40 v. r. 1 v. elLj onder Scharwoud« 221 bund. 28 v. r. 90 v. cli.,
en onder Oudendijk 413 bund. 82 v. r. 63 v. ell.j telt 2133 h., be-
woond door 2230 huisgez., uitmakende cene bevolking van 11,300 inw.,
die, met uitzondering van de ingezetenen der stad Hoorn, ineest in
de melkerij en het kaasmaken bun bestaan vindcn.
WESTERKWARTIER (HET), eeu der drie kwartieren, waarin de
Groninger-Ommelanden, tijdens bet bestaan der Rcpubliek , verdeeld
waren j palende N. aan de Hunse of bet Reitdiep , O. aan de Hunse
en bet Ooster-slads-hamrik, Z. aan het Drenthsche dingspil Noorde-
vcld , Z. W. aan de Friescbe grietenij Opstcrland, W. aan de griet.
Smallingcrland, Achtkarspelen en KoIlu;uerland-en-Nieuw-Kruisland.
Dit gedeelte der Oinraeiauden beeft den naam van zijne digging,
ten Westen van de twee andere deelcn en van de stad Groningen. Dezc
benaming is nict zeer oud, en eerst in zwang gekomen , nadat de ver-
schillende landschapjes van dit kwartier zieh vereenigd haddcn , om in
Groningen de Westerwarf of de rigterlijke bijeenkouast, te bouderi;
gclijk die van Hunsingo en Fivelgo, aldaar de Oosterwarf hadden.
In 1639 verdecide men dit kwartier, even als de andere twee , in
drie onderdeelen-. La ng ewol d , Vre d e w o l d en Mi dd ag t . De
twee eerste hadden hunnennaam ontvangen van de wouden of bosschen,
met welke deze landstreek schier overal vervuld gewcest is : en bet
laatste, van zijnc ligging naar den middag, dat is , bet Zuiden ten
opzigte van de Hunse. Het is des le noodzakelijker, de namen en
gelegenheid dezer landen wel te kennen , dewijl ook de inwoners van dit
gebeele kwartier door bijzondere namen , elk van zijn eigen smaldeel
ontleend, van elkander plagten ondertcbeiden te worden: namelijk, de
Langewoldsters, Vredew olds ters en Middagtsters , waarvan de eerste , de
noordwestersche, de tweede de zuidwestersche en de derde de ooste-
lijke landstreek besloegen. Eertijds telde men , behalve deze drie , een
vierde onderkwarlier , het welk Hams t e r l a n d of Horns t e r land
genoemd werd, en zijne inwoners Humsterlanders en Hummerzeers.
Be redgercglen van Ad u a r d , Ho o g k e r k , Le e g k e r k , Dork- ,
werd en P 1 a t v o e t sb ui s (bekoorende tot Middagt), stonden echter ,
ook nog tot aan 1749, onder de Oosterwarf en niet onder de Westerwarf,
gclijk de kerspels der andere landschappen , dewijl Middagt
een gedeelte van Hunsingo nitmaakte. In dit gedeelte, den middag
(bet Zuiden), waren dan ook geene buurregters, gelijk in het
overige gedeelte van bet W esterkwartier.
Bet W esterkwartier bevat de dorpcn : Da rum , Noordwi jk,
N u i s , Ni e b e r t , To l b e r t , de L e e k , Mi d w o l d e , Le t t e l -
b e r t , ü o s tw o l d e , Fa a n , Ni e k e r k , O l d e k e r k , .Sebalde*
buren , Groo t e g a s t , Do ez um , Opende , Lu t k e g a s t , Vi s-
v l i e t , G r i j p s k e r k , N i e z i j l , Ni e h o v e , Ol d e h o v e , Saak-
s um, E z i n g e , F e e r w e r d ,G a r n w e r d ,O o s t um , F r a n s u i u ,
den Ham, Noor d h o r n , Zui dho rn , Adu a r d , Wi c r um,
Dorkwer'd , Ho o g k e r k , L e e g k e r k en L e e g e -Me e d e n , thans
uitmakende de volgende 1 0 gem.: Marum, de Le ek, O l d e k e r k ,
Gr o o t e g a s t , Gr i jpske rk, Ol d e b o v e , Ez i n g e , Zuidhorn ,
Aduard, en Ho ogker k.
vHet telt 3764 h., bewoond door 4361 buisgez., uitmakende ecne be-
volking van 22,000 zuw., die ineest in den laudbouw bun bestaan vin-
den. Be geaardbeid van den grond in dit kwartier i s , aan deze en gene
oorden , van elkander aanmerkelijk verschillendc : want het noordcüjk
gedeelte bestaat uit zeer vruchtbare klci, waarop bouw- en weilanden :
doch naar bet Zuiden vindt men zandgronden, die met bosschaadjen
bezet zijn, en , in de nabunrschap van Groningen, ziet men niet dan
lag« weilanden, die, gedurende den winter, meestentijds onder water
staan.
De Herv., die er ruim 21,000 in getal zijn, onder welke 2300 Le-
dematen, maken de volgende 26 gem. uit: Ad u a r d , E z i n g e ,
Fe e rwer d, Ga rnw e r d - e n -Oo s tum, Gr i j p s k er k , Groote-
g a s t - e n - Doezum, d e nHam- e n - F r a n s um, Le e g - e n -Ho o g -
ke r k , Le t t e l b e r t , Lu t k e g a s t , Ma r um- e n -No o r dwg k ,
Mi dwo l d e - e n - d e -Le e k , N ieh ov e, Ni e k e r k -Ol d e k e r k - e n -
F a a n , Niezi j l , Noor d h o r n , Nu i s - e n -Ni e b e r t , Ol d e h o v e ,
Oost wo lde , H o o g e - e n -La g e -Me e d e n , Opende , S a a ks urn ,
S eb a ld e bu r en , To lbe rt , Y i s v l i e t - e n - P i e t e r z i j l , Wi e rum-
e n - Do r k w e r d en Zuidhorn.
De Chrislelijke Afgescheidenen , die er wonen, maken de gem. van
Homsterland onder Oldehove en omstreken nit.
De Doopsgez., van welke men er 190 telt, onder welke 80 Ledematen,
behooren tot de gem. van P ie terzijl, Noordhorn en den Horn.__
De Evang. Luth., welke men er aantreft, behooren tot de gem. van
Groningen. — De R., K., die er 220 zijn, onder welke 130 Commn*
nikanten, maken de stat. van Zuidhorn uit. — De 120 Isr., die er
wonen , behooren tot de ringsynagoge van Groningen. — Men heefl in
het W estehkwartiek 36 scholen.
In 1322 vielen de Bourgondiers in bet W estebkwartieh , en brandden
daar , tot Faan toe , bijna alles af. Schielijk keerden zij echter terug ,
toen men uit Groningen, gesterkt door ettelijke Geldcrsche Soldaten ,
op haar los ging. Maar na begon de Geldersman even siecht buis te
houden , als weinig bevorens de Bourgondier. Op eenen dreigenden toon
vroeg hij van Hunsingo en Fivelgo , eene brandschatting j en trok van
Kusemer en Visvliet, tot verwekking van meerder vrees, dieper land-
waarts in naar Adnard , Zuidhorn en Noordhorn ; terwijl eene andere
aangekomene bende ruiters eerst te Essen , en daarna in Selwert even
eens handelde, als het ander volk in het W esterkwartier. Bij dezen
ongelukkigen toestand kwamen nog de zware bedreigingeu der keizer-
li)ke Bevelhebbers, indien men langer uitstelde den Keizer hulde te
oen. Zij legerden zieh zelfs , om er klem aan te geven, bij Gerkes-
klooster; maar werden van de Gelderschen ras terug gedreven : boewel
tot luttel troostvoor de ingezetenen , wijl eene nieuwe verslerking van
volk, door Gelder herwaarts gezonden en in Aduard gelegd, mede, even
als hare voorgangers , in het rooven en plünderen des landmans, betalinp-
zocht van bare achterstallige soldij; ja , zelfs de koenheid had over de
Ummelanden eene schatting uit te schrijven. Dopr welken overlast
de Ommelanders getergd , te Groningen bij een kwamen , en aldaar
eenpang besloten dat volk gewapenderband te verdrijven, welk man-
haastte d‘e roovers bcvreesd maakte en hunne terugkorast ver-
Kort nadat Jonker J asper vah Marnik in 1323 door Karel Hertog
van Welder, tot Stadhouder over Groningen was aangesleld , beschreef
nij, tot stuiting van de keizerlijke troepei, die zieh reeds in de na-
Duurscbap der Lauwers onthielden , den derden man uit de Ommelananden
en hetDld-ambt. De verzamelplaatsen zouden zijn Nuis en Ma-
rum , in het W esterkwartier. Derwaarts zond hij de Gelderscbe ben-
flen de Gronmger Schulten en een vaandel burgers: maar die des-
ege voor het eerst soldij vroegen en ook ontvingen. Onderrigl, dat