t o t h e t g c v e n v a n e e n g l a s a a n d e k e r k v a n W a s s e n a a r . L a t e r e n
w 'c l w a a r s c h i j n l i j k d e n ¡2 6 J u l i j 1 5 7 2 , l o e n d e S p a a n s c h o S o l d a t e n
i n d i t d o r p g e b r a n d e n v e rw o e s t b s b b e n , w e r d d i t g e b o u w w c u e r
g e b e e l i n d e a s c b g e l e g d , d o c h i s d o o r d e H c r v o n n d e i n g e z e t e n e n
v a n W a s s e n a a r w e d e r o p g e b o u w d e n h e r s l e l d , i n e t u i t z o n d e r i n g v a n
b e t k o o r , h e tw e l k t h a n s n o g e e n e b o u w v a l i s . I n b e t j a a r 1 3 9 4
w e r d e e n g e h e e l n i e u w k a p e n d a k o p d e k e r k g e l e g d ; i n b e t j a a r
1 3 9 3 w e r d z i j v a n g l a z e n v o o r z i e n e n i n 1 6 4 0 a a n d e o o s t z i j d e e e n
n i e u w e s t e e n c n g e v e l d a a r a a n g e m a a k t . H e t i s e e n r u im e n l u c h l i g
g e b o u w , b e s l a a n d e u i t tw e e n e v e n s e l k a n d e r a a n g e b o u w d e d a k e n , v a n
b i n n e n o p e e n e r i j p i l a r c n r ü s t e n d e e n v a n b o v e n m e t w i t g e v e r f d
h o u lw e r k b e s c h o t e n . V ö o r d e r i j p i l a r e n is e e n r u im v a k , d e l e n g t e
d e r k e r k b e s l a a n d e . H e t d o o p h c k e n d e p r c d i k s t o e l , v r o c g e r g e s t a a n
h e b b e n d e o v e r d e m i d d e l d e u r d e r k e r k , z i j n i n 1 8 5 3 b i j h e t o p k o r t e n
d e r k e r k , v e r n i e u w c n v a n a l l e d e b a n k e n e n z i t p l a a t s e n , v e r p l a a l s t
l e g e n d e n o o s t g e v e l , r e g t o v e r h e t o r g c l , h e tw e l k r u s t o p v i e r f r a a i
g e u i a rm e r d e h o n t e n p i l a r e n , b o v e n o p p r i j k e n d e m e t e e n u u r w e r k e n
t e r z i j d e e e n f r a a i , o p d o c k g e s c h i l d c r d , t r a n s p a r a n t g o r d i j n . D i t o r g e l
i s a l l c r e e r s t i n 1 7 6 9 g e m a a k t d o o r d e n o r g e lm a k e r A . A . H in s z , e n
d e n 1 2 N o v e m b e r v a n h e t z e l f d e j a a r i n g e w i j d . I n h e t j a a r 1 7 9 2 is
u i t d e m i l d e g i f t e v a n d e n H e e r D a n i e l P o b p e ju s d u T o u r , e i g e n a a r
v a n d e b u i t e n p l a a t s W i l d l u s t , l e n b e w i j z e |v a n z i j n e b i j z o n d e r e g c -
n e g e n h e i d v o o r d e z e g e m e e n t e n o g e e n r u g w e r k a a n d i t o r g e l g e m a a k t
d o u r d e n b e r o e m d e n o r g e lm a k e r L e e n d e r t v a n Dam. B ij d e z e l a a t s l e
g e l e g e n h e i d w e r d m e d e h e t o r g e l t e n k o s t e v a n d e z e n l a a t s t g e m e l d e n
H e e r o n g e m e e n v e r s i e r d , b l i j k e n d e z u l k s u i t d e v o l g e n d e o p s c h r i f t e n ,
m e t - v e r g u l d e l e t t e r s d o o r d e n a l d a a r w o n c n d e k u n d i g e n S c h i l d e r J o iia n
M a tp h e u s S c h w e y s e r d a a r o n d e r g e p l a a t s t , e n w a a r d o o r d e g e d a c h t e n i s
v a n d i e n e d e lm o e d i g e n m a n , a l s b e t w ä r e s c h i j n t v e r e e u w i g d t e z i j n :
I b b o r t a l e s in la d d b s e t G l o r i a b D iv in a e t e r o p t ib a e b a x ib a e M a j e s -
TAT1S , ORGANUB HOCCE ÄNNO 1 7 6 9 PRIVATIS HUJUS TEBPLI SuBTIBUS EX-
STRUCTUB , A n n o 1 7 9 2 g e n e r o s is s ib a a c l o c u p l e t i s s i b a c o r a PROPRIISQUB
BUNERIBCS V1RI NOB1LISSIBI ET 1LLCSTRISS1BI DaNIELIS P oB P E J I LIBERI BaRO-
» is du T our insigniter auctub , bax ibb b e lio ra tu b , pulcrre ornatdm
SOLEBNITER GLORIAE ET LAUD1BUS EXCBLS1SSIBI NUBINIS DE NOVO S aGRATUB E8T.
I n GRATISSIBI ANIBI PIGNDS , JUSTASHJUE BUNIBICENTIAE GENEROSI DoNATORIS
■LAUDEB , HOC TSONUMENTUM PoSTERITATI DICAVIT G aROLUS G eORGIUS , CoBES
a W a s senaer , T o parcha in W a s s e n a e r .
( d . i . T o t o n s t e r f e l i j k e e e r e n r o e m d e r g r o o t s t e e n a l l e r b e s t e M a j e s t e i t
G o d s , i s d i t o r g e l , i n h e t j a a r 1 7 6 9 , o p b i j z o n d e r e k o s t e n v a n d e z e
k e r k g e s t i c h t ; i n h e t j a a r 1 7 9 2 d o o r d e z o o e d e lm o e d i g e a l s m i l d e
• b e z o r g i n g , e n t e v e n s d o o r d e b i j z o n d e r e g i f t e n v a n d e n z e e r e d e l e n
e n a a n z i e n l i j k e n H e e r D a n i e l P o b p e j u s , v r i j e B a r o n d u T o u r u i t s t e k e n d
v e r r n c e r d e r d , z e e r v e r b e t e r d , f r a a i v e r s i e r d e n p l e g t i g , t o t r o e m e n
e e r v a n h e t h o o g s l e W e z e n , o p n i e u w i n g e w i j d . T o t e e n o n d e r p a n d
v a n e e n a l l e r d a n k b a a r s t h a r t e n t o t b i l l i j k e l o f v e rm c l d i n g d e r w e l d a -
d i g h e i d v a n d e n e d e lm o e d i g e n b e g i f l i g e r , i s d i t g e d e n k s t u k a a n d e
n a k o m e l i n g s c h a p t o e g e w i j d , d o o r C a r e l G e o rg e v a n W a s s e n a e r , V r i j -
h e e r in Wassenaar.) T u s s c h e n d e L a t i j n s c h e l e t t e r e n i s h e t w a p e n
v a n W a s s e n a e r k u n s t i g n i t g e h o u w e n , m e t v e r g u l d l o fw e r k e n a a n
b e i d e z i j d e n m e t v e r g u l d e k w a s t e n a f h a n g e n d e .
D e g r o n d d e r k e r k , d i e z e e r g o e d b e v l o e r d i s , h e e f t o n d e r s c h e i d e n e
a a n z i e n l i j k e g r a v e n e n g r a f k e l d e r s , w o r d e n d e e r t o t h e d e n n o g a a n w e z i g
g e v o n d c n e e n e d o o d k i s t , g e h e e l v a n s t e e n u i t g c h o m v e n , z i j n d e n o g
volkomen «aaf en zonder ceiiige gebrekcn , zoo als men er mede nog
onderscheidfeno andere steencn deksels van doodkisten vtndt, onder we e
m e n e r e e n a a n t r e f t , w a a r o p h e t v o l g e n d e o p s c h r i f t S t a a t '
5Ribf »oec €lae$ W &m öan
nott Wer U raw t» anno m m m m p S «ttbwe>
onder'welke letteren het wapen van W assenaer met een nein en
gesp hangende aan een dorre tak is geplaatst. Nog vtndt men on-
der deze sleenen deksels een, met het volgende opschnit
55ii>f öoer Soniövou ©irrf »an ber S o e S , ^iec bcgraabe
anno ©m. .
en daaronder, op de zelfde wijze als boven gerne d is de wapens van
W assenaer en van van der D oes. Op het in pum liggende koor, komt
men uit de kerk door een binnendeur in den omtrek, aan deoosten
zuidzijde vindt men onderscheidene vertrekken , als de secretane ,
de consistorie en de voormalige verhoorkamer , benevens eene bewaar-
plaats voor gevangenen. Nevens het koor Staat eene lmpel , welke nog
ten huidigen dage bekend is onder den naain van de Kap« 1
Raap h o r s t e n , waarin db R aaphorsten , die een riddcrlyk stamhuis
onder W assenaar hadden staan , plagten begraven te worden. De toren
heeft een fraaije met leijen gedekte spits , en is van eene goede kbk
en uuAverk voorzien. Aan de buitenzijde zag men vroeger , beha ve
de uürwijzers , nog boven de middeldeur een zonnewijzer , boven welke
men las : Des menschen (lagen sijn als een afgaande schaduwe, beneden
deze woorden : Praeteritum Tempus numquam recertitur (d. i. de voorl
e d e n e t i j d k e e r t n im m e r w e d e r ) . . . .
D e R . K . s c h i j n e n a l v r o e g n a d e R e f o rm a t i e h i e r e e n e e i g e n k e r k
¡T o h a d t e b e b b e n , a l z o o m e n a a n g e t e e k e n d v i n d t , d a t r e e d s m e t h e t
b e p i n d e r z e v e n t i e n d e e e u w a l d a a r a l s P a s t o o r g e s t a a n h e e f t J o h a n n e s
R e n iu s ; e v e n w e l i s z i j n u e n d a n w e l e e n s g e h e e l z o n d e r P a s t o o r g e -
w e e s t* H e t t e g e n w o o r d i g e k e r k g e b o u w , a a n d e n H . W i l l i b r o r d ü s t o e -
p c w i j d S t a a t e v e n b u i t e n e n a a n d e w e s t z i j d e d e s d o r p s ; m e n g a a t
d e r w a a r t s d o o r e e n e b r e e d e l a a n , t e r W c d e r z i j d e n m e t h o o g o p g a a n d e
b o o m e n b e p l a n t , l ä n g s w e l k e m e n e e n h a r d g e s c h u l p t v o e t p a d h e e l t .
I n h e t j a a r 1 7 2 4 w e r d d e z e k e r k g e s t i c h t , e n o p d e n 1 1 J n m j v a n
d a t z e l f d e j a a r , w e r d d a a r a a n d e e e r s t e s t e e n g e l e g d . I n h e t j a a r
1 7 3 0 w e r d z i j v e r s i e r d i n e t e e n m a r m e r a l t a a r , d a t o p v i e r b i j -
z o n d e r s c h o o n e k o l o m m e n r u s t , d i e m e d e u i t m a r m e r g e h o u w e n z i j n .
H e t m i d d e n v a n d i t a l t a a r b e v a t e e n n i l m u n t e n d s c h i l d e r s t u k , v e r -
b e e l d e n d e d e instelling des Avondmaals , door Jezus met zijne Apos-
telen ; d a a r b o v e n z i e t m e n h o t L a m l i g g e n d e o p h e t b o e k i n e t z e v e n
s l o t e n , e n d a a r a c h t e r d e h e e r l i j k h e i d d e s L a m s , d o o r v e r g u l d e n s t r a -
l e n , o p w e l k e z w e v e n d e e n g e l t j e s z i j n a f g e b e c l d . T e r z i j d e n b o v e n d e
k a p i t e e l e n v a n i e d e r d e r v o o r s t e k o l o m m e n , l i g t e e n d e r o u d v a d e r s ,
i n B i s s c h o p p e l i j k g e w a a d t e r n e d e r g e k n i e l d . V o o r t s i s i n d e z e k e r k
e e n e c o m m u n i e b a n k , v a n w e l k e d e p i l a s t e r s e n p a n e e l e n v a n z u i v e r m a -
h o n i j h o n t z i j n g e m a a k t , e n v e r d e r , i n h e t j a a r 1 7 7 6 , t e r w e d e r z i j d e n
z e e r k u n s t i g d o o r d e n b e r o e m d e n B e e l d h o u w c r B e r g b a n , m e t l o f e n a n d
e r e w e r k e n u i t g e s n c d e n . H e t o r g e l i s m e d e e e n s c h o o n s t u k , g e m a a k t
d o o r d e n b e k w a m e n O r g e lm a k e r P . A s s e n d e l e t , t e L e y d e n .
E r i s h i e r e e n d i s t r i b u t i e k a n t o o r v a n d e b r i e v e n p o s t e r i j .
A a n d e z u i d z i j d e v a n b e t d . z i e t m e n e e n e n g r o e n e n h e u v e l , d e
B ü r g t g e n a a m d , w a a r o p m e n w i l , d a t h e t s l o t d e r a l o u d e H e e r e n