WAGENWEGA , naam, onder welken da stad Wagekingeh , op de
¿Veder-Veluwe, prov. Gelderland, reeds in de negende eeuw bekend
was. Zie Wageningen.
WAGENPAD (HET), verloopen vaarwater in het Texelsche-Gat ,
prov. JVoord-fiolIand, dat uit het Bovengat cn over de Zuider-Haaks
lieen , in de Breewijd uilloopt. Het moet wcgens droogte verineden
worden.
WAGEO, Waigioe, AVaygioe,Waigeeuw of Waigeoe, eil. in Oost-lndie,
in den M oluksclie-Archipel, lol de Papoesche* et landen behoorende, tus-
schen 0°en 0° 50' Z.B.' en 148° 1 6 'un 149° 4 'Ü.L., door eene breede
straat van Nieuw-Guinea en door de Dampiersstraat' van Batanta ge-
schciden.
Dit eil., sederl lang bij de Nederlanders bekend als onderhoorig aan
Tidor, is in de tcgenwoordige eeuw door de voornaamstc Fransche
rcizigers, als Freycinet , Diipeiirey en Dduont d’Urville , bezocht ;
waardoor, onder anderen, de juisthcid is gebleken van de'opneming
der Zuidkust door de Nederlanders , voör mecr dan eene eenw. De
Kab i l o of Ree m b a a i , welke liet eiland in een ooster- en wester-
schierciland verdeelt, is door Ddpeery op nieuw opgenomen en Cha-
brol sb aa i genoemd. Längs de noordknst liggen ten 0 . de kleine
haven van Boni en ten W. de Tofahak of Of fak sb aai en de
Pi a p i s b a a i , welke beide laalste voor zware schepen eene veilige an-
kerplaals aaubiedcn.
Yan binnen is het eiland hoog en bergachtig en aan de kust met
goede havens en baaijen voorzien. De hoogten zijn met bosschen be-
dekt; terwijl kleine beken en rivieren naar de zee afstroomen. Onder
de niet hooge bergen zijn: de Dj e bb y -Mo n p e i n e , door F orest
Han e k am genoemd, welke wel 20 mijlen in zee kan gezien worden
en nog drie andere toppe'n van eene zonderlinge gedaante.
Nietlegenstaande het eiland onder de evennachtslijn lig t, is het er
niet builengewoon heet, en zee- en landwinden , zoo wel als de voch-
tigheid van den grond , veroorzaken veel verkoeling. De voortbreng-
selen zijn: sago, kokosnoten, pisangs, suikerriet, piment, oranje-
appelen, pompelmoezen , patatten, kalabassen en waarschijnlijk ook
vele specerijen der Molukken. Yan viervoetige dieren ziet men er het
wilde zwijn; van gevogelte den paradijsvogel, den zwarten kakatoe,
nog andere kakatoes, kroonduiven en wilde boenders. Verder zijn er
vele schildpadden en bijzonder groote mosselen , andere schelpdieren
en viseh.
De inw., wier aantal men 100,000 berekent, zijn decls Maleijers,
deels Papoes , deels Alfoeren , welke laatste , volgens Freycihet , het
gebergte bewonen; terwijl de Maleijers geregelde dorpen en steden aan
de kust, en de Papoes aldaar hunne groote huizen, die op bamboes-
palen rüsten, hebben. De geringe klasse gaat geheel naakt; de Opper-
boofden en voornaamsten dragen jakken en kleederen van Cbinesche
stof en eenen tulband. Zij hebben, als alle andere Maleijers, eene ligte
kteur endikke, zwarte, maar lange baren. Hunne wapens bestaan uit
pieken met ijzeren punlen , boog en pijlen. Zij worden als buitenge-
woon wanlrouwig omtrent de Europeanen en andere Maleijers bescbre-
ven. Echter hebben zij aanhoudend verkeer met de Chinezen , die
hunne voortbrengselen tegen fabrijkwaren inruilen. Verscheidene Chi-
nesche kooplieden hebben zieh hier nedergezet, en handelen van hier
op Nienw-Guinea. s Waarschijnlijk is ook hier de regering leenroerig ,
terwijl verscheidene Rajahs het bestuur schijnen te deelen.
WA11A of W a y - W a b a , riv. in Oost-lndie, resid. Amboina , in het
Ambonsche eil. Boero , met eene oosl-noordooslelijke rigling tn de Way-
^ a\YrAHALELA rJv .in Oost-lhdie, resid. Amboina, op het Molnksche
eil. Amboina, aan de Noordknst. Zij komt met ondcrscheidene takken
uit bet gebergte en loopt, met eene noordelijke r.gling , m den Archipel
ran-St.-Lazarus nil. ’ _
WAHL gem., deels in het balj. van Arlon, deels m de hecrl. Everhn-
aen deels in de heerl. Bondorf, groolh.Luxemburg , kw. en arr. Diekirch,
kan ¡.Bedingen; palende N. aan Heiderscheid en Neunbausen 0 . aan
Grosbous, Z. O. aan Bettborn, Z. aan Folscheid, W. aan Andorf.
Deze gem. bevat de d. W a h l , B u s c h r o t h en R i n d s c h l c . -
d e n : de geb. Br a 11 e r t , G r e v e 1 s - B r a s 11 i e n of G r e v e l s -
B r a s i l , 11 c i s p e 1 t , K o c n i g s h o f en K u h b o r n , en de* al-
leen staande boeven R e d i n g s h o f o f W e i d e r t en R c n g b a c h .
Men leit er 5 2 0 ,h. en 1296 inw. tl , ,
De inw., die allen R. K. zijn, maken de par. van B u s c h r o t h ,
R i n d s c h 1 e i d e n en Wa h l uit.
Landbouw en veefokkerij zijn de beide lioofdbronncn van wclvaart.
De fabriikinrigtingen bepalen zieh tot 2 koren- cn 1 oliemolen. Men
oogst er iaarlijks 900—1000 zak rogge in , 900—1000 zak haver,
50—40 zak boekweit en 3000—4000 zak aardappelen. De veeslapel
beslaat uit 150 paarden , 510 sluks hoornvee en 120 varkens.
Het d. W a h l ligt 5£ u. O. ten Z. van Diekirch en bijna- 2 u. ,N.
ten W. van Redingen. Het bevat 74 h. en rnim 3'90 inw.., en bceft cen
gemeentewoud van 45 bund. 10 v. r. 60 v. eil. De dorpskerk be-
hoort tot het apost. vie. van Luxemburg, dek. van Osperen, en
wor dt d oor eenen Pastoor bediend.
WAHLHABSEN , W a l l h a g s e y of W a l i i a e s e n , d. in de heerl. Clerff,
grooth. Luxemburg, kw., arr. en'3-| u, N. van Diekirch, kant. en
2 j u. Z. O, van Clerff , gem. cn 1 u. Z. ten O. van Hosingen. Men
telt er 23 h. eh 180 inw.
De inw., die allen R. K. zijn , hebben liier eene kerk, welke tot
bet apost. vie. van Luxemburg , dek. van Clerff beboort, en waarloe
ook de bewoners van bei geh. Dikl bebooren. Deze par. telt 280 zielen
en wordt door eenen Pastoor bediend.
WAHLW1LLER , d. in het Land-van-Valkenbmg, prov. Limburg,
arr. en 5J u. O. ten Z. van Maastricht , kant. cn 1 u. O. Z. O. van
Gulpen, gem. en -j u. O. ten Z. van Wittern. Men telt er 44 b.,
en 160 inw-., die meesl hun bestaan vinden in den landbouw.
De inw., die allen R. K. zijn, hebben hier eene kapel, aan den
H. C c k i b e r t o s : toegewijd , welke tot de [ihr. van Mechelen, beboort, en
door eenen eigen Kapellaan bediend wordt.
WAHOE, W a y - W a i i o e , dal is de J a v a a s s c u e - r i v i e r , riv. in Oost-
ln d ie , in bet iVoluksche eil. Amboina, op bet oostelijk gedcelte van
de kust van Hitoe, welke met eene zuidelijke rigting in den Archipel-
ran-St.-Lazarus uit loopt.
WAJAMPA (DE) of d e M o s r i e t e s k r e e k , riv. in Nederlands-Guiana ,
kol. Suriname. Zij heeft hären tweeden naam bekomen van de mmig-
vuldige muskieten, die aan hare oevers gevonden worden.
WAIGAMME , eil. in Oost-lndie, in den Moluksche-Archipel. Zie
M i s s o w a l .
WAIGEEUW, Waigeo of W a ig io , eil. in Oost-lndie , in den Moluksche
Archipel. Zie W a g e o .