1661 hersteld werd. De grooten torcn plagt vier omgangen le heb-
ben en op bet kruispunt van de kerk stond nog een klein lorenlje.
In het jaar 1661 vielen op eenen Zondag , tusschen de morgen* en
middagdienst de vier omgangen van den toren door het dak. Dit werd
hersteld door zekeren J an dg Groot , ter wiens gedachtenis in eenen der
binnenmuren van de kerk een eereteeken was opgerigt , waarop men
dit rijmpje las :
Sleester J an de Gboot heeft dit gebouw,
’t Geen door twee torens lag in rouw,
Door kracht en kunst, van Junij ugt
Tot Wijnmaands end, in fleur gebragt.
Uoe ruim deze kerk ook was, werd zij in het begin der vorige
eeuw , wegens den bloei der beschuitbakkerijen , nog te klein , waarom
zij met een ruim vierkant naar buiten op het kerkhof is uitgelimmerd.
Te dier lijde was men zelfs bedacht op het bouwen van nog eene Herv.
kerk , doch wegens gebrek aan bchoorlijke plaats , is zulks acbterwege
gebleven en door het _aanleggen van het gemelde vierkant, eenigzins
vergoed. Dit gebouw , in het begin dezer eeuw bouwvallig geworden
zijnde, is in het jaar 1 8 0 9 , op dezelfde plaats; door eene geheele
nieuwe , doch veel kleiner, kerk vervangen , zijnde een'steenen g e bouw
, met eenen houten toren, doch zonder orgel.
De kerk der Doopsgez., is een houten gebouw , zonder toren of orgel.
De R. K. kerk, aan de H. Maria Magbalena loegewijd, is een honten
gebouw, met eenen kleinen toren , en van een goed orgel voor-
zien. In den nacht van 11 Äugustus 1837, is de toren dezer kerk,
door den bliksem getroffen en in brand geraakt, doch men is de brand
spoedig meester geworden, zoodat slechts de toren beschadigd werd.
In vroegere eenwen was te W ormer , eene La t i j n s c h e s c h o o l ,
doch deze is voor lang reeds ten gevolge van den oorlog verdwenen.
In de vorige eeuw waren er ook twee lagere scholen, namelijk de
Ke r k s c h o o l en de West e r - of Bi j school . Thans eehter is er
maar eene school, welke gemiddcld door 120 leerlingen bezocht wordt.
W ormer heeft met Jisp een De p a r t eme n t der Ma at s cha ppi j :
Tot Nut van 't Algemeen, dat den 10 September 1797 is opgerigt en
8 Leden telt.
In den Spaanschen tijd moet hier eene schans gelegen hebben, waar-
naar het uiterste westeinde van Wobdeh nog de S c h a n s genoerad wordt.
De kermis valt op den Zondag na St. Odulphusdag en dus in Junij.
W obdier is de geboorteplaats van de G e l ee r de n: Antonios Hovaeds
die Abt van Echternach geweest i s ; Meinahd Man , f in 1326 na in
het jaar 1499 tot Abt van Egmond te zijn benoemd. Hendrik van W ormer
(Henrichs W ormeriands) die te Keulen geleefd en aldaar in 1314 een
werk over de sterrekunde heeft uitgegeven en P etrus Ubrelics, en vah
de S c h i l d e r s T imon Arendz. K rafft en Dirk Hendkiksz.
Ook verdient melding zekere Geertrcida Adriaan S ydonsdochter,
eene vrotiw , niet vermaard door hare geleerdheid , maar door hare
edelaardige gevoelens. Zij had een broeder, die het Priesterambt tot
nog toe had bekleed ; doch, omtrent de leerbegrippen , welke .hij,
nu eenigen tijd had gepredikt, een ander inzien hebbende gekregen ,
was hij daar door in groote ongelegenhcid geraakt Hem onlbraken
zelf de meest dringende levensnoodwendigheden. De toestand kwam
ter ooren van zijne zuster, en met een de plaats, waar hij zieh op-
hield. Meer was er niet noodig oru haar zuslerijjk hart tot mede-
doogen te wekken , en op middelen ter holpbelooning te doen bedacht
zijn. Van de noodige lljflogt voorzien , begeeft Gebrtrmoa zieh op reis.
Gevorderd zijnde tot aan gene zijde van het I J , aan den kant van
Muidcn , viel zij in handen van eene incnigte doldriftige en baldadigc
boeren. Onaangezien hare sekse, en den Staat van zwangerscliap,
waarin zij zieh bevond , vernomen hebbende, dat zij de zoogenaamde
Kettcrsche leer was toegedaan , deden zij haar de schroomlijkste mishan-
delingen ondergaan , en hingen haar eindelijk op , aan eenen boom te
IJpeslöot, een gehucht aan den Diemerdijk, een weinig ten Noorden van
Amsterdam. Dit viel voor op den 28 Junij van het jaar 1373.
Onder J an I , Graaf van Holland, geraakten die van Wormer in
twist met die van Dordreeht over het stapelrcgt dier stad, haar door
ge melden Graaf J an geschonken ; de Wormers en andere lolvrije sieden
en dorpen, begrepen aan dat slapelregt niet onderworpen te zijn , uit-
hoofde van liun voorregt van overal tolvrij te mögen varen. ’s Graven
uitspraak in dit verschil was ten nadeelc van Dordreeht, doch die stad
zieh daarmede niet vergenoegende , blecf de tolvrije schepen aanlialen ,
hetwelk groote verwikkeling veroorzaakte en een moeijclijk punt van
geschil bleef, tot onder de regering van Keizer Karei V , als wanneer
er een eindc aan gemaakt werd , op voorwaarden tot wederzijds ge-
noegen.
Toen in de Spaansche beroerlen , de vijand Oostzaan ingenomen ,
uitgeplunderd en verbrand had , trokken de Spanjaarden op WonmER ,
voornemens zijnde, in de algemeene ontsteltenis ook dat aanzienlijk
dorp te vermeesteren ; doch die in de schans te W ormer lagen , stuiten
hen en beletteden hen in hun oogmerk. S onoy deed voorts de troepen,
die te W ormer bijeengekomen waren van meer kruid voorzien , met last
dat R cichhaver , welke met zijne compagnie te W ormer lag, hun Overste
zoude wezen , doch deze weigerde het , zieh onder voorwendscl van zijne
jeugd veronlschuldigende. Kort ha Nieuwejaar 1374, deed men de
huislieden het dorp rondom met bijten afsluiten ; doch de Spanjaarden
trokken evcnwel voort en verrasten het dorp, onder begunstiging van
de mist , aan twee kanten en noodzaakten de bczelting en boeren te
wijken ; R dichhaver, met Kapitein Coen , versterbt door die van Jisp,
dreven. hen wel weder terug , doch moesten ten laatste geheel het veld
ruimen, waarbij veel volk sneuvelde, onder anderen door, vlugtende,
in de gcmaakle bijten te vallen en le verdrinken. Terwijl dit gevecht
nu in het oosteinde voorviel cn de Spanjaarden reeds de kerk in gekregen
hadden , besloten zeven waagbalzen , Wormers van geboorle ,
hun geluk op den vijand te beproeven ; na elkander trouw gezworen te
hebben , kwamen zij van ter zijden in het dorp , vielen door de Noor-
derdeur der kerk daarin , en weerden zieh dapper , alhoewel zij voor al
te groote overmagt moesten bezwijken. De Spanjaarden eindelijk terug
ontboden wordende , verlieten W ormer en andere plaatsen daaromtrent,
zonder aan dit dorp , of Jisp verdere schade toe te brengen , naar wij
verhaald vinden op voorspraak van die van Amsterdam , aan welken
vele huizen te W ormer toebehoorden. Weinig tijds daarna, boden eenige
Wormers S onoy , die toen weder in hun dorp was, om tegen eene gel-
delijke bclooning (sommigen zeggen 300 gülden) zekeren vijandclijken
Kapitein , te Assendelft verblijvende, levendig öf dood in zijne handen te
leveren : S onoy nam den voorslag aan , de waaghalzen bemanden ccnc
boot en voeren bij nacht door den Westzaner Overloom , längs het IJ
en voorts door een gat, ontstaan in den Assendelver-dijk , naar het einde
van het dorp, zonder dat bet iemand gewaar werd ; het gelukte hun
ook , in het verblijf van den Kapitein te komen : een van hen ging door
wrrmwJS. Jr s J r / *