den 1 November 1870, hier niet minder dan elders merkwaardig ge-
weest. W aarde brak in aan de zuidzijde door den Groenen-dijk o p
twee plaatsen te gelijk , waardoor deze parochie niet alleen , maar ook
te gelijk F a l k e n i s s e overstroomde, waarvan nog twee weelen zijtt
overgebleven.
Wilde men der zee haar prooi ontrukkcn , dan moest vorslelijke hnlp
en magt ingeroepen worden; hetgeen te weeg bragt, datHoning Fiiips,
den 6 September 1871, octrooi verleende aan die van W aarde en Fat -
kenisse met ten W estveer-polder, om hunne ingevloeide landen te
beverschen en de bedycken by egale contributien , onder eenen veedyck,
welk octrooi zeer omslagtig is , als bevattende alle de voorwaarden en
bepalingen , onder welke, van ’s Konings wege , ondersckeidene vrij-
dommen werden toegestaan.
Heeft deze heerlijkheid tegen een overloop van water steeds te strij-
den gehad , niet minder geducht zijn de grondbraken hier geweest.
Ten jare 1891 trof haar, znlk eene ramp, waarom de Ingelanden,
zoo van W aarde als Fa l k e ni s se , onderstand bij ’s Lands Siaten ver-
zochtcn : en wel den bonderdsten penning , die op de landen was gebeyen
over den jare 1591 , ter goedmaking der kosten lot eene inlaag noodig ,
daarover werd tot bet jaar 1594 beraadslaagd, zonder dat men weet
welk besluit daarop genomen zij.
De gedurige walersnooden , gestadige vrees van vijandelijke aanval-
len , en de qnverdraagzaamheid onzer kerkelijken werkten zamen , om,
zoo hier , als in de naburige parocbien eene volksverbuizing , en daar-
door een verval en vermindering te veroorzaken , waardoor bet middel
van den honderdsten penning op de buizen hier meer en meer bezwa-
rend werd,
Niettegcnstaande zooveel kampens met verdubbelde landplagen , bleef
men moed houden , om de zee voet voor voet te betwisten ; de Spaan-
sche krijg was nog niet geeindigd , ol de gemeene Ingelanden van
Waakde en Fa l k e n i s s e , verzochten van ’s Lands Staten verlof tot
bet leggen van eene inlage ter lengte van 300 roeden (1130 ell.) en ter
bevordering daarvan , kwijlschelding van de Slate—penningen , besaayde
gemeten en hoornbeeslen over de uitgeslagen landen voor ulloosj ende
over de geheele watering voor eenige ja ren ; op welk verzoek den 8 Junij
1646 , bet goeddunken van de Rekenkamer werd gevorderd.
Ten gevolge van den vrede te Munster , in het jaar 1648 gesloten ,
was men wel voor inval van vijanden gewaarborgd , dan de geduchtste
vijand, het water, bleef gestadig hier zijne aanvallen voortzelten ; tot
dat twee ontzaggelijke vloeden van 26 Januarij 1682, en 8 Januarij
1683 hier eenen geheelen ondergang schenen te veroorzaken. De
eerste dier watervloeden had des avonds tnsschen zes en zeven .nre
plaats, wanneer eerst de zeedijk te V alkekisse , en met een de binnen-
dijk tusschen W aarde en V alkenisse , genaamd de Groenendijk , door-
brak , waardoor vele beesten in beide Ambachten , zoowel als de inge-
zamelde veldgewassen , verloren gingen ; de opvolgende nacht en 'don-
kere maan vermeerderden de schrik en onlzettingj De zoogenaamde
K as t e e lb e r g , als het hoogste pnnt in W a a rd e , was de plaats,
waar menschen en vee hun behoud zochlen. Weldra beraadslaagde
men hoe de dijkbreuken te herstellen , en zieh best mogelijk tegen
nieuwc rampen te bcveiligen; het besluit, zoo van Anibachtsheeren
als Ingelanden , was het dorp V aekenisse buiten te dijken. Het was
zeker hard zulk eene opoffering te rnoeten doen , waardoor bet tij—
deljjk bestaan van velen afgesneden werd , en zij genoodzaakt werden,
om eldcrs tc gaan zwerven en veilige woonplaats op tc speuren. Reeds
den 3 Maart 1682 werd eene nieuwe zeesluis aanbosteed , welke , zoowel
als het stoppen der grondgaten en weder-droogmaken van dit geheele
ambacht, niet minder dan 2400 p o n d e n Vlaamsch (14,400 guld.)
kostte betwelk , hoe zwaar om te dragen , nog le overkomen wäre
peweest was de zee , den 8 Januar« 1683, geen nieuwe verwoestmg
komen ¡anbrengen ; de herstelde dijk bij Klaaskensweel brak ander-
maal door, bet was Vrijdag tusschen elf en twaalf nre des middags ,
wanneer het water hier instortte en nog een en een halve voet (47
duim) hooger rees, dan het jaar le voren , waardoor de hmzen in bet
dorp veel meer dan de eerste maal beschadigd werden , eenige andere
stortten in , andere stonden om te bezwijken. De kerk liep onder, tot
aan den vijfden trap van den predikstoel. Dil werd den 18 Fcbruarij
van het zelfde jaar van nog hooger vloed gevolgd , zoodat het water in de
kerk tot den zesden trap des predikstoels klorn , en sommige hmzen
tot aan de daken onderjiepen, in het oude dorp «He de hmzen
gesloopt werden ; dan, hetgeen aanrnerkelijk was, bij gemelde dne zoo
kort op elkander gevolgde overstroomingen, heeft geen eemg mensch
het leven verloren , en de vlijt ter herstelling bragt tc wege , dal den
24 Maart 1683, 115i roeden (435,06 eil.) dijks werd besteed van 3 roeden
(11,30 eil.) in den aanleg , 8 voeten (2,51 eil.) hoogte en zes voeten
(1 88 eil.) krnin voor 1520 ponden Vlaamsch en 15 schellmgen (9184
guld. 80 cents). Het herstel hoe kostbaar , is niet te vergeefs geweest,
want geene doorbraken o( overstroomingen hadden hier meer plaals,
dan een vijand houdt nimmer op hier van lijd tot tijd zijne woede te
oefenen , namelijk de vallen of gropdbraken. Ten jare 1750 gebeurde
er een aan den Westveersche-polder, juist ter plaatse , waar deze heerl.
bet meest te lijden heeft door storinen uit den Zuidwesten , waarom
hier al over twee eeuwen eene inlage is gelegd, die nog stand houdt.
Gelijk ongeval gebeurde den 1 December 1791 , tot herstel van welke
terstond maatregelen beraamd en te’r hand genomen werden ; daar werd
op hoog bevel eene hoofdsom van 1425 ponden Vlaamsch (8850 guld.)
ter interest. van vier procent geligt, ter goedmaking der kosten van
zink- en beslagwerk , ook tot verzwaar en verhooging der inlage noo-
diiz, om welke interest te vinden , zoowel als om de hoofdsom af te
leggen , ’s Lands Staten goedvonden , dat van de landen onder Krab-
bendijke en in den Reigensbergsche-polder , zeven jaren lang zekere
gemetgelden moesten worden opgebragt, zoo als ook een jaarlijksche
onderstand uit ’s Lands kas , door alle welke hulpmiddelen hier , onder
Gods zegen , de zee tot nu toe belet is dezen vruchtbaren grond
te verslinden.
Het wapen van W aarde bestaat in een veld van sabel met twee gol-
vende fasces , vergezeld en pointe van eene schuine ruil (losange) alles
van zilver.
WAARDE, naam, onder welke het d. V a ik esswa a rd , in de Meijerij
van 's Uertogenbosch, kw. Kempenland, prov. Noord-Braband, wel eens
voorkomt. Zie V alkenswaard.
WAARDE (DE POLDER VAN), pold. in het eil. Zuid Beveland,
distr., arr. en kant. Goes, gem. IFaarde-en-Falkenisse; palende N.
aan den Oost-Iiinkelen-polder , N. O. aan den Oud-Krabbendijke-pol-
der en aan Oud-Valkenisse , Z. aan de schorren tegen de Schelde,
Z. W. aan den Westvcer-polder en de schorren tegen de Schelde.
Deze polij., welke in het jaar 1579 herdijkt is, besteht, volgens het
kadaster , eene oppervlakte van 693 bund. 6 v, r. 47 v. eil., waaronder