W ASSEMEER (HET HJLVERSUMSCHB-), mcer »n Gaoiland} prov.
lŸoord-Holland, gern, en ^ u. Z. 0 . van Hilversum,
WASSEMEER. (HET LAARDER-), meer in Gooiland } prov. ffoord-
Holland, gem. en 20 min. 0 . van Hilversum.
WASSENAAR , voorm. afzonderl. heerl, in Rijnländ, prov. Zuid-
Holland, arr. en kaut. ’sGravenhage, gem. fFassenaar-en-Zuidwijk;
palende N. W. aan de Noordzee, N. 0 . aan Katwijk en Valkenburg,
Z. 0 . aan Voorschoten , Z. W. aan de gem. ’s Gravenhage en de heerl.
Zuidwijk , welke laatste in de heerl. W a s s e n a a r scliiet en daarmede zoo
zeer verknocht is , dat het d. Wassenaar in Zuidwijk is gelegen en het
Huis-te-Zuidwijk, wederom in de heerl. W a s s e n a a r .
De heerl. W a s s e n a a r bcstaat uit den Ye e n z i j d s c h e - p o l d e r ,
den Oos t - d o r p e r - . e n - H u i s - t e r - W e e r e - p o l d er, en den Raap-
h or s te r - pol de r , benevens gedeelten van den Ru' yge la an sch é-
c n - Zo n ne v el dsch e-po ld er , van den S t evens hof j e s - p o 1-
d e r , van den P a p ewe g s c h c - p o l d e r en van den Ommedi jk-
sc he - p o ld e r. De in w. vinden meest in den landbouw hun be-
staan.
De Hcrv., die er zijn , maken, met die uit de heerl. Z u i d w i jh ,
eene gem. uit, welke tot de klass. van ’s Gravenhage, rjng van Foor-
bürg, behoort, en <500 zielen, onder welke 270 Ledematen telt. Do
eerste, die hier het leeraarambt heeft waargenomen, is geweest G e r -
b ra n d d s J o h a n n e s S c h a g en , die er in 1880 beroepen werd en in 1882
naar Naarden vertrok. Het beroep geschiedt onder agreatie van den
Ambachtsheer van W a s s e n a a r .
De Evang. Luth., die men er aantreft, worden tot de gem. van
’s Gravenhage gerekend.
De R. K., die er wonen , maken eene statiei ui t , welke tot het
aartspr. van Holland-en-Z eeland, dek. van D elfland, behoort, door
eenen Pastoor en eenen Kàpellaan bediend wordt, en eene eigen be-
graafplaats heeft.
Men heeft in deze heerl. twee scholen , beide te W a s s e n a a r , als:
ééne dorpschool met gemiddeld 200 leerlingen , en eene kostschool
voor jonge heeren , met een gemiddeld getal van 20 leerlingen.
Het dorp W a s s e n a a r ligt omtrent 1 0 min van den groote straatweg
van 's Gravenhage naar Haarlem , 2 u. N. N. 0 . van ’s Gravenhage ,
en een groot u. van de Noordzee, waarvan het door de dninen ge-
scheiden i s , het dorp bestaat nit eene lange en vier dwarsstraten, de
lange straat ter wederzijden geregeld met huizen en plat gesnoeide lin-
denboomen bezet , de dwarsstraten mede met huizen en even als de
lange straat behoorlijk met straatkeijeq en klinkersteenen bestraat,
längs laatstgenoemde straat komt men op een ruim met huizen, linden
en kastanje boomen bezet plein, aan welks einde de kerk en het
kerkhof, omgeven met eene muur en hoog opgaande linden- en eiken-
boomen. In het jaar 1 8 5 0 is een gedeelte van het kerkhof met opgaande
ijpenboomen beplant, en een gedeelte door rasterwerk afge-
scheiden en ingerigt tot Hervormde begraafplaats. Behalve vele ge-
metselde en met *zcrken gedekte grafkelders , waaronder van aan-
zienlijke familicn , vindt men er ook eenen van de familie van W a s -
s e n a e r , waarin het lijk rust van Vrouwe S o ph ia W i l h e lm in a Douairière
Gravin van W a s s e n a e r , geb. Baronesse v a n H e e c k e r e n van
K e l l , overleden tc ’s Gravenhage den 1 5 Januarij 1 1 4 8 , in leven
Grootmeesteresse van het Hof van H. M. de Koningin. Boven de-
zen grafkelder is geplaatst een uitmuntend monument of graftombe
van wit marmer en blaauwe Wdsteen , op de zerk S t a a t het volgendq
u i t g e b o u w e n :
H i e r r d s t ¡n ’t k i l v e r b l i j f d e r d o o d e n ,
E en v r o d w d i e r i j k aan c b r i s t e n d e u g d ,
D e r a rme n t o e v i u g t w a s in n o o d en
D e r w e e u w e n t r o o s t d e r w b e z b n v r e b g d .
V r AAGD GIJ DIE d i t GESCIIRIFT ZUET tEZEN ,
O p de z en z e r k s t e e n , w a n d e l a a r I
W i e mag d i e e e d e e v r o u w t o c h w e z e n ?
Zij w a s . G r a v in v a n W a s s e n a a r .
Geb. 19 Sept 1772, overleden 15 Januarij 1847.
De naam van dit dorp wordt op onderscheidene De naam van uit wvp —■ wljzen a^f ^g eleid . en
van sbminigen gevonden in het woord van asserheeren , dat , vo gens
eene oude uilspraak der-taal, Waterheeren zou beteekenen , gellJk het
ook zeker i s , dat de Heeren van W a s s e n a a r een toi bezeten hebben,
die
nur,
zeKer n», uai uc „ j
uit hun regt over de wateren zou gesproten zijn. Het woord was-
nar, wasda of wasna, dat in de oude taal zoo veel zeggen w.l als
bosscbaadie, geeft aa*n anderen aanleiding om te denken , dat men den
oorsprong des naams hierin moct zoeken. Doch het is be.de zeer du.s-
ter , en onzes oordeels , heeft het nog minder grond dat men Keizer
C a e igd la hier in het spei brengt, aan wien de bewoners dezer landstreek
den spotnaam van tFassernar of ffaternar zouden gegeyen hebben om
zijnen gewaanden triomf over de zee behaald , toen hij , omtrent deze
landstreek, door zijne krijgsknechlen , horens en schelpen van het
strand zou hebben doen oprapen.
In de kerk, welke by bare Stichling op naam van den H . W i l l i -
b r o r d d s was ingewijd , waren destijds de volgende vikaryen . de vi-
karij of kapellanlj van St. .Takobsaltaar ; de vikanj of kapellany aan
het altaar van de H. Drievuldigheid; de vikarij van den H . P e t r u s ,
die wekelijks met twee missen belast was; de vikarij van den H . Laor
e n t i d s , met eene misse ter week belast; de vikarij van het I t.K rm s ,
met den last van twee wekelijksche missen ; de vikarij van de Heeren
v a n K r ä l i n g e n , door de wandeling de Kralings-vikarij genaamd, welke
pesticht was , door G i l l e s w n K rä l in g e n , en wekelijks belast met twee'
missen. Dan moest er nog wekelijks een derde mis gelczen worden,
welke G i l l e s v a n K r ä l in g e n , om dat hij een doodslag begaan had ,
ten zijnen laste heeft genomen. Nog was er eene vikarij op het hms
Zuidwijk of Zuik, onder W a s s e n a a r gelegen, met den last van eene
wekelijksche misse. Voorts zijn er nog yan tijd tot tijd onderschei-
dcne missen gesticht en inkomstcn ten dicnste van de bedienaren en
ook van de armen aan .de kerk gegeven. Ook waren er in deze kerk
twee broederschappen opgerigt, te weten: de broederschap van de
Heiligste Maagd en S t. A n na as broederschap. De inkomsten van deze
kerk hebben in het jaar 1820 bedragen 400 Hollandschc ponden en
4 Schilden, de lasten daarvan afgetrokkcn. De kerk is van hoogen
ouderdom ; de tijd van hare bouwing of stichting kan met opgegeven
worden. De kerk is reeds voor den Spaanschen oorlog en waarschijn-
lijk ten tijde van de Hoekscbe en Kabeljaauwsche beroerlen afgebrand
geweest. Het koor allcen is toen blijven staan met eenen kleinen to-
ren, in welken, in 1426, eene klok gehangen heeft, die naar de
H. Maagd M a r ia was genaamd en waarop te lezen stond: Bid v o o r o n s .
Later is echter deze kerlt weder hersteld geworden, zoo als blijkt uit
een vonnis, in het jaar 1515, door Heer G e r r i t van R a a p b o r s t gewe-
rhii zeker*< V r n u w S c i ia a k onder anderen wordt veroordeeld