ueeml de Ralerbals een begin cd loopt naar hct Hock«raeer. Iu Junij
1760 is , op last van het Geregtshof, door de ingelanden vau Wol-
TEHScm cn de beide Harksteden, gegraven ter diepte vau 1,26 eil., de
uitwatering van het Damsterdiep tot aan de Kleisloot , de Waterlozing
De Herv., die er 600 in getal zljn , onder welke 70 Ledematen ,
maken eene gem. ui t , welke tot de klass. van Appingedam, ring vau
Slochteren, behoort. De eerste , die hier als Leeraar voorkomt,
is peweest zekere J ohannes, wiens geslacbtsnaam wij niet vermeld
vinden, die hier in 1696 stond. Hij werd in 1598 opgevulgd door
Bernahdcs L ubuerti , die , uit naam van den Drost van Zälland beroe-
pen door Doede van Amsweee , vöör of in 1606 moet vertrokken of
overleden zijn , aangezien in dat jaar zijne plaats vervuld werd door
Henricds J ohannis of J ohannes Henhici. Het collatieregt, hetwelk hier
voorheen was bij de adellijke Heeren eerst van W elvelde , daarna P olman
en eindelijk bij Mevr. de Valcke , wordt thans uitgeoefend door de
stedelijke regering van Groningen, welke het in 1735heeft aangekocht.
De kerk , was een groot en ruim gebouw, met een koor, als een
halve maan uitgemelseld en voorzien van drie kerkramen. Ten jare
1765 liet de regering van Groningen , uithoofde der bouwvalligheid de
geheele kerk , met uitzondering van het koor afbreken en eene aanmerke-
lijk kleiner kerk weder opbouwen, en aan het koor aansluiten. Toen
men bevond in 1 8 3 7 , dat dit koor, alsmede de oiide zware Vierkante
loren , die , tegen den algemeenen regel, aan de oostzijde van bet koor
en op eenigen afstand van het kerkgebouw , geheel op zieh zelven stond ,
te bouwvallig waren, om hersteld te kunnen worden, werden beide
afgebroken, en eenen nieuwen toren ten Oosten van de kerk opge-
bouwd. In 1838 werd dit voltooid, en de kerk hersteld en verfraaid.
De beide klokken in den onden toren hangende, werden in 1838 verkocht
en er een nieuwe in den toren geplaatst. De eene der klokken
was gegoten in het begin der vijftiende eeuw, volgens het daarop ge-
vonden zeer onduidelijk opschrift. De andere klok was gewijd aan Alle
Heiliqen en van 1 4 1 5 , blijkens dit opschrift:
» %nm. tmt. ÄfcCACÄäNMfc, I«»»* gufi. öno.
»dBeUarba. in. ffotiorertr* amnium. ¿anctotum.
(d. i. ten jare onzes Heeren 1416 ben ik gegoten onder den Heer Mel-
lardes ter eere van Alle Heiligen.)
De Afgescheidenen, die er ongeveer 40 in getal zijn , bchooren tot
de gem. van Ten-Boer. — De dorpschool wordt gemiddeld door 80
lcerlingen bezocht. _ ,
Er is hier nog eeneburgstede van den bürg Gl imme r hu i s genaanid ,
behoord hebbende aan de famille W elvelde (1) ook Weleveld, afgebroken
omstreeks 1735 (zie dat woord).
Wol/FERSum is vermoedelijk de geboorteplaats van Henrik. P iccardt ,
Haad , Syndicus en Mond der Ommelanden , geb. 25 Maart 16<>6, die
zeer gezien was bij W illem III, Prins van Oranje en vroeger, toen
bij zieh te Parijs ophield, bij Roning L odewijk. XIV.
WOLTERSUMER-AA (DE); water in Fivelgo, prov. Groningen,
dat, In eene noordwestoljyke rigting, van Woltersum naar het. Dam-
sterdiep loopt.
f l | Over W o l t e k s o m en äe famille W e l v e l d e . Zie Mr. H. O. Feixh, Oron. Volkt-
tUmanak, voor 1843, bl 111 en volg. D b . W. G. R e d d u m w o s , Grcn. Volksalmmak voor
1841, bl, 66 en volg.
WÜLTHAARSHOER , streek lands in Z alland, prov. Overijssel,
arr. Deventer, kaut, en gem. R aalte, in de buurs. Linderte, welke
op sommige kaarten als een geh. voorkomt. — Deze streck is aldu*
g e n a a n i d naar hct boerenerve de Wo l t h a a r , aldaar gelegen.
WOLTHERDUIN of W o lt e ed b in , het noordwestelljke gedeelte der
buitenvelden tusseben Texcl en Eijerland , zoo als di t , voör de bedij-
king dier buitenvelden, in 1 8 3 5 , was, prov. Noord-Holland, kant.
den Helder, gem. Texel.
Het paalde N. aan de Eijerlandsche duinen , 0 . aan de Buitenvelden ,
Z. aan de Kooger duinen , W. aan de Noordzee, en besloeg , met de bin-
nengronden en duinen , eene oppervlakte van ongeveer 50 bund.
WOLTHUIS, buurs. op de Middel- Veluwe, prov. Gelderland. Zie
W oodhois.
.WOLTHUIS (HET EERSTE-) of G roote-W o ltheis , landg. op de
Middel-Veluwe, prov. Geldtrland, distr. Feluwe , arr. en 5J u. N. van
Arnhem, kant., gem. en i u. 0 . van Apeldoorn, aan de Wolt.
Dit landg., beslaande in heerenhuis en in drie, daarbij en alles te
zamen aan elkander in een blok gelegene, boerenplaatsen , waartoe be-
hooren ticndvrije bouwlanden, weilanden , bosschen en lanen , groot
te zamen 102 bund. 8 v. r. 10 v. eil., wordt in eigendom bezeten
door den Heer Cort H eiligers , woonachtig te Diepenveen.
WOLTHUIZERMARRT , voorm. heidegrond op de Middel-Veluwe,
prov. Gelderland, distr. Veluwe, gem. Apeldoorn; groot 182 bund.
48 v. r. 65 v. eil. Deze heidegrond is verdeeld en tot bouwland aan-
gelegd.
WOLTSCHE-WATERING (DETER-), beek op de Middel-V eluwe,
•prov. Gelderland. Zie T erwoldsche-w e t e r ing (De).
WOLTZ (DE), de C l e r e f -W oltz of d e W o l s , riv., grooth. Luxemburg,
welke in het balj. Baslonach entspringt, in eene zuidoostelijke
rigting de heerl. Ahingen en Reulahd doorloopt; in de heerl. Clerjf,
die zij vervolgens doorvloeit, eene zuidelijke rigting ncemt, en zieh ,
na de heerl. Schulburg te zijn doorgeslroomd, bij Rautenbaeh, op de
grenzen van het graafs. Wi l lz, in de W iltz ontlast.
Deze riv. is op onderscheidene plaatsen , ten dienste van het Maasen
Moezelkanaal, verbreed geworden , doch het werk is sedert jaren
geslaakt.
WOLVEGA, kerk. ring, prov. Frieslandc klass. van Heerenveen,
bestaande uit de volgende 11 gem.: Do nk er br o e k - e n - H a u l e,
Ma k k i n g a -E l s l o - e n -L a n g e d i j k , N o o r d w o l d e - e n -B e u i l ,
0 1 d c b e r k o o p ~ e n ~Ni j e b e r k o o p , Ol d e h o l t p a d e -N i j e h o l t -
p a d e -T e r - I d s e r t - e n -O I d e h o l tw o l d e , Ol d e l ame r - e n -Ol -
d e t r i j n e , O o s t e r w o l d e - F o c h t e l o o - e n - A p p e l s c h e , Pe-
p e r g a - e n -B l e s d i j k , S c h e r p e n z e e l v S p a n g a -Mu n n e k e b u -
r e n - e n -N ij e t rij ne , S t e g g e r d a - e n -E i n k e g a en Wo l v e g a -
S o n n e g a -Ni j e l ame r - e n -Ni j e h o l two l d e . Men beeft er 22 ker-
ken en telt er 12,200 zielen , onder welke 2700 Ledematen.
WOLVEGA, d., prov. Friesland, kw. Zevenwouden, griet. Stel-
lingwerf-Westeinde, arr. en u. Z. Z. 0 . van Heerenveen, kant.
en 2J u. W, Z. W. van Oldeberkoop, aan den straatweg van Leeuwar-
den naar Zwolle , in een boschrijk oord , dat aan de zuid- en zuid-
westzijde tot aan de Zuiderzee onmerkbaar afdaalt.
Het is eene welvarende en aangename plaats , bet grootste en seboonste
dorp en tevens de boofdplaats der grietenij Stellingwerf-Westeinde ,
bestaande uit eene dubbele rij vrij goed gebouwde huizen , met eenige