Het is op eenen middelmatig verhoven grond, tusseken twec heuvels
gcbouwd , eu ligt ullerwcge door geboomte omringd : lietgcen van verre
geen onaangename vcrlooning oplevert. Men telt er 1558 k. en ruim
9 2 0 inw., die meest in den -landbouw kun bestaan vinden.
De inw., die er allen R. K. zyn , behooreu tot de par. van Oud-
F roenhoven, welke kier eene kerk heeft, zijnde een oud langwerpig
gebouw , dat voör de Reformatie aan den H. Marchs was toegewyd ,
cn sedert dien tijd zoowel bij de Herv. als by de R. K. in gebruik
geweest zynde, later weder gehcel aan de R. R. is overgegaan, die
het toen aan de H. H. Petros en Paolos hebben toegeheiligd. Deze
kerk , heeft eenen vierkanten toren , met körte spits, doch is van geen
orgel voorzien. De Pastoor werd voorheen door den Landkommandeur
van den Ouden Biezen aangesteld , die de voornaamste Tiendkeer van
dit dorp was. Om die reden, was hij ook verpligt, voor het onder-
houd der kerk te zorgen ; hoewel dit niet zelden verschil baarde tus-
schen hem en het kapittel van St. Servaas, hetwelk, desgelijks eenige
tienden der boerderijen van dit dorp bezat
WILREYT (DE) of be W ilr eit, geh. in de Meijerij van 's Herlogenbosch
, kw. Kempenland, prov. Noord-Braband, Derde distr.,
arr., kant. en 4^ n. Z. W. van Eindhoven, gem. en n. W. van
Bergeyk, in den uitkoek de Webosch-en-de- W ilr e y t, £ u. W. van
de Webosch; met 13 h. en ongeveer 70 inw. Dit gek. wordt verdeeld
in twee buurlen , Gr o o t -Wi l r e y t en Kl e i n -Wi l r e y t .
WILREYT (GROOT-), b. in de Meijerij van ’s Hertogenbosch,
kw. Kempenland, prov. Noord-Braband, Derde distr., arr., kant.. en
u. Z. W. van Eindhoven, gem. en 1J u. W. van Bergeyk in
den uithoek de Webosch-en-de-Wilreyt; met 8 h. en ruim 40 inw,
Deze b. maakt het westelijk gedeelte van het geh. de Wilreyt uit.
WILREYT (KLEIN-), b. in de Meijerij van 's Hertogenbosch, kw.
Kempenland, prov. Noord-Braband, Derde distr., arr., kant. e n 4 | u .
Z. W. van Eindhoven, gem. en 1 | u. W. van Bergeyk in den uithoek
de Webosch-en-de-Wilreyt, het oostelijk gedeelte van het geh. de W ilr
e y t, uitmakende; met 8 h. en 30 inw.
WILSEN , oude Friesche naarn van het d. Winsuji , prov. Friesland,
kw. Weslergoo , griet. Baarderadeel. Zie Winshjb.
WILSFOIRT, buit. in het Land-van-Ravestein, prov. Noord-Braband.
Zie Wielsfoirt.
WILSUM, gem. in Zalland, prov. Overijssel, arr. Z wolle, kant.
Kämpen (3 k. d., 5 m. k ., 1 s. d , 2de ged ) ; palende N. aan de
gem. IJsselmuiden , 0 . aan Zwollerkerspel, Z. aan Zalk- cn Yecaten ,
W. aan Kamperveen.
Dezegem.bevatde plattelandst. Wi l s um, benevensdebuurs. ßrun-
n e p e , I Iar senhör s t , Oo s t er ho l t , U i t erwi j ke n het Onderdi j fesc
he ; beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 888 bund ;
telt 77 h., bewoond door 93 huisgez , uitmakende eene bevolking van
440 inw., die voornamelijk hun bestaan vinden in landbouw en veeteelt,
voorts in vissekerij en het maken van matten. De handel wordt al-
leen gedreven in de opbrengst van den landbouw en des winters in
gewerkte matten.
De gem. wordt in hare geheele lengte doorsneden door den Ossel
, in welke rivier zieh op deze hoogte vier eilandjes gevormd
hebben, onder de benaraing van d e We l l e n . Dat gedeelte, hetwelk
aan den linker IJsseloevcr gelegen i s , wordt genoemd den On-
d e r d i j k s c h e - p o l d e r , bestaande uit hooi- en riellanden, met
ondcrscheideno aaiizienlijke boerderijen , vanwaar men door een schui-
tenveer naar den regter.IJssoloever, het eigenlyke W ilsum , kan over-
gezet worden.
De inw., die e r , op 9 na , allen Herv. ztjn, onder welke ruim
200 Ledematen, maken eene gem. uit, welke tot de klass. en ring
van Kämpen bchoort. De eerste, die in deze gem. het leeraararabt
heeft waargenomen, is geweest Hermannus Antonu Vos , ook wel Bier-
man genaamd, die in het jaar 1887 herwaarts kwam en in het zelfde
jaar naar IJsselmuiden vertrok , lerwijl hij tot in 1893 deze gem. als
combinatie bleef bedienen. Het beroep geschiedt door de Leden van
den afgetreden en dienstdoenden kerkeraad.
De 9 R. K., die er wonen, parochieren te Zwolle.
Men heeft in deze gem. eene school te Wi l s um.
Het plattelandst. W ilsum , ook wel W ilseh gespeld, eertijds Wn
»esheim, ligt 2 u. W. van Zwolle, l j u. Z. O. van Rampen.
Men vindt het eerst melding geraaakt van het kerspel Wilseh , in 1170
en later in eenen brief van 1 2 1 3 , bij welken Otto I van Gelder , de
drieen dertigste ßisschop van Utrecht, het läge geregt van het kerspel
Wilsüm cn Z a l k en het daaronder liggende veen, opdroeg" aan de
Heeren Dirk cn Hendrik, van Bdckhorst, die met hunne onderhoorige
huislieden hem en zijnen voorganger T heodericds van Ar e , in den oorlog
en andere ondernemingen, getrouw ondersteund hadden. Hij gaf hun
tevens de magt, om aldaar hofsteden te verhuren en daarvan jaarlijks
thins te nemen. De boeren of hoorige lieden, welke op hunne hofsteden
reeds woonden en in het vervolg wonen zouden, werden van
alle dienstbaarheid en schatting aan den Bissehop ontslagen en tot vrije
huislieden gemaakt; zij zouden ook de zelfde vrijheden genieten , als de
bewoners van Zwolle, Zalk en andere omliggende dorpen, van zijne
voorzaten verkregen hadden; all een hethooge gerigt en de tienden van
het gezaaide behield de Bisschop voor zieh, en de smalle of kleine
tienden voor het Heilig Synode by Wilsum, zijnde voor ieder hui»
4 penn., alsmede voor St. Martenskerk te Utrecht van ieder erf 8 stuiv.
en van een half erf 2J stuiv. Dev. munt.
In eenen anderen brief door Henrik van Vianden, den acht en der-
tigsten Bisschop van Utrecht, in het jaar 1260 afgegeven, wordt ver-
haald, dat eenige Friezen zieh vroeger, in de zelfde eeuw, bij zeker
dorp, W ilssem geheeten , hadden nedergezet. Waarschijnlijk was het
aan de scheepvaart zijnen oorsprong verschuldigd, waartoe de Ügging
aan den IJssel, een uur gaans boven Rampen , wel geschikt was. Im-
raers wordt het onder die steden en dorpen geteld, aan welker koop-
lirden F loris V , Graaf van Holland, in het jaar 1 2 7 6 , voorreglen
verleende.
Het is geheel onbekend van wien dit plaatsje stadsregt heeft *beko-
nien. Misschien werd Wilshm , bij gelegenheid van deze gi f t , aan de
betaling eener precarieonderworpen. Zeker is bet echter, dat het nooit
bemuurd is geweest.
De kerk, welke hier vöör de Reformatie stond , had den H. Martelaar
Lambertus voor Patroon. De pastorij werd door de Stedelijke Regering
begeven. Daar waren twee kerkdiensten; te weten : van het
H. Kruis en van S t . Anna. Deze kerk, een der merkwaardigste en
oudste gebouwen längs den IJssel, is aan twee verschillende tijdperken
hären oorsprong verschuldigd. Het eerste en oudste gedeelte dezer
kerk bestaat uit een laDgwerpig vierkant, van 18 passen lang en
8 passen breed , met geheel gladde muren , zonder eenige steunbeeren