Hertoginne van Aarscliot, Prinsesse Gravinne van Aremberg, uit naam
en van wego' haren zoon F ilips , de heerlyklieid, W esterwoldb , in
■1617 , aan den Ainstcrdamscben koopman W ille« van de» HovEopdroeg.
Deite kooper ondervond echler, hier körnende , dat het gemakkelijker
geweest was de heerlijkheid te koopen , dan in het gerust bczit daar-
van te geräken , daar hem zeer vele hinderpalen in den weg gelegd
werden door Stad en Lande , door de erfgenamen van J oost L ewe en
door de Westerwolders zelven. Hij hoopte die echter, met vertrouwen ,
ook om zijne naauwe vriendscbap met den Heer van Oldenbarneveld,
te zullen te boven komen, lot dat hem de gevangenzetting en daarna
dc teregtslelling van gemelden Heer alien moed benam ; waarop hij
zieh genegen toonde de heerlijkheid weder te verkoopen. Van deze ge-
legenheid maakte de stad Groningen gebruik , als voor welke het ver-
krijgen van W esterwolde zeer begeerlijk moest zijn , eensdeels, om te
beter hare oogmerken op de aanzienlijke aanslijkingen van land tus-
schen het Qldambt en de Westerwoldsche dorpen Blijham en Bellingewolde
, te volvoeren; anderdeels oro het. klooster Ter-Apel, wereldlijk
verklaard, met alle de landerijen , bosschen en veenen in bcslag te
nemen. Door middel van den Stads-Secretaris W inshemius en den Hoog-
leeraar IIomnga werd , in 161 9 , de koop gesloten met van den Hove ,
voor 140,000 gulden en eene vereering van 1300 gulden aan den
Hoogleeraar Pijnacker en diens schoonzoon Moons , waarvan de beleen-
hrievcn in de stadsarchieven zijn berustende-. Van dien tijd af is Groningen
in het ongestoord bezit van deze heerl. gebleven, ofschoon nict
zij , maar iemand, gewoonlijk een uit bare tegering , daartoe benoemd ,
bij de vier Leenbeeren (te weteu : den Raad van Braband , de staten
van Holland , Friesland en Overijssel) er mede belecnd werd , na wiens
dood lelkens een ander moest voorgesteld en aangeDomen worden j doch
deze bekende Leenman oefende geen gezag in de heerlijkheid , daar
de Raad van Groningen het hoofdbestuur aan zieh gehouden had en
bet overige , met het regtswezen , namens de stad , liet waarnemcn door
eenen Drosaard en twee Rigleren. Eigenlijk moeten onder W ester-
wolde alleen gerangschikt worden de kerspelen On st we dd e, V l a g t -
w e d d e , We d d e , S e l l i n g e , Vri e s che loo , het Kloos te r
t e r A p e l e n d eB o u r t a n g e . Oorspronkelijk toch behooren Bel -
1 i n g e w ol d e en B1 ij h a m daartoe niet. De ingezetenen dezer twee dor-
pen willen ook onder de Woldingen niet gerekend worden : zij verschil-
len mede van hen in kleeding en levenswijze. Ook rooet men vooral onder
het oog houden , dat het zoogenaamde W esterwolde , dat voormaals niet
tot de prövincie Groningen, maar tot de Generaliteitslanden en dus ook
eigenlijk buiten het Oldainbt behoorde , eertijds in 2 reglstoelen , in dien
van We s t e rwo l d e cn Be l l i n g ewo l d e nanielijk, verdeeld was.
Tot den eerslen regtstoel hebben de eerst genoemde doi pen behoord,
de tweede bevalle B e 11 i n g e w o 1 d e , en Bl i j ham, Oud e - P c k e l a
cum annexis , endeOude - en N i euw e -S ch ansen.
Onder Be l l i n g ewo l d e zijn in oude slukken begrepen Be 1 l inge-
w o ld e , Bl i jham e nU i t h am, doch het laatste gehucht beteckeut
niet vecl.
ln de noordooslelijke smalle streek van W esterwolde, in den alge-
meenen zin, liggen : de Ni e uwe - S c h a n s of Lan g e - A k k e r -
s c h a n s , de Oude -Schans of Be l l i h g ewo l d e r s c h a n s , Bel-
l i n g e w o l d c , Bl i jham, Oud e - P e k e l a , We d d e ,Vr i e s c h e l o o ,
Onstwe dd e , V l a g t w e d d , de Bonr t ange , S e l l i n g e en Ter
A p e l , thans de 6 volgende gem, uitraakende: Be l l i n g ewo l d e ,
w ion 1 1 sch a n s , O n s t w e d d e ,Ou d e -P e k ela, Vl a g twe d d e , .
enWeddo. Men telt er 2140 h., bcwoond door 2730 huisgez., int-
makendeecne bevolking van 13,800 inw., die meest hun bestaan vrnden
i n l a n d h o n v v , handel en fabrijkwezen.
De prond is noordwaarts van Blijham tot door de Langakkerschans
een goede klei, gehccl aangeslijkt uit den Dollart ; ten Oosten , Zui-
den en Westen wordt hel van Hannover , Drenthe en het Oldambt gc-
scheiden door uitgestrekte veenen ; do middellengte , van het klooster
ter A pel af tot Wedde toe , is een liooge zandige grond , en wel ge-
schikt tot houtgewas. Van hier dat het den naam heeft van Woldb , en
wel van W e s t e u w o l d e ; als zijnde het westersche woud ten opzigte van
Munsterland. . . .
Dit landschap wordt in de lengte doorsnoden door onderschcidene
kleine beken alle den naam van Aa hebbende, hoewcl ter onderschei-
ding de Ru i t e n -Aa , de Mu s s e l -Aa , do 0 ns tw edd e r- Aa , dc
P e k e l - A a en de Re k k c r -Aa geheeten. De meeste dezer nviertjes
vereemVen zieh t» Wedde, alwaar zij een voor tamelijke schepan bc-
vaarbaar water vormen, dat bij het Biilster-Verlaat nog vermeerderd
■wordt met de Pekel-A. Alsdan is het de algemeene W e s l e r w o Iris
che - A a, welke hij deSlatenzijl in den Dollard valt, en längs welke
de Pekelderschepen de turf naar Holland en de Oostzce overbrengen.
De Ilerv., die er 12,800 in getal zijn , onder welke 2300 Ledema-
ten, maken de volgende 12 gem. u it : T.e r - A p e 1, B e 11 i n ge w o I d c ,
Bl i jham, Bo u r t a n g e , Ni e uwe s c h a n s , On s twe d d e , Uude-
s chan s, Ou d e -P e k e l a , S e l l i n g e , V l ag t w e d d e , Vri e s cbe -
Ioo cn Wedde, wclke even zooveel kerken hebben en door even zoo
vele Predikanten bediend worden.
De Evang. Luth., die er 200 in getal zijn, behoweo tot de gem.
Pekela. — De B. Ii .s van welke men er 800 aanlreft, parochieren
in de Pekela. --
Men heeft er 14 scholen , als: eene te T e r -A p e l , twee te Hel-
l inge w o l d e , ¿ene t eBl i jham, ¿¿ne te Bou r t ang e, e4ne teNieu-
we - s c h a n s , eene te O n s t w e d d e , 6ene te Ou d e - s c h a n s , twee
te Oud e - P e k e l a , 66nete S e l l i n g e , ¿¿nete »Vlagtwedde, eene
te Vr i e s che loo en 66ne te Wedde, welke gezamenlijk gemiddcld
door een getal van ruim 1800 leerlingen bezochl worden.
Toen de Stadhouder van Groningen Ju ria an Schenck van TADTENEDRe,
in hel jaar 1336 , de Gelderschen binnen Appingedam belegerd hebbende
, vernam dat 2000 Denen op marsch waren, om de belcgerden
te ontzetlen , gebood hij die van Friesland en van de Omnrelanden ,
dc legerplaals gewapenderhand te komen bezetten ; terwijl bij zelfs met
bet geoefend krijgsvolk den vijand te gemoet toog. In het W e s te r -
' woldscre had bij bet geluk hem , daar niet op verdacht, ten slrijde
te noodzaken ; met dat gelukkig gevolg, dat de Denen geheel geslagen
werden, en hunne bevelhebbers, de Ridder van R an tzow en Georoe van
Munster , Slotvoogd van Wedde, gevangen gemaakt.
In het jaar 1379 werd W e s t e r w o l d e , door zekeren Overste van S t e r n -
bagb, deerlijk geplaagd en gebrandscbat. _ -
Het wapen van W e s t e rw o l d e bestaat uit eenen knielenden Bisschop ,
met aan de eene zijde een bisschopsstaf en aan de andere zijde een tak.
WESTERWOLDSCHE-AA (DE), riv. in fPestenvolde, prov. Groningen.
Zie Aa (W e s t e r w o l d s c r b ) .
WESTERZAND (HET), naam, welken men wel ccns gecft aan hel d.
Oldekerk in het Westerliwarliw, prov. Groningen . Zie Oldekbrk..