Men heeft hier eene buitenplaats , het k a s t c e l- v a n -W a a lr e ge-
beeten. Zie dat woord.
De kermis valt in den eerstcn Zondag na den lo Augustus.
W iA L n E -r a o e s t in 1845 aan d e n Gelderschen Overste Maarten van R os-
sem , die in de Meijerij-van-’s Hertogenbosch gevallen was, met Val-
kenswaard eene brandschatting van 900 gülden betalen.
Den 14 April 1661 werd de Predikant van W aalbe en Valkens -
waarcl , als bij de gewone huisbezoeking voor de bediening des
H. Avondmaals deed, op bet kerkhof te W aalbe , door eene menigle
R, K. inwoners , die aldaar eene bedevaart deden , geslagen en gewond.
Hij klaagde d aarover den Algeraeenen Staten , welke den Heer van
Waalre-en-Valkenswaard aanschreven , dat hij alle bedenkelijke naar-
stigheid aanwenden zoude, om de handdadigen le doen straften. Hij
kon daartoe de Sterke hand van dfen Landdrost der Meijerij gebruiken.
De Drossaard van W aalre gaf, eenigen tijd hier na, den Algemeenen Sta-
ten kennis j » dat hij te vergeefs alles had aangewend, om die misda-
» digen te ontdekken. Hij had uit krachte van hon Hoog Mögenden
» welbehagen van den jare 1667 geprocedeerd , om de schade den
» Predikant toegebragl, door Schepenen te doen waarderen , en die
» door de gemeente te laten voldoen, welke die op de boosdoeners kon
» berhalen. De waardering was geschied, doch de Burgemeesters
v hadden zwarighcid geraaakt, die te betalen ; waarom hij een paard
» van hen had afgepand en doen verkoopen. De .Burgemeesters had-
» den van hetvonnis van waardering, zieh op Schepenen van’s Herto-
» genbosch beroepen, waarvan zij de beschrijfhrieven bekomen hadden,
» met last, om het afgepande onder borgtogt terng te geven, op
» eene boete van zes gülden daags. Dit streed tegen H. H. M. M. voorsz.
» plakaat. Hij verzocht derhalve, dat zij geliefden Schepenen van
» ’s Hertogenbosch te gelasten, zieh de kenuisneming dier zaak niet
»aan te trekken, en dat, indien Burgemeesters van-W a a l r e , over
» de waardering bezwaard waren , zij dit den Algemeenen Staten zouden
» voordragen.” Deze zonden dit aan Schepenen te ’s Hertogenbosch,
om daarop hun berigt over te geven , hetwelk behelsde , dat het H. H»
M, M. uit de overgezondene stukken blijken zoude , wie den aanleg-
ger van dit werk geweest was. De Drossaard had te weeg gebragt,
dat de Predikant het dezen vergeven , en ook beloofd had, den Heer
van W aalre en den Drossaard le verzoeken, dat hij vrijgesproken
werd. De Burgemeesters van W aalre leiden hieruitaf, dat 11. 11. M. M.
bevelen niet werden nagekomen, om dat zij , die de euveldaad ge-
pleegd hadden, bekend waren, en de Drossaard hen niet strafte,
zoo als bij had moeten doen, in plaats van de gemeente te bezwaren.
Dus waren de Burgemeesters ten onregl overvallen , slrijdig tegen het
plakaat van het jaar '1667. Schepenen van ’s Hertogenbosch hadden
daarom de gewoonlijke beschrijfbrieven verleerid, om dat, inge-
vai zieh iemand, bij het gewijsde van nedergerigten, in buitenspo-
righeden van plakalcn , die ter hunner beslissing stonden, benadeeld
vond, hij het gewone middel van beroeping mögt gebruiken. De zaak
bleef hierbij ; althans men vindt er niels meer van gemeld.
In het jaar 1746 heeft dit dorp buitengemeen veel door eene vee»
pest geleden.
WAALRE (HET KASTEEL VAN-), buit. in de Meijerij van ’s Her-
togenbosch, kw. Kempenland, prov. JVoord-Braband, Derde distr.,
arr., kant. en ruim 1£ u. Z. Z. W. van Eindhoven, gepa. en 26 min.
Z. ten W. van Waalre, aan den Dommel in een aangenaam en
boschrljk oord. Het is een gröot en schoon -, ouderwetsch gebouw, dat
niet onäangenaam in zijne planlaadje en rondom in bet water gelegen
is. Het beslaat, met de daartoe behoorende grouden , eene oppervlakle
van 19 bund. 8 v. r. 70 v. eil., en wordt in eigendom bezeten en be-
woond door den Heer J ohannis M aasakkers.
WAALRE-EN-VALKENSWAARD , voorm. heerl. in de Meijerij van
’s Hertogenbosch , kw. Kempenland, prov. Noord-Braband, Derde distr.,
arr. en kant. Eindhoven; palende N. aan de gem. Gcstel-en-Blaarlhcm ,
N. 0 . aan Aalst, 0 . aan den Tongelreep die haar van de gem.
Heeze en Leende scheidt, Z. aan de Belgische gem. Achel, Z. W.
aan de gem. Borkel-en-Schaft , W. aan den Dommel, die haar van
Dommelen, Riethoven en Yeldhoveu-en-Mereveldkoven scheidt.
Deze heerl. bevatte vroeger de gem. V a 1 k e n s w a ar d en W a a lr e
en besloeg alzoo eene oppervlakte vän 3614 bund. 96 v. r. 30 v. eil.,
waaronder 1310 bund. 68 v. r. 18 v. eil. belastbaar land. Men telt
er 342 k., bewoond door 369 kuisgez., uitmakende eene bevolking van
2090 inw., die meest in den landbouw hun bestaan vinden. Men
heeft er 8 leerlooijerijen , 2 lijmziederijen , 3 bierbrouwerijen , 1 fa-
brijk van zwarte patroontaswas , 1 ijzerdraadweverij 2 water-olie-
en 2 water-korenmolens, van welke de eene tevens tot run- en vol-
molen dient en 1 water-laken-vol- en oliemolen.
De R. K., die er 2060 in getal zijn , makeu de par. van Val-*
k e n sw a a r d en W a a lr e uit. — De Herv., van welke men er ruim
40 telt, behooren tot de gem. Valkenswaard-Dommelen-Waalre-en-
Aalst.
Men heeft in deze voorm. heerl. 3 scholen, als: twee te V a lk e n s -
waard en eene te W a a lr e , welke gezamenlijk gemiddeld door een
getal van 260 leerlingen bezocht worden.
Zekere A ngilbaldus zoon van I I ildebaldus , gaf zijne bezittingen te
'W aalre (waaronder destijds V a lk e n sw a a r d mede begrepen was) aan
den H. W il l ib r o r d , den eersten Bissehop van Utrecht, die ze weder
met alle zijne goederen, bij zijnen uitersten w il, naliet aan de Abdij
van Echternach, welke-de allodiale (eigene vrije) gro.ndheerlijkheid ,
vele cijnsen en leenen aldaar heeft bezeten , tot hare vernietiging op
het laatst der vorige eeuw toe, waaronder het leen van den watermolen
met aanhoorende goederen, die nog in onderscheidene brieven van de
veertiende eeuw genoemd worden : Sinte Willibrorder Eigen, en het
dorp heet daarin nog W ad erle. Onverminderd de grondheerlijkheid
der Abdij ,. werd de heerl., bestaande in het hoog , laag en middel-
baar Regtsgebied , bij eenen afzonderlijken Heer bezeten, en van den
Hertog van ßraband ter leen gehouden. Waarschijnlijk moet men den
oorsprong daarvan hier in zoeken , dat de geestelijken , tot het uit?
oefenen van regtsgebied, iemand, onder den naam van Advocaat,
moesten stellen. Denkelijk nu heeft de Abt van Echternach daartoe
den Hertog van Braband ten eenigen tijd verzocht en gesteld, en deze
heeft weder, zijne advocatie aan eenen Edelraan ter leen uitgegeven ;
of wel de Abt heeft eenen Edelman tot Advokaat gesteld , en deze
zijne advocatie aan den Hertog opgedragen , en weder ter leen ont-
vangen. Dit leen is bezeten geweest, bij het geslacht van R otselaar ,
uit helwelk het, bij koop , in 1881 is overgegaan in dat van van der
C ldsen , dat het weder in 1772 verkocht. In het begin dezer eeuw
werd deze heerl. bezeten door Vrouwe Cornelia A rnoldlna R epklaer ;
thans is zij in twee afzonderlijke heerl., W a a Ire en Va l k e n s w
a a r d gesebeiden.