Dordrecht, en Jorankes Cunradus Andreas Sander, geb. in September
1 7 7 8 ,1 16 April 1 8 3 8 , als Evangelisch-Luthersch Predikant te Uaarlem.
Van den Aardri jks- en Op v o e d k u n d i g e J acobus van Wut
Rqelandsz., geb. 28 January 1781 , f 25 September 1 8 4 7 , als Kost*
schoolhouder te Kämpen.
Van den Ge s cb ieds cb rij v er Bernardos Costerus , geb. 17 Junij
1645, t 5 October 1735.
Van den Romaus c b r i j v e r Willem Kist , geb. 1 September 1758 ,
+ 3 Januarij 1841 ; en
Van den S c h i l d e r Herman Swanbvelt , geb. in 1620, f te Rome
in 1690.
In 1050 liep de Rtjn nog längs Woerdbn uaar Leyden. In 1117
kwam Ragouda of Bod e g r a v e n ouder deze stad.
In bet jaar 1574 werd W oerdbn door die van Utrecht belegerd ,
doch deze, genoodzaakt af te trekken , verbrandden de voorslad en
eenige sterkten.
Wjllem V I , Graaf van Holland, droeg, volgens het verhaal van
Heda (1), op verzoek van zÿnen broeder Jan , verkoren Bisschop van
Luik , aan dezen de nieuwe stad Woerdbn op , met vrijheid om aldaar
eene veilige verblijfplaats en slaapvertrek te mögen bouwen, en deze
zou hier een slot getimmerd hebben. Dit verbaalt deze Historieschrij-
ver als gebeurd omirent hot jaar 1407 : doch wat ver woes ting de stad
en bet slot sedert het jaar 1574 tot op dien tijd kan ondergaan hebben
t waarom hier van een nieuwe stad en bet timmeren van een slot
gesproken wordt, hebben wij niet kunnen ontdekken.
In het jaar 1441 werd de stad W o e r d e r , benevens het s lo t, door
F i l i p s de Goede} Hertog van Bourgondië, veroverd.
In de Hoeksehe en Kaheljaauwsche onlusten , onder de regering van
F il i p s van Oostenrur of liever onder de voogdijsçhap van M a x im il ia a n ,
bemagtigde J an Burggraaf van M g n tv o o r t , een der Hoeksehe Hoofden,
bet slot te W o e r d en , destijds bewaard door A b e n d van IJsselsteln. Deze
laatste , te nalatig in bet be waken van dien post, liet zieh door Ja»
van M o n t p o o r t verrassen, die daardoor ook de stad in zijn geweld kreeg ;
maar zij werd twee jaren later aan den Hertog van Saksen, als Stad-
houder van M a x im il ia a n , ternggegeven.
Niettegenstaande de beloften , zoo door Vrouwe M a rg a r e tu a als door
Hertog F il ip s v a n B oorgondi£ gedaan, dat W o erd en nooit verzet, ver*
kocht noch vervreemd zou mögen worden, ondervond deze stad na-
drukkeljjk deftrouweloosheid der Vorsten omtrent plegtige , door hen
aangegane , verbiadtenissen en hoe onbestendig bare voorregten zijn ,
wanneer de hoog-gezagvaerenden daarbij bunne rekening vinden. In
den vermaarden veldslag van St. Quentin, ten jare 1 5 5 7 , waren
A nn e d e M o n tm orbnci , Connétable van Frankrijk, en de Maarschalk
DB S t. A n d r é door den Hertog E r ic van B r u n sw i jr gevangen genomen,
die ben vervolgens naar zijn land deed voeren. F i l i p I I , Koning van
Spanje, gaf zieh alle moeite, om deze krijgsbevelhebbers, in zijne
inagt te bekomen. Te dien einde trad hij met E r i c , in het daarop-
volgende jaar, in onderhandeling, bij welke men overeenkwam , dat
Hertog E r ic zijne biervoor gemelde gevangenen in banden van den
Koning stellen zou, voor een losgcld van 112,000 gulden; voorts,
dat bet kasteel of slot van W o e rd en , benevens de heerlijkheid, aan
den Hertog in pandschap zoude gegeven worden, voor 55,820 gulden ,
(I) Kistoria Episcoporum Vllrajechasiwn, p. 263.
19 stuivers en 8 peuningen ; zijnde bljna een derde gedeelle der zoo
evengenoemde som, Onder deze verpanding bleef W o ero en tot op het
jaar 1617, als wanneer dit pandschap, door de Stalen vaD Holland
en West-Friesland, werd afgelost.
Toen de beroerten ophielden gelastto de Wetbouderschap , op aanschrij*
ven van Hertog E r ic , den Pastoor zyne dienst weder waar te nemen ,
betwelk dezen echter naliet. De Hertog bediende zieh sedert van de
geringe beweging, welke hier geweest was, om krygsbeboeften en S o ldaten
in bet slot te leggen. De Regering klaagde hierover aan de Staten
doch het blijkt n ie t, dat deze klagt van eenige vruebt geweest zij.
Nadat 9 in het jaar 1*572 , onderscheidene Hollandscho sieden het
Spaanscbo juk hadden afgesebud, volgde ook weihaast de stad W o e k -
den dit vrijheidminnend voorbeeld, door zicb te voegen aan de zijde
des Prinsen van O r a n je . De tegensland, welke eenige stedelingen bo-
den , werd overwonnen door bet bcleid van Jonkheer A d r ia a n van Zwib-
t en ,’Overste van Gouda. By het overgaan der stad werd, onder anderen ,
bedongen i » dat bet regt aldaar zou gehandbaafd worden , op gelyken
» voet, als, nu geruimen tijd geleden , aldaar gevolgd was , buiten
» henadeeling van den Pandsheere , Hertoge E r ic van B r d n sw i jk , wiens
» Rerttmeesler zijns Heeren inkomsten, vrij en onbelet, zou möge,
» komen ontvangen alsmede, dat de Lutherscbe leer aldaar uitsluitend
zou geoefend worden, "Voorts trad de stad tot het verdrag van onder-
linge vereeniging toe, onder W il l em 1, Prins van Oranje, als Stadhou-
der, door de riddersebap en steden van Holland , kort te voren , m de
«erste vergadering der Stalen van Holland, te Dordrecht gesloten.
W o erd en was intusseben van te veel aangelegenheid, om het onga-
stoord in der Staten handen te laten, Aldra waren de Spanjaarden
er dan ook op bedacht, om haar te beroveren. K a r e l va n B r im e d ,
Graaf »an Megen, kwam, met dat oogmerk, den 8 September 1575
voor die stad, waar Jonkhecr R o e i .o p van S t a r e n b r o e r destyds het bevel
voerde, die kort te voren eenige versterking van volk had binnen
gekregen. Ook was zy tamelijk voorzien van krijgs- en inondbeboefte,
en bet omliggende land stond onder water , waardoor het beleg moeije-
lijk viel. De Graaf van Megen had zeven schansen om W ob bd en opge-
worpen, do P u t k o p p e r s - , de Kame r i k k e r - , de V o s s e n - , de
P o l a n e r - , de Kr omw y k e r - , de N i e u w e r b r u g g e r - , en de
K r u i s s c h a n s geheelen , waardoor hy bet den toevoer zoebt af te
snijden, dat echter niet gelukken wilde. Voorts deed men elkander
met schutgevaarten nu en dan een weinig afbreuk. De Graaf bield
het er voor u it, tot in Augustus des volgenden jaars , wanneer by , naar
Braband onlboden zijnde , tot stilling eener muiterij onder bet krygs-
volk des Konings, genoodzaakt was, bet beleg op te breken. Terwijl
dit nog duurde haalden de belegerden hunnea* voorraad van Gouda,
met platbodemde schuiljes , die over de läge landen van Bulwijk, het
Oost- en Westeinde, Waarder en de Langeweide naar eene sebans keer-
den, waarin krijgsvolk der Staten lag , ea die lang» eene vaart geineen-
seliap bad met de stad. Voorts vingen zij eene ongeloofelijke menigte
snoek in den R ijn , die door W oe bd en loopt en hoog gezwollen was.
Doch in de laatste zes weken van bet beleg, begon het er schaars aan
moadbehoeften te worden. Ook had men e r , met verlöt der Staten,
tinnen geld geslagen van eene vierkante gedaante.
Van de rampzalige kerkgescbillen , welke later de Nederlandscbe gewesten
zoo jammerlijk beroerden, gaf W o e rd en , weinig tijds na bet beleg ,
e e n afseluikkcnd voorbeeld. De Lutberschen en de Hervormdgn waren