Purme r e n d e , Rant -
dor’p -Ho l y s l o o t - c h -Du r g e r d am, S c h e l i n gwo u d e , War -
de r en Wi fde- W o r me r en een gedeelte van de gem. O os th in ze n -
e n - H o b r e d e - E l e r s h e i m - e n - Z i i i d - S c h a r d a m , g e z a m e n l i j k b e -
s l a a n d e e e n e o p p e r v l a k t e , v o l g c n s h e t k a d a s t e r v a n 2 7 , 7 8 4 b u n d .
4 1 v . r . 6 1 Y. e l l . , w a a r o n d e r 2 7 , 3 7 7 b u n d . b 2 v . r. b e l a s t b a a r
Men telt er 3792 h., bewoond door 4632 huisgez., uitmakende eene
bevolking van 22,000 inw., die meest in de veeteclt en het boter cn
kaas maken hun bestaan vinden. t i
DeHerv., die cr 14,800 in getal zijn, onder welke 7000 Ledema-
ten , maken de 18 volgende gem. ui t , de Be ems t e r , Broek- in-Wa-
t e r l a n d , Bu i k s l o o t , Edam, I l p e ndam , Kwadi jk Lands -
m e e r , Mi d d e l i e -e n- AsWi j k , Mo nmc k e n d am, Oo st hui -
z e u - e n - H o b r e d e , P u rme r e n d e , Pu rmer l and - e n - d e n - I l p ,
Ua n s d o r p - e n - S c h e l l i n gwo u d e , Ni euwe r idam , Wa r d e r ,
Wa t e r g a n g , Z u n d e r d o r p , Z u i d e r w o u d e - en - U 11 d a m ,
en behooren gedeeltelijk tot de gem. Et e r s h e im - e n - S c h a r -
d a m. Zij hebben er 22 kerken , welke door 21 Predikanten bediend
De Doopsgez., die er 900 in getal zijn, onder welke 480 Ledematen
, maken de volgende 6 gem. ui t : Be ems t e r - e n -Oo s t h u i zen ,
Ed am, den l i p , Mi d d e l i e , Monnickehdam en P u rme r
e nd e, welke zes kerken hebben, en door even zoo vele Predikanten
bediend worden.
De Evangel., Luth., welke men er 1200 aantreft, onder welke
700 Ledematen , maken de gem. van Edam , Mon n i c k e n d am en
Purme r end e uit.
De R. K., van welke men er 4700 t e lt , onder welke 3380 Com-
munikanten, maken de stat. van de Be ems t e r , E d am, I l p e n dam,
Mo n n i c k e n d am, N i e uwe n d am en P u rme r e n d e uit,
welke 6 kerken hebben en door even zoo vele Pastoors en eenen
Kapellaan bediend worden.
De Isr., die men er 400 heeft, behooren tot de bijkerken te Edam
en te Mo nn i ck endam. — Men heeft in W a t e r l a n d 38 scholen.
WATERLAND, voorra. balj., prov. Noord-Holland; palende N.aan
den Zeevang, 0 . aan de Zuiderzee, Z. aan het IJ , W. aan Keune-
merland en de heerl. Purmerende. -
Ditbalj. bevattc, behalve de stad Mo nn ic ke ndam, zes regtsbannen
of hoofddorpen , als : Ra ns dor p , Z uidcr won d e , La n d sme e r ,
Zunderdorp , Broek en S c h e l l i n gwo u d e ; thans uitmakende de