kcrk cn toren voorhcen aan clkanderen verbonden zij« geweest, cn
zoo gcschcidcn zouden zijn 11a eenen hevigen brand , welke de kerk in
vroeger tljd heeft ondergaan 5 dan , behalve dat van andere gebouwen
in Friesland , die 110g heden van zoodanige verbandsteenen voorzien
zijn , onloochenbaar kan worden bewezen, dat zij nooit aan een nabnrig
gebouw verbonden zijn geweest, is er geen grond van waarschijnlijk-
heid , dat , na het afbranden der k#rk , reeds aan den toren verbonden,
de steenen van het verband zoo menigvuldig en zoo gaaf zouden kun-
nen overblijven , als die nog heden zijn. Hetblijkt, uit een charter
van 11 Januarij 1858, dat de kerk, in liet begin van dieeenw, twee-
maal gebeel is afgebrand; waarschijnlijk is h e t , dat men, bij de laatste
opbonwing, ten oogmerk hebbe gehad, om de kerk tot aan den toren
te verlengen , en daarmedc te verbinden, doch dat eene wettige reden
dat voornemen hebbe verijdeld, denkelijk gebrek aan geld ; immer«
blijkt uit het zelfde charter, dat bij die laatste opbouwing, in het
jaar 1555, dat gebrek reeds zoo groot was, dat, om die kerk zoo ruim
te maken als zij thans is , Koning Filips aan de ingezetenen van
Workem heeft toegeslaan, om, voor den tijd van tien jaren , de op-
komsten van vier Beneficien 00k daartoe te gebruiken. In 1826 is
deze kerk herbouwd , waartoe uit het fonds voor noodlijdende ker-
ken de aanzienlijke som van 6000 gülden is toegestaan. Het tegen-
woordige orgel der kerk , hetwelk geacht wordt zeer goed te zijn , is
gemaakt in het jaar 1697 door Mr. Jas H armens va» Berlikem. Dit
orgel is geheel verbeterd en verfraaid in bet jaar 1859 , waartoe eene
som van 600 guld. tot goedmaken der kosten door Kerkvoogden, Notabelen
en eenige der gegoedste gemeenteleden, bij vrijwillige intee-
kening, is bijeen gebragt. In 1854 is eene nette welingerigte Avond-
maalstafel met de daarbij behoorende banken, door den Heer Johannes
Wijbrandes M e u e r , Kerkvoogd dezer gemeente, aan de kerk ge-
schonken-
De Ke rk der Doo p s g e z i nd e n , aan de IPymerts, een weinig
binnenwaarts ten Z. 0 . van de straat staande, is zeer goed, en heeft
twee deftige ingangen en van binnen twee gaanderyen , doch geen
toren of orgel.
De E v a n g e l i s c h - L u t h e r s c h e k e r k , den 1 Februarij 1842
ingewijd, door den Proponent Andries H endrik Brobns , destijds Hulp-
prediker te Harlingen, is het huis, waarin de beroemde Petrküs Tiara
ten jare 1514 geboren werd. Het is een tamelijk net gebouw , zonder
toren of orgel.
De R.- K. kerk , aan de noordzijde der stad, in de zoogenaamde
Prieslershoek staande, en aan den H. Werbhfridos toegewijd , is cm-
slreeks het jaar 1770 gebouwd. Zy is zeer fraai en van een orgel
voorzien , doch heeft geen toren.
Voorheen was hier 00k nog eene zoogenaamde Ga s t h u i s k e r k , aan
de Wymers, voorzien van eenen hoogen. toren , doch deze is , in het
jaar 1757, weggebroken en het kerkgebouw, eerst tot een werk- en
spinhuis voor onvermogenden ingerigt, dient thans tot sladspakhuis.
Zuidwaarls van de stad buiten de gracht, had men, voor de Refor-
matie, mede een N o n n e n k l o o s t c r of Be g g i j n h o f , naar hetwelk
de straat, die van het Marktplein längs het stadhuis derwaarts aanloopt,
uog den naam van Bagijnenslraat draagt. Ter plaalse, waar dit kloos-
ter gestaan heeft, ziel men thans eene uitspannmg , met kolfbaan.
Voorls had men hier nog een gewijd gestieht, de Kapcl genoemd,
aan de Noordwestzijde. Dit gebouw, hetwelk met een net lorentje
prijkt, is later voor eene stadsschool gebruikt, doch dient thans tot
woning voor den tweeden Stadsonderwijzer; terwijl de in het lorentje
hangende klok bij het afgaan der trekschniten geluid wordt.
Het B u r g e r -We e s h u i s , aan den zoogenaamden Kleiaeka 111-b io -
nenwaarts, is een eenvoudig , doch doelmatig ingerigt gebouw, waarin
25 weezen zjjn opgenomen.
Er is hier, den 23 Julij 1 8 0 6 , een De p a r t eme n t der Maat -
s chappU: Tot Nut van ’t Algemeen opgerigt, dat ruim 30 Leden
tclt, hier de eerste Spaajrbank en vele nultige inrigtingen , als
Begrn f e n i s b 11 s , L e e s b i b l i o t h e e k en Vo l k s z a n g s c h o o l ,
gestieht heeft. Sedert 1815 bestaat te W orkem een P h y s i s c h Ge-
n o o t s c hap , onder de spreuk : Het rijsje wordt allengs een boom,
dat 30 Leden le lt , en dat veel tot verlichting en beschaving heeft
bljgedragen , gelijk 00k bij de eerste Friesche tentoonstelling te.Leeu-
warden , in 1844, de eer der bekrooning aan drie van zijne Leden
ten deel viel. Bijzondcr verdient melding het beweegbare Tellurium,
uitgedacht en gemaakt door den Ileer A llb J. Boksma, Molcnmaker
en Stads-Architect. Het onderscheidt zieh daarin van alle andere tot
hiertoe bestaande, dat de aardglobe, bij hare jaarlijksche en dagc-
lijksche beweging en omwenteling met hare aspunten , bestendig naar
het Noorden en Zuiden gerigt blijft. Het uurplaatje verzet zieh zelf
in eenen jaarlijkschen loop, terwijl te gelijk de loop der maan, de
eclipsen , declinalie, vcrschil van dag en nacht enz. enz. aanschou-
welijk vertoond wordt. Dit merkwaardig kunststuk is thans nog by
den maker berustendc.
Men had er vroeger eene La t i j n s c h e s c h o o l , waarbij de post van
Rector door eenen der Herv. Predikanten werd waargenomen, doch
deze moest, volgens koninklijk besluit van 6 Mei 1843, bij vacature,
worden opgeheven, en heeft, met de dood van den Predikant L ambert
Martens db Boer, den 2 Julij 184 4 , opgehouden te bestaan. De
S ta d s Bü rg e r- scholen worden gezamenlijk gemiddeld door 300 leer-
lingen bezocht, de Zo n d a g s s c h o o l door 4 0 , de Be w.aarschool
door 30 leerlingen.
W orkem is de gcboorteplaats van den Ou dh e i d - en Ge s e l l icd-
k u n d i g e L ambert Bos of L ambertes S ylvies , geb. 23 November 1670,
f 6 Januarij 1717 , als Hoogleeraar in de Grieksche taal te Franekcr.
Van den Gr i e k s c h e T a a l g e l e e r d e P etbees T iara, geb. 15
Julij 1514, ■f 9 Februarij 1586, als Hoogleeraar te Franeker, terwijl
hy tevens een uitslekend wijsgeer en geschiedkundige was.
Van de S c h i l d e r s : J acobes P otma , in 1684; Gerard W igmana ,
geb. 27 September 167 3 , f 27 Mei 1741 en Dobwe de IIoop , geb.
i» 1799, f te Amsterdam den 27 October 183 0 , cn
Van den Ka p i t c i n o n d e r de Wa t e r ge uz en W ybe S joerds
VAN G rOVESTINS.
De aloude geschiedcnis van W orkem ligt in de duisternis der eeuwen
bedolvcn. Veel heeft W orkem geledeu , gedurende de rampzalige in-
landscke verdeeldheden tusschcn de Schieringers en de Vclkoopers. Toen
W orkem , op het einde der vijftiende eeuw het inet de Velkoopers hield ,
werd zij , in 1498, door J onoaha en de zijnen aangetast en veroverd ,
waarom de Vetkoopersche hoofden , die zieh daar binnen bevouden ,
zieh genoodzaakt zagen de plaats te ontruiinen , cn elders een veilig
\eiblijf te zocken. Iloewcl de burgerij door dezen aanval zeerontsteld
was, schijnl zij echter met den schrik vrij geraakt te zijn , immers, aan
bare personen en goederen geen aanmerkelijk nadeel te hebben geleden.