»och ook een enkel inlandsch Hoofd zieh ecu tweede voorbeeld heriii-
nercn kon. Omslreeks te vier ure in den namiddag werd de hemel,
naden gelieelen dag beider te zijn geweest, censklaps in minder dan
tien minuten met zware wolken, overlrokken en vertoonde zieh aan
bet oog als geheel in mist en nevel gehuld. Een aan storm grenzende
zuidwestelyke wind dreef deze wolken echter spoedig voort",
wierp eenigo huizen en kazernen omver, en rukte een aantal boomen ,
met wortel en a l , nit den grond , terwijl geweldige bliksemstralen
bier en daar nedersloegen en een buitengewoon sterke stortrcgen bet
kampement in weinige oogenblikken geheel overstroomde. Nadat het
onlsluimige weder eenen geruimen tijd op deze wijze had aangehouden
veranderde de wind plotseling van rigting en werd noordoost; de regen
vermengde zieh met bagelsteenen ter groolte van eenen muskelkogel
en de thermometer daalde tot op 45° graden. De ruwe onweersvlaag
heeft ineer dan twee uren onafgebroken voortgeduurd , terwijl de koudc
stortregen tot den volgenden morgen bleef nedervallen. Het was op-
merkelyk , dat, op twee a drie palen afstands van de vlakte van W onosobo,
nagenoeg geen enkel spoor was te ontdekken, van de vcr-
woesting, welke de storm en hagel aldaar hadden aangerigt.
Twee en een half jaar daarna, den 10 January 1829, werd dit zelfde
gedeelte des lands op nienw door eenen orkaan geteisterd, d ie ,' van
hagel en regen verzeld , aan boomen en gebouwen veel schade toebragt.
Hij kwam, in den namiddag, uit hetUosten op en deed den thermometer
van Fahrenheit oogenbiikkelijk tot op 70° dalen. Onder de ge-
vallen hagelsteecen heeft men er opgemerkt, die de grootte van kleine
duivcneijeren hadden. In het fort werd ecne kazerne geheel ter neder
geworpen , en in eene andere werden de wanden met onweerslaanbare
kracht omvergerukt. De daken van hei kruidmagazijn, van het hos-
pitaal en van de apotheek werden afgeslagen en de gebouwen zelveu
aannierkelyk beschadigd, terwijl het water in de kazerne en in andere
gebouwen tot eene hoogte van 6 palm, was opgeklommen. Gelukkig
heeft niemand bij dit ongeval het leven verloren, ofschoon zieh in
de kazerne op dat oogenblik wel 80 of 60 menschen bevonden.
WONOSOBO , d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Java , resid.
Kadoe. Men vi’ndt in de nabijheid overblijfselen van Br,amijnschen
oorsprong.
WONOSOBO, d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Java, resid.
en reg. Pekolongang, distr. Wonosobo.
WONOSROIJO, d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Java , resid.
Bezocki, afd. Bondowasso.
W ONS of Woidens, d., prov. Friesland, kw. Westergoo, griet. Won-
seradeel, arr. en 3^ u. N. W. van Sneek, kant. en l j u. -N. -W. van
Boisward, | u. N. 0 . van Makkum, aan den rijweg, welke van daar
naar de steden Franeker en Boisward , o f, zoo als men dat noemt, binnen
door naar Harlingen loopt. De ligging van hetdorpis, vooral aan
den oostkant , zeer hoog, waarschijnlijk op eene verhevenheid, hoe-
danig men niet ver van de zee voorheen vele dergelijke terpen opwierp ,
gebouwd. De naam is vermoedelijk van Weldens , Waedens , Woldens
tot Wons zamengetrokken en zal alzoo welligt woudstreek beteekenen.
Men telt er met de daartoe behoorende buurten Go j e m , Haje in,
l l i d dem en Do n i awi e r , 43 h. en 290 inw., die meest in de vee-
teelt hun beslaan vinden.
De inw., die er op 23 na allen Ilerv. zijn , behooren tot de gem.
Wons-en-Evgwier, welke hier eene kerk heeft, waarvan de Prooslvan
St. Janskerk te Utrecht, voör de Reformatie tu sciiitdcn (22 guld.
40 cents) genoot, ook was er een vicarisschap. Deze kerk is een aar-
dig kocpelgcbouw , met een torentje , doch zonder orgel.
De 23 Doopsgez., die er wonen , behooren tot de gem. van -f/ak-
kum. — De dorpschool wordt gemiddeld door 30 leerlingen hezocht.
De verdienstelijke Friesche dichter J an P ieteb S aevehda , was voor eenige
jaren hier Onderwijzer en ligt hier begraven.
Ten Z. O. van dit dorp ziet men eene opene plaats of een rond plein ,
dat bij verkorting nog den naam draagt van We e r en , doch oudtljds
Wo n s e r we e r s t a l genoemd werd , alwaar het regt, naar de gewoonte
der oude volken , onder den blooten hemel gebouden en of vonnis of
vrljspraak. gewezen werd.
WONSrEN-ENGWIER, kerk, gem., prov. Friesland, klass. van Harlingen
, .ring van Makkum.
Men heeft er twee kerken , eene te Wons en eene te E n g w i e r ,
cn telt er 290 zielen, onder welke ruim 60 Ledematen. De eerste,
die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen is geweest Ro-
»olf U iterwyk , die in het jaar 1392 hier was en in 1394 zijne dienst
mocst verlaten.
WONSERADEEL, vroeger W ildinghb geheeten (hetzelfde met Wot-
d in g a , d. i. de woudstreek), grietenij , prov. Friesland, kw. Westergoo,
arr. Sneek, kant. Boisward (2 k. d., 14 m. k., 2 s. d. ); palende
N. aan de griet. Barradeei en Franekeradeel, 0 . aan Hennaardera-
dqel en Wymbritseradeel, Z. aan Wymbritseradeel en den klokslag van
Workum W. aan de Zuiderdzee.
Deze griet., welke hären naam ontleent van het d. W ons (zie dat
art.), is van hetN. naar het Z. 4 u. lang en van het W. naar het
0 . 3 u. breed. Zij bevat de volgende 27 dorpen : A l l i n g a w i e r ,
A r um, Bu r gwe r d , Cornwerd, D e d g um , E n gw i e r , Ex-
mo r r a , F e rwo u d e , G a a s t ,G r e o n t e r p , Ha r t w e r d , Hieh-
t um, Hi e s l um, I ds e g ahui z en , Kimswe r d , Lo l l um,
Longe rhouw, Makkum, - Pa r r e g a , P i a am, P i n g j um, Sehet -
t e n s, S ch ra a rd , S u r i g ,T j e r k w e r d ,Wi tm a r s um en Wo ns .
Het grietenijhuis staat te Boisward.
W önseradeel beslaat eene oppervlakte, volgens het kadaster, van
13,340 bund. 36 v. r. 92 v. eil., waaronder 14,317 bund. 21 v. r.
64 v. e l l., belastbaar land. Men telt er 1426 h ., bewoond door 1833
huisgez;, uitmakende eene bevolking van ongeveer 9000 inw., die meest
in landbouw en veeteelt hun bestaan vinden. Voorts heeft men er
3 panfabrijken, 1 plateel- en 2 pottebakkerijen, 4 kalkbranderijen,
3 scheepstimmerwerven, 2 looijeryen , 2 touwslagerijen , 1 papier-,
1 olie-, .1 houtzaag-, 1 pel- en 1 korenmdlen.
De landerijen van deze griet. zijn zeer verschillende van aard, doch
over het algemeen zijn de noordelijke en noordoostelijke de beste, en
bestaan uit uitmuntende bouw- en weilanden. De westelijke zijn lager
en dus best tot wei- en hooilanden geschikt, waartoe het zuid-
wcstelijke en zujdoostelijkegedeelte, wegens zijne läge ligging, genoeg-
zaam alleen hekwaam is.
De.Herv., die er ruim 7200 in getal zijn, onder welke 1800 Le-
demalen, maken de volgende 13 gem. uit: A r um, Burg w e r d -
Hi c htum- e n -Hart w er d, Exmo r r a - e n -Al l i n g awi e r , Gaast -
e n - F e r w o u d e , Idsega huizen -e n - P i a am, Ri ms wer d, Lol l
um, Lo n g e r h o uw- e n - S c h e t t e ns , Makkum-en-Go r n we rd ,
Par r eg a - Hi c s l um- e n -Gr e o n t e r p , P i n g j u m - e n - S u r i g ,