zuidelijke Friesche sluizeu naar evenredigheid veel minder water kun-
nen lossen dan de noordelijke. Om deze läge deelen der provincie te
hulp te komen , heeft men in het midden der vorige eeuw, gedurende
den geheelen winter gestroomd , zoowcl bij vorst als bij dooi weder ,
hetwelk echter dit bezwaar had, dat daardoor, gedurende de vorst,
het vervoer van vele dingen te water verhinderd werd,, en sommige lie-
den ongelukkiglijk verdronken. Behalve de opgetelde wateren in
Wvmbritseradeee buitendijks, verdienen nog genield te worden de
Ge e uw, of de V a a r t van S n e e k naar Yl s t ; de V a a r t van
S n e e k , tcnOostenvan Horamerlsen Jortrijp, n a a r d e W i t t e - B r c k
ken, en die van S n eek na ar he t S n e e k e rme er, de H o u c k e -
s l o o t genaamd. In Wtmbritseradeel binnendijks, zijn weinig wateren;
körnende , behalve de boeren opvaarten , inzonderheid in aanmerking de
vaart van de Oosthemmer-Nieuwezylen, noordwestwaarts loopende naar
Bolsward, in Wonseradeel, en ook bij den naam van Wy inert s be-
kend ; de vaart van Sneek naar Franeker , doorgaans de F ran e k e r-
v a a r t genoemden loopende voorbij Ysbrechtuni enTirns; de Le eu-
w a r d e r - j a a g v a a r t , vöör ruim 150 jaren, tot meerder gerief van
den koophandel ende reizigers gegravcn , en eindelijk de oudo Leeu-
ward e r v a a r l . ( . . . .
Deze grieteny en de daarin beslotene steden S n e e k en Y l s t
zijn, ofschoon niet aan zee liggende, evenwel tot het onderhoud
van een goed stuk dijk en zeewerken, gehouden, strekkende zieh
nit längs een gedeelte van de grieteny Hemelumer-Oldephaert-en-
Noordwolde van Wonseradeel tot voorbij Molkwerumzijl, en boven-
dien nog een stuk, midden in Hemelumcr-Oldephaerts dijken liggende.
De geioeenschap der dijkwerken, deze contributie betreffende,
is mede bij arbitrament van het Hof Provinciaal bepaald, en den
11 Julij 1 7 1 9 , voor de rolle uitgesproken; zijnde ook door een Staats-
besluit van dsn 5 Maart 1729 bekrachtigd.
Het Binnendijkster deel van deze grietenij wordt van het Buiten-
dijkster deel gescheiden door den Hemdy k . Ook wordt deze grietenij
binnendijks.nog door onderscheiden hooge binnendijken gesmaldeeld, met
name den Tj aarddi jk en den R i n g d i j k , om nu niet van de me-
nigvuldige rijwegen te spreken, die alomme van het eene dorp naar het
andere loopen. Buitendijks zijn daarentegen de rijwegen zeer scbaars ,'
en komen maar alleen in aanmerking die van de Oosthemmer Nieuwe-
zijl naar Heeg, en nog een rijweg, uit dezen niet verre van Heeg
komende, en van daar loopende naar Oudega. De voornaamste weg
in deze griet. is de straatweg van Leeuwarden naar de Lemmer, die
hier längs Sneek, Jutryp en Hommerts loopt. Het gebrek aan rijwegen
Wordt door de reeds gemelde vcelvuldige wateren en vaarten ver-
goed ; ook heeft genoegzaam ieder landman hier zijn eigen jagt of vaar-
tuig van meer of minder groette, geschikt qm daarmede zijne waren
van boter en kaas ter markt te voeren j en dewijl Sneek de gewone
mark tplaats, van dezen oord is , zoo wordt daar, op den wekelijkschen
marktdag, doorgaans eene groote menigte van dergelijke jagten en
kleine vaartuigen aangetroffen, dat inderdaad eene aangename vertoo-
ning maakt.
Weleer werd deze griet., even als Wonseradeel, door twee Grietman-
nen bestuurd, waarvan de een binnen- en de ander buitendyks bet
bewind voerde.
De hooge oudheid van Wymukitseradeel bewijst men uit verscheidene
ordonnantien en lijsten voor eenige hunderd jaren gemaakt.
Ten tijdc van de Sehicringcrs on Velkoopers , alsmcde van de Sak-
sische en Bourgondischc twisten, is bei gezag alhier zeer langen tyd
aan het edel geslacht van Harinxha gcweest, dal ook incest alle dc
eerambten to Sneek beklccdde.
Deze griet. werd bij den watervioed van Februarij 1825 gcbecl over-
stroomd. Het water, incest van het Zuidoostcn, maar ten deele ook
van het Zuidwesten opkomende „ begon reeds in den namiddag van
den 4 Februarij de zuidelijke en westelijke deelen te overstroomen.
Het klom op sommige plaatscn tot 2 ell. boven het land, en noodzaaklc
vele boeren met bun vee devlugt te uemen. Wo u d s c nd was het toe-
vlugtsoord van vele vlugtelingen nit de lagere streken. Vele behoef-
ligen werden , door do zoo zeer geteisterde ingezeteuen, van het noodige
levensondcrhoud voorzien , en ook te Heeg werden velen gehuisvest.
Elders werden de godshuizen ontruimd cn in beestenstallen veranderd ;
terwyl de kerkhoven de verzamelplaatsen van het uit den vloed geredde
vee werden. Zoo werd de kerk te Oude ga, G aas t meer en J u t r y p
met vee opgevuld, maar vooral die te Ui twe l l i n g e r g a , ' alwaar
70koeijen,en te Op p e nh u i z e n , alwaar 40 koeijen geplaatst werden ,
terwyl in bet geheel 42 huisgezinnen uit deze pläats verpligt zijn geweest
hunne woningen te verlaten , welke vlugtelingen bij hunne vrienden en be-
kenden herbergzaam ontvangen werden. Elders moesten de menschen
tot de schepen hnnnen toevlugt nemen , gelijk bij voorbeeld te Gaast -
meer een huisgezinin eene vischaak gewoond heeft. Veel vee is in dit
gedeelte der grieteny niet omgekomen. Behalve het verdrinken van
eenigeschapen te U i tw e l l i n g e r g a , J u t r y p en elders, zijn er niet
meer daU 6 hoornbeesten te-Oudega verdronken. Dezoutheid van het
water.moet te dezer plaatse, en gevolgelijk ook in de omliggende streken ,
vrij aanmerkelijk geweest zijn, dewijl meti daar doode visschen in
eenen poel gezien heeft.
Het wapen dezer griet. is een gedeeld schiid, regts van goud, met
eenen uit do linkerzijde half te voorschijn komende arend van sabel ;
links van azuur, bezaaid met lelien van zilver.
WYMERTS (DE), water, pro v. Friesland, kw. tPestergoo, hetwelk
uit het JForkumer-meer voortkomt, zuidwaarls door Workwm stroomt
en zieh, door de Workumer-zyl, in de Zuiderzee ontlast.
WYMERTS (DE NAA.ÜWE-), dat gedeelte van de Ooster- Wymerts,
prov. Friesland} kw. fFestergoo, griet. Wymbrilseradeel, hetwelk van
de Zwarte-Brekken, in eene noordwestelijke strekking naar de Kerk-
sloot loopt.
WYMERTS (DE OOSTER-), water, prov. Friesland, kw. Wetter-
goo f griet. JFymbrilseradeel, hetwelk uit het Oude-Kerkhof voortkomt
en in eene noordwestelijke rigting naar de Rerksloot loopt, na bij de
Z w a r t e - B r e k k e n , waarmede het in verbinding Staat, den naam
van Naaowe-W vjherts te hebben aangenomen.
WYMERTS (DE WESTER-), water, prov. Friesland, kw, Wester-
goo, griet. Wymbrilseradeel, hetwelk uit het Slootermeer voortkomt,
als eene gegravene vaart, in. eene noordelijke rigting tot bij Ylst en
van daar noordwestwaarts naar Bolsward looptwaar het zieh in on-
• derscheidene vaarten verdeelt en verliest.
WYMERTSERADEEL, waarschijnlijk deeigenlijke naam van de griet.
Wvbibritseradeel , prov. Friesland, kw.Westcrgoo. ZieW"ymbritseradeel,
WYNAAM , naam, welken men bij verkorling geeft aan het. dorp
WYMALDun, prov. Friesland, kw, Weslogoo, griet. Barradeei, Zic
het volgende art,