voet, af, staakten toen hunnen aanslag en verwjjderden zich nan
Sondel. Aggb trok vervolgens buiten ’s lands , en wierf aldaar vreem-
de krijgsknachten aan ,, met welke hij , in het volgende jaar , in Friesland
tcrugkeerdc. Nn vervolgde hij op zijne beurt in het bijzonder
de moordenaars van zijnen vader , waarvan velen sneuveldcn , en onder
dozen ook W ybe Minnbma , die hij met eigene hand doodde.
Ten jare 1486 , werd Wykei. door de Velkoopers, onder aanvoering
van Uge Galama afgebrand, en in het volgende jaar door Agge , Abt
van Stavoren , met Schieringers en Geldersche krijgslieden bezel; docb
door de blooheid van dezen door de Vetkoopers overvallen ; die alles
roofden en plunderden , wat er nog te vinden was, en' vervolgens in
het niet ver afgelegene vlek Balk, eveneens huis bielden.
WYKELER-HOP (HET), water, prov. Friesland, kw. Zevenwou-
den, griet. Gaasterland. Het is ecn zuidelijke inham van het Slooter-
mcer, aldus genoemd,. omdat hel onder het d, Wykel behoort.
WYKELER-POELEN (DE), twee meertjes, prov. Friesland, kw,
Zevenwouden, griet. Gaasterland, Z. van Wykel .
WYKELER-YBERT, b., prov. Friesland, kw. Zevenwouden, griet.
Gaasterland, arr. en 3 u. Z. van Sneek, kant. en I 3 u. N. W. van
de Letnmer, onmiddellijk ten Z. van het d. Wykel , waartoe zij behoort
; met 14 h., waaronder 9 boerderijen. Men telt cr 90 inw.
Deze b. ligt op eenen heuvel, alwaar voor dezen eene state gevon-
den werd van het geslacht van W yckel , dat nog hedendaags den naam
van dit d. draagt. Of de naam ybert hij verbastering zou geschreven
zijn voor J c -Bu u r t zooveel als eene buurt, omdat deze buurt
aan die landen l igt , die uitwaleren aan de vaart de E e , en een paar
vaarten van de buurt naar dat water loopen , dan of deze naam zoo
veel wil zeggen als uilhuurt, durven wij niet beslissen.
WYMBRITSERADEEL, weleer W agenbbgggerdeel en in het oud-
Friesch W obbenghabbeggha genoemd, en in het jaar 1308 voorkomende
onder den naam van W endbbendsie , griet., prov. Friesland, kw. Wes-
tergoo,. arr. en kant. Sneek (2 k. d., 16 m. k., 8 s. d. ) ; palendeN.
aan Wonseradeel, Hennaardcradecl en Baarderadeel, N. 0 . aan Rau-
werderhem , Z. 0 . aan Doniawarstal, Z. aan de Slootcrmeer en Gaasterland,
Z. W. aan Hemelumer-Oldephaert-en-Noordwolde, W. aan
Wonseradeel.
Deze griet. ontleent waarschijnlijk haren naam van de uitwaleringen
de Oo s t e r -Wyme r t s en de We s t e r - W.ymert s , en zou alzoo
eigenlijk moeten heelen W ymertseradeei. Zij is van het 0 . naar hel
W. 4£ u. lang en van het N. naar het Z. 3 11. breed, en bevat
de volgende 28 d.: Opp e nh u i z e n , Di twel l ingerga, Jut -
r y p , Homm e r t s , Sma l l e b r u g g e , Wo u d s e n d , Yp e k o l s g a ,
Indi jk, Heeg, Gaas l me e r, N i jehuizu m, S a nd f i r d e , Oude-
g a , I d s e g a , O o s t h e m , Abb e g a , Wes t h em, Wo 1 s um,
Ni e uwl a n d ,F o I s g a r a ,Tj a l l e h u i z um, Ys b r e c h t um, Ti rns ,
S ch arn e go u t um , Go inga, Loi nga , Gauw en Of f i n gawi e r .
Zij beslaat eene oppervlakte , volgens bet kadaster , van 16,840 bund.
28 v. r. 98 v. ell., waaronder 14,194 bund. 91 v. r. 14 v. ell. be-
laslbaar land; telt 1398 h., bewoond door 1493 huisgez., uitmakende
eene bevolking van ongeveer 7700 inw.., die meest hun bestaan vinden
in veefokkerij, veel binnenlandsche scheepvaart, eenigen buitenland-
schen handel en scheepvaait, en in de visscherij in de veelvuldige
meren en kanalen, welke door de grietenij loopen. Yoorts heeft men
er 8 timmerwerveu, 1 lijnbaan, 1 zeilmakerjj, 2 mastcnmakerijen ,
8 looijerijcn , 1 zoutkeet, 1 wolkammerij, 1 koorn- cn 2 houtzaag-
molens.
De landerijen van W y h b b it s e b a d e e i . binnendijks bestaan meest uit
eenen zeer stevigen kleigrond , die geheel ongeschikt is tot den akker-
bouw, doch zoo veel te hekwamer tot de veevoeding , waarom ook de
velden hieromtrent als bezaaid zijn met schoone koeijen , die uitmun-
tende botergeven. De buitendijksche landen , die het grootste gedeelte
der griet. uitmaken , zijn daarentegen meerendeeis zoo laag, dat zij ,
zonder bepoldering, alleen tot maailanden kunnen dienen ; doch vele
daarvan zijn anders van eenen goeden aard, en geven , ingepolderd
zijnde, goed Weiland.
De Herv., die er 3700 in getal zijn, onder welke 1370 Ledematen ,
maken de volgende 11 gem. uit : Gaas t me e r - e n - N ij e h 11 i z u in ,
Go i n ga-Ga 1 1 w- e n - 0 f f i nga w i e r, He eg , J u t r i j p - e n -Hom-
me r t s , Ni c uwl a n d , Oos t he m-Ab b e g a - e n -F o l sgä ra , Op-
p en h ui z e n-e n-0 i t w e 11 i n ger ga , Oudcga- I d s e g a - e n - S a n d -
f i r d e , Schar n e g o u l um- e n -L o i n g a , W o l s um- e n - W es t-
b e m , Wo u d s e n d -Yp e k o l s g a - Sma l l o b r u g g e - en - Indi jk
en Ysbr cc h t u m-Tj a 1 Ieh uiz urn-e n - T i r ns , die 21 kerkenheb-
ben en door 11 Predikanten badiend worden.
De Doopsgez., die er 263 in getal zijn ,. maken gedeeltelijk de gem. van
Wou d s e n d uit en behooren gedeeltelijk tot de gem. van Sneek en Ylst.
De R. K., van welke men er 1370 telt, maken gedeeltelijk de stat. van
He egen Wo u d s e n d uit en behooren gedeeltelijk tot de stat. van Sneek.
Ook gaan velen in het zoogenaamde Blaauwhuis, even buiten de grens-
scheiding dezer grietenij , in Wonseradeel, ter kerk.
Men heeft in deze griet. 19 scholen, welke gezaraenlijk gemiddeld
door 780 leerlingen bezocht worden.
Oudtijds bevatte W y h b b it s e b a d e e i . niet minder dan vier kloostars ,
als: Tha b o r , Ni e uw- k l o o s t e r , Groendi jk en Naz a r e t h .
Ook stonden hier de stinsen en staten : Ab b ema , A t t ama , Ban-
gama , B o n n i n g a , Bo t n i a , Do n i a , Epema , Har inxu ia,
He r in g a, He p k e h u i s , He t t i n g a , H i d d ama , H o i t em a ,
J o n g ema , Okma , S j a a r d a , S i c k i n g a , S y t i n g a , Vrij-
burg of Albada , Wa lm a , Wi gma n a enz.
W ym b b it s e b a d e e e bevat zeer vele wateren , meren , poelen en stroomen.
De voornaamsle daarvan zijn : de W i t te - Brek ke n en de Zwa r t e -
B r e k k e n , tusschen de üosler- Wymerts , Oppenhuizen en Uitwellinger-
g a , d eOu d e g a s t e r -Br e k k e n in het Westen van Oudega en Sandfirde;
de Ri n g w i e l , de Id se gas te r-p 0 el e n , een gedeelte van
het S l o o t e rme e r , het Sne eke rm eer en het Gr o o t e -Gaa s t -
me e r en vooral het H e e g e rm e e r , het grootste water van allen
gelegen tusschen de dorpen Heeg en Indijk , en westwaards loopende
naat de Fljuessen. In deze grietenij zijn nog twee kronkelige uitwa-
teringen, deOo st er -Wyme r t s en de We s ter - Wy mer ts genoemd,
die, benevens andere watertjes van rniuder belang, voorkomen onder
den naam van rivieren. Alle deze wateren, gelegen in het buiten-
dijkster of läge gedeelte van W y h b b it s e r a d e e l , zijn zeer vischrijk, en
hebben hunne uitwatering door de sluizen van Makkum, Workum ,
Molkwerum , Stavoren, Takozyl en de Lemraer, die echter, alle te
zamen genuinen , naauwelijks in Staat zijn , om aan deze en de na-
burige läge grietenijen eene genoegzame ontlasting van water te be-
zorgen ; eensdeels dewijl deze landen veel lager zijn gelegen dan die
der meeste hoogere grietenijen van Friesland , anderdeels , dewijl de