WESTER-EILAND, eil. in Oosl-Indie, in de Indische-zee, aan dt'
Zuidkust van het Sundasche eil. Sumbawa, 8° 49' Z. B.
WESTER-EILAND, eil. in'Oost-Indie, in den Sundasche-Archipel,
blj het inkomen der Straat-Sunda, 3° 47/ Z. B., 13° 6 ' 48" U. L.
WESTER-EMDEN, d. in Fivelgo, prov. Groningen, arr., kant.cn
u. W. N. W. van Appingedam, gem. en J u. N. ten 0 . van Stedum,
in eene heerlijke landstreek, op eene schoonewierde, waarvan het top-
punt 5,28 of 8,ü0 eil. boven bet maalpeil uitkomt. Men telt er, in de
kom van het d., 33 h. en ongeveer 240 inw., en met de daarloe be-
hoorende verspreid liggende woningen 73 h. en rnim 430 inw,, die
tueest in den landbouw en veeLeelt hun bestaun vinden.
Deze plaats, hoewel thans van weinig aanzien, was voorheen des lc
nteer vermaard, vooral als inen haar houdt voor liet oude Aiuisia ,
eene haven- en marktplaals bij P tolobaeüs bekend , en van waar V it e l -
lius de twee Romeinsche keurbenden naar de Ilunsc, opgeleid heeft.
Buiten kijf is het echter eene zeer oude plaats j Eso en Menco gewa-
gen er van als van eene zeehaven en beroemde marktplaats en zelfs meer
onder den naam van forum (markt), dan onder baren oorspronkelij-
ken naam van E b e t h e , en W est er- E bden breidde zieh meer en meer
in inagt en aanzien uit. Volgens E mbius was dit eertijds de plaats alwaar
de Emdergnldens geslagen werden, meer waarschijnlijk is het gevoelen
van anderen , die Emden in Oost-Friesland als de muntplaats bcschou-
wen. W e ster- E bden had echter, naar sommiger meening, een stapelregt,
inunt, gilden , een hooge- en läge school en vcle oude regten. Om de
aanzienlijkheid der plaats kwamen aldaar jaarlijks, op zekeren Zondag ,
die men Skeinosmandeg noemde, de Rigteren van Fivelgo te zamen , om
plegtig in den eed genomen te worden. Ook zöchten die van Fivelgo
van haar eene stad te maken , die het regt des Stapels , der munt,
van eene school en gilden hebben zou ; doch waartegen Groningen* en
Ilunsingo zieh in 1252 verzetteden, hoewel met ongclukkigen uitslag.
Dan hetgeen destijds het krijgsgeweld niet kon tegengaan , volvocrdc
kort daarna het noodlot, doordien een zware vloed de haven dezer
plaats , tot aan de Eems toe , met slijk vervulde en onbruikbaar maakte;
terwijl de wateren van dien tak der Fivel, welke hier uitliep, onvol-
doende waren om haar weder te openen en schoon te houden. Uierbij
kwarn een zware brand , die zelfs de kerk geheel verteerde, waardoor
het oude E b eth e zijn vorig aanzien ten eenemaal verloor j en bij het
opkomen van Emden, aan de overzijde van de Eems, ler ondersebei-
ding den bijnaam van W esteb- E mden heeft moeten aannemen.
De inw., die er op 12 na allen Herv. zijn, onder welke ongeveor
80 Lcdematen , maken eene gem. ui t , welke tot de klass. van -dp~
pingedam , ring van Loppersum, behoort. De eerste, die hier het leer-
aarambt heeft waargenomen is geweest J ohannes S chröder , die in April
1603 herwaarts kwam, en in 1611 of het begin van 1612 naar Hoog-
kerk en Leegkerk vertrok. Het collatieregt behoordc wel te voren aan
den Heer van Stedum , in zoover die Heer vier stemmen had. Deze
stemmen zijn in 1818 gekocht door J an W odters B otteba , landbouwer
te Wester-Emden. En in 1836 door hem verkocht aan de ge-
meente. De gelden daartop zijn door de. leden der gemeente vrijwil-
lig gegeven. Het regt van collatie wordt uitgepefend door kerkenraads-
ieden ,. kerkvoogden en Notabclen. Buiten deze stemmen is nog eine
stem levendig. De andere stemmen zijn niet in het leven te roepen.’
De kerk was voor de Reformatie aan den H. A ndreas toegcwyd, wiens
beeldtenis men er voor eenige jaren nog. in een der glazen zag,
dat in 1842, toen er groote reparatien aan de kerk geschiedt z\jn ,
gebroken is. Zij stond onder de Abten van Wittewierum. Het was
vroeger ceno kruiskerk , doch is nn een net, langwerpig geboiiw, en
heeft eene lengte van ongeveer 25 Ned. eil. en eene breedte van ongeveer
8 Ned. eil., voor eene helft met twee steenen gewulven , doch
heeft geen orgel. In 1846 ontving deze kerk een zilveren bord, ten
gebruike bij de bediening van het H. Avondmaal, ten geschenke van den
Landbouwer W iedem T bsnis L and, , oud 82 en Mejufvrouw G b ie t jb P ie ters
S teenhdis, oud 86 jaren, en in 1847 een gelijk zilveren bord
van den Landbouwer J a« W oüters Bo t t e ba . Aan den in 1808 afge-
broken toren , welke door eene kleine spits op de kerk vervangen is,
werd nog veel duifsteen gevonden.
De Doopsgez., van welke men er 12 aantreft, behooren tot de gem.
Iluizinge. — De dorpschool wordt gemiddeld door ruim 70 leerlingen
bezocht.
In den omlrek van dit d. heeft-men in den grond walvischbeendc-
ren gevonden. ,
In het jaarl232, in den oorlog tussehen de Hunsingoers en Five-
lingoers, werd W ester- E bden , toen reedseene rijkeen verinaardc plaats,
inet eenen aanval van eerstgenoemden bedreigd, die er tegen den avond
aankwamen. Hieroverviel hen een schielijk opkomende dikke mist,
waardoor zij het spoor bijster werden ; daarbij verschrikte heu het ge-
klep der omliggende kerkklokken , in welke vervvarring zij wijd en
zijd, zonder iernand gezien te hebben , de vlugt naraen. In dezen
weerloozen toestand vielen zij de Fivelgoers in handen , die eene groote
slagting onder hen aanrigtte.
WESTEREN-BAN-VAN-DE-DUINEN-VAN-SCHOÜWEN, gedeelte van
den pold. van Schouwen, prov. Zeeland, dist. enarr. Zierikzee , kant.
Brouwershaven , gem. Haamstede ; palende N. aan de Oosterenban-van-
de-duinen-van-Schouwen, 0 . aan de heerl. Haamstede , Z. W. aan de
duinen tegen de Noordzee.
Het bestaat meest in duinen en onvruchtbare gronden, benevens een
weinig schaarhout, en Staat onder het bestnur van eenen Dijkgraaf,
twee Gezworenen en eenen Penningmeester.
WESTEREND , Doopsgez. kerk. gem. op het eil. Tersehelling, prov.
Noord-Holland. — Men telt er 230 zielen. De kerk heeft toren noch
orgel.
WESTEREND , geh., prov.^ Friesland, kw. Oostergoo, griet. Acht-
karspelen, arr. en 4^ u. 0 . van Leeuwarden, kant. en 2 u. 0 . van
Bergum, 5 u. W. van Drogeham.
WESTEREND, geh., prov. Friesland, kw. Westergoo, griet. //e -
melumer-Oldephaert-en-ISoordwolde, arr. en 3 u. Z. W. . van Sneek,
kant. en 2J u. Z. 0 . van llindeloopen, onder Kolderwolde.
WESTEREND , b., prov. Friesland, kw. ffestergoo, griet. Hen-
naarderädeel, arr. en 3^ u. N. ten W. van Sneek, kant. en 3J u.
N. N. 0 . van Boisward, 10 min. Z. W. van JVelsryp, waartoe zij
behoort j met 7 h. en 40 inw.
WESTEREND, voorm. b., prov. Friesland, kw. Westergoo, nabij
Workum, later aan de stad getrokken.
WESTEREND, buurs., prov. Friesland, kw. Westergoo, griet.
Wymbritseradeel, arr., kant. en 2§ u. Z. W. van Sneek, 10 min.
Z. van Gaastmeer, waartoe het beboort aan de Flieusscn.
Onder de inw. zyn vele visschers; terwijl hier de aken liggen, met
welke de opgekochte mcervisch naar Holland en elders verzondeii wordt..